مراقب رژیم هایی که علمی نیستند باشید !!

 تریتا نیوز ،دکترمحمد علی نیلفروش زاده ، متخصص پوست و مو ،استفاده از اینترنت و فضای مجازی به سرعت جزیی از زندگی روزمره همه ما شده و به تبع آن، بسیاری از برنامه های زندگی نیز از طریق اپلیکیشن ها انجام می شود. نمونه بارز آن، استفاده از نرم افزارهای مختلف حتی برای گرفتن رژیم های چاقی و لاغری یا برنامه های ورزشی است. با توجه به تغییر شیوه زندگی مردم که بی تحرک تر شده و فست فودها سهم عمدهای در برنامه غذایی روزمره دارند، چاقی در تمام دنیا رو به افزایش است. این در حالی است که بیش از نیمی از مردان و زنان ایرانی یا چاق هستند یا اضافه وزن دارند. بررسی های وزارت بهداشت نشان می دهد، در ظرف دو دهه گذشته، چاقی در کودکان ۲ برابر شده و این موضوع یعنی اینکه کودکان در آینده به بزرگسالانی چاق تبدیل خواهند شد اما رژیم گرفتن و کم کردن وزن هم اراده می خواهد و هم پول و برنامه ریزی. همین موضوع باعث می شود خیلی ها ترجیح بدهند راه های میان بر را انتخاب کنند و اپلیکیشن های رژیم، یکی از همین راه های میان بری است که تعدادشان کم هم نبوده و نیست. این برنامه ها، بیشتر بر اساس کالری مواد غذایی طراحی شده اند و با رژیم هایی که ارائه می دهند، کمک می کنند که افراد با توجه به چند نکته ساده وزنشان را کم کنند. مساله مهم این است که رژیم های این برنامه ها تا چه میزان علمی است و آیا رژیم هایی که ارائه می کنند، می تواند همه نیازهای فرد را در نظر بگیرد؟

نرم افزارها باید ساماندهی شوند

ابتدا باید بگویم ما با هر گونه برنامه غیرانسانی و غیردانشی که توسط برنامه نویسان آیتی و سیستم عامل های هوشمند برای لاغری نوشته می شود، مخالف هستیم زیرا در دنیا علم پزشکی به سمت پزشکی شخص محور پیش می رود و حتی در مورد استفاده از داروها هم این اتفاق می افتد، به گونه ای که تاثیر استامینوفنی که برای نفر تجویز می شود، بر اساس توالی ژنوم افراد متفاوت خواهد بود، چه برسد به اینکه ۳۰ تا ۴۰ رژیم پیش فرض داشته باشیم و براساس چند گزینه پیش پاافتاده مثل قد، وزن و اندازه دور مچ رژیم بدهیم و از شرح حال بیمار که اصلی ترین عامل است، غافل باشیم.

بسیار اهمیت دارد قبل از ارائه رژیم، گذشته بیمار و بیماری های زمینه ای که وجود دارد، بررسی شود بنابراین ما با هر گونه برنامه نرم افزاری که بخواهد توسط «آیتیمن» نوشته و تجویز شود، نه تنها مخالفیم، بلکه چنین فعالیت هایی را غیرقانونی می دانیم، حتی مراجع ذیصلاح در کشور نیز چنین اقداماتی را غیرقانونی می دانند و دخالت غیرمجاز در امور پزشکی لحاظ می شود و می تواند پیگیری شود. از آن طرف، با توجه به نیازمندی های دنیای امروز، ما در دهه گذشته شاهد بودیم چه تحولاتی در استفاده از نرم افزارها اتفاق افتاد و بخشی از زندگی مردم با این برنامه ها مدیریت و راهبری می شود بنابراین از این لحاظ می توان به نرم افزارها به عنوان یک نیاز نگاه کرد.

اینکه ما استفاده از نرم افزارهای لاغری و رژیم درمانی را انکار و همه را رد کنیم، کار درستی نیست. گاهی حتی پزشک یا متخصص گروه پزشکی مسوول سایت است و مشاوره رژیم درمانی ارائه می کند. در این زمینه هم باید متذکر شویم مراجعه های حضوری و آزمایش های لازم ضروری است. بیشتر نگرانی ما همین نرم افزارهاست زیرا در همه جای دنیا وجود دارد ولی ساماندهی شده اند و تحت نظارت نهادهای بهداشت و سلامت فعالیت می کنند و قانونی اداره می شوند. متاسفانه موارد تخلف درمورد این نرمافزارها هم وجود دارد که شکایاتی به سازمان نظام پزشکی ارائه شده است.

رژیم هایی که علمی نیستند

نرم افزارهایی که با نظارت متخصص تغذیه طراحی شده و تحت نظارت وی باشند، مشکلی ندارند اما خیلی مهم است که رژیمهای ارائه شده، اساس علمی داشته باشند. به همین منظور، برای مشاوره تغذیه یا رژیم های چاقی و لاغری حتما لازم است به متخصص تغذیه مراجعه کرد، در غیراین صورت قابل اعتماد نیست.

ما مسوول مجوز دادن به این سایت ها و نرم افزارها نیستیم و بسیاری از آنها در فضای مجازی تهیه و تبلیغ می شوند. گاهی طراح های آنها در بخش خصوصی کارشان را برای ما می فرستند و از ما می خواهند آن را تایید کنیم. اگر نرم افزارها استانداردهای لازم را نداشته باشند ما تاییدشان نمی کنیم. نکته مهم اینکه همه برای تایید به ما مراجعه نمی کنند؛ برخی از رژیم هایی که در این نرم افزارها ارائه می شوند اساس علمی ندارند و تحت نظارت متخصص تغذیه نیستند بنابراین ممکن است در کوتاه مدت باعث کاهش وزن شوند ولی عوارضی دارند که چند برابر برای رفع مشکلاتی که ایجاد می کنند باید هزینه کرد، حتی گاهی اختلال در سیستم عصبی، ریزش مو، مشکلات پوستی و گوارشی ایجاد می شود. در رژیم های سخت تر مشکلات کبدی و کلیوی نیز گزارش شده است.

همچنین در مواردی فرد با این رژیم ها لاغر می شود، در حالی که لاغری از راه از دست دادن آب بدن بوده، نه از کاهش بافت چربی بنابراین فرد فکر می کند رژیم برایش مناسب بوده، در حالی که بافت چربی همچنان وجود دارد و فرد مدام در حال از دست دادن آب بدن است. نهایتا هم مجبور است برای درمان به متخصص مراجعه کند.

نرم افزارهای لاغری بیشتر بر اساس کالری، رژیم تجویز می کنند

نکته مهم در مورد نرم افزارهای لاغری این است که مثل متخصص تغذیه نیست که تمام شرایط فرد اعم از آزمایش ها، متابولیسم و سابقه فامیلی، سابقه دارویی و عادت های غذایی او را در نظر بگیرد. به طور کلی، نسبت به مشخصاتی که فرد بیان می کند، محاسبه کالری انجام می دهد و براساس محاسبه کالری، توصیه غذایی تعیین می کند. اولا توصیه غذایی این نرم افزارها براساس واحد کالری است که در دنیا این روش رژیم درمانی منسوخ شده است. درحقیقت، این برنامه ها طوری طراحی شدهاند که مواد غذایی را براساس میزان کالری فهرست می کنند و در وعده های غذایی به فرد می دهند، در صورتی که در حال حاضر کالری های مواد غذایی براساس گزارش های جدید متفاوت است. به طور مثال، اگر در اینترنت جستجو کنیم، کالری یک عدد بیسکویت سبوسدار چه میزان است، یک سایت نوشته ۴۰ کیلوکالری انرژی دارد و یک سایت ۱۵ کیلوکالری برای آن محاسبه کرده است بنابراین تفاوت در محاسبه میزان کالری مواد غذایی وجود دارد و رژیم نویسی نوین براساس میزان کالری نیست، بلکه براساس واحدهاست که مواد غذایی را براساس آن تقسیم بندی می کنند. تعیین میزان کالری کار پیچیده ای است زیرا مواد غذایی باید در فضایی بسوزد و از میزان حرارتی که تولید می کند میزان کالری آن مشخص می شود.

بسیاری از مواد غذایی که در کتاب های خارجی هستند در کشور ما وجود ندارد و خیلی از مواد غذایی که در کشور ما مصرف می شود در کشورهای دیگر نیست بنابراین ما میزان دقیق کالری موادغذایی داخلی را نداریم، به ویژه اینکه رژیم غذایی ما ایرانی ها ترکیبی است، مثل خورش ها، کوکو، کتلت، میرزاقاسمی و کشک وبادمجان بنابراین اطلاعات دقیقی در مورد میزان کالری مواد غذایی نیست، در صورتی که در بسیاری از کشورهای دنیا غذاهای مخلوط کمتر مصرف می شود، مثل یک تکه استیک با نان یا یک تکه نان با سیب زمینی.

باید توجه داشته باشیم وقتی فرد، خودش را به نرم افزار می سپارد، نرم افزار برایش محاسبه کالری می کند و هیچ هوشمندی خاصی در مورد رژیم و شرایط فرد ندارد. فردی که می خواهد رژیم بگیرد باید آزمایش های متفاوتی انجام دهد و بعد حساسیت و آلرژی به غذاهای مختلف را بررسی کند، این که چه داروهایی استفاده می کند؟ فشارخون و قندخون دارد یا نه؟ من افرادی را دیده ام که مشکلات کلیوی داشتند؛ یعنی سطح اوره خونشان بالا بوده و رژیم های نرم افزاری گرفته اند و وضعیت کلیه هایشان بدتر شده و حتی کار به دیالیز کشیده شده است بنابرین رژیم علمی، رژیمی است که از هر ۵ گروه اصلی مواد غذایی در آن باشد و حتما آزمایشها و سابقه دارویی و بیماری فرد در نظر گرفته شده باشد و رژیم براساس شیوه زندگی و عادت های غذایی او تنظیم شود. نرم افزارها هر دفعه میزان انرژی مواد غذایی را کمتر می کنند و اینقدر سطح انرژی گاهی پایین می آید که بدن به انرژی پایین عادت می کند و در اصطلاح می گویند مقاومت وزن ایجاد می شود. در این شرایط بدن احساس نمی کند میزان انرژی اش پایین آمده، بلکه تصور می کند شرایط گرسنگی است و سطح سوخت وسازش را پایین میآورد تا بتواند با گرسنگی مقابله کند.

حتی انجمن رژیم شناسی آمریکا هم اعتقاد دارد نرم افزارها در صورتی معتبر خواهند بود که زیر نظر متخصص تغذیه اداره شوند. درحقیقت، جذابیت رژیم های اپلیکیشنی این است که کار فرد را راحت می کند و نیاز به مراجعه ندارد. ما از مردم می خواهیم برای هر رژیمی نزد متخصص تغذیه بروند. هر مشاوره و رژیم درمانی که در مطب و به صورت حضوری انجام می شود، ۳۰ دقیقه طول می کشد ولی نرم افزارها زمانی برای بیمار در نظر نمی گیرند. برخی سایت های رژیم درمانی هستند که بعد از مراجعه اول فرد به متخصص تغذیه، رژیم دوم و سوم را می گویند آنلاین باشد یا مشاوره آنلاین انجام می دهند. این کار توجیه دارد ولی باز هم بهترین نوع رژیم، نوع چهره به چهره و مراجعه به متخصص است. ما رژیم های آنلاین و پرسش و پاسخ را نسبت به رژیم های اپلیکیشنی، بهتر می دانیم ولی در هر صورت بیمار باید به صورت رودررو وضعیتش را به متخصص یا مشاور گزارش کند.