آیا سویا می‌تواند استخوان های‌تان را محکم کند؟
شاید شنیده باشید که خوردن سویا برای سلامت استخوانها مفید بوده و به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند. این ایده‌ی خوبی به نظر می‌رسد اما آیا این ادعا واقعیت دارد؟
سویا چه ارتباطی با یائسگی و سلامت استخوان دارد؟
استخوان بافت زنده‌ای است که مدام تخریب شده و دوباره ساخته می‌شود و هورمون استروژن کمک می‌کند تا این دو فرایند نسبتا متعادل باشند و توده‌ی استخوانی حفظ شود. در دوران یائسگی، تولید استروژن کاهش چشمگیری پیدا می‌کند و استخوان بیشتری نسبت به آنچه که ساخته می‌شود، تخریب می‌شود زیرا تاثیر محافظت کنندگی استروژن از دست رفته است.
سویا حاوی فیتواستروژنهایی به نام ایزوفلاون است. این ترکیبات گیاهی از نظر ساختار شیمیایی بسیار شبیه استروژن هستند. این تئوری صادر شد که اگر سویا به میزان کافی مصرف کنیم، بدن می‌تواند این منبع غذایی از فیتواستروژنها را شناسایی کرده و تشکیل استخوان ادامه پیدا کند و تمایل طبیعی بدن به تخریب استخوان مهار شود.
علم چه می‌گوید؟
تقریبا سه دهه پیش وقتی تحقیقات در این زمینه شروع شد، این امیدواری وجود داشت که سویا یا مکمل ایزوفلاون بتواند جایگزین موثری برای هورمون درمانی در کُند سازی از دست دادن توده‌ی استخوانی باشد و ضمنا علائم یائسگی را تخفیف دهد. دست کم در ابتدا، این دلیل خوبی برای این بود که فکر کنیم این ترکیبات گیاهی موثرند.
مقالات زیادی در این مورد ارائه شده که می‌گویند ایزوفلاونهای سویا دست کم در بعضی از بافتها مانند ترکیبات استروژن عمل می‌کنند.
چیزی که از این ایده پشتیبانی می‌کند این است که مطالعات بزرگ و متعددی در کشورهای آسیایی، که غذاهای برپایه‌‌ی سویا در رژیم غذایی‌شان معمولند، دریافتند زنانی که بیشتر سویا مصرف می‌کنند، کمتر در معرض شکستگی‌های استخوان هستند. بیشتر این تحقیقات در مورد سویا و پوکی استخوان روی زنها انجام شده اما در یکی از این مطالعات، مردها نیز شرکت داشتند و معلوم شد مصرف سویا ارتباطی با کاهش ریسک شکستگی استخوان در مردها نداشته است.
مطالعاتی مانند این نمی‌توانند ثابت کنند که خوردن سویا از شکستگی استخوان پیشگیری می‌کند؛ بلکه فقط نشان می‌‌توانند نشان دهند که بین این مولفه‌ها ارتباطاتی وجود دارد. اما سایر آزمایشات نشان داده‌اند سویا بر استخوان تاثیر دارد. مثلا مطالعه‌ی کوچکی که در سپتامبر ۲۰۱۵ منتشر شد از تکنیک ظریفی استفاده کرد که نشان دهد وقتی زنها مکمل ایزوفلاون سویا مصرف کردند، کلسیم بیشتری در استخوانهای‌شان ذخیره شد.
سوال بزرگتر این است که آیا این تاثیر می‌تواند به استخوانهای محکم‌تر تعبیر شود؟ برای آزمایش این موضوع، محققان آزمایشات بالینی انجام دادند که در آنها به عده‌ای سویا داده شد و به عده‌ای دیگر دارونما و طی دوره‌ای، تراکم استخوان‌شان پیگیری شد.
۲۲۴ زن که در سنین بعد از یائسگی بودند در این آزمایش شرکت داشتند؛ به مدت سه سال عده‌ای قر‌ص‌های دارونما مصرف کردند و عده‌ای دیگر مکمل ایزوفلاون. نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که ایزوفلاون چندان موثر نبوده است. به گزارش سرپرست این مطالعه هیچ نتیجه‌ی بالینی معنی‌دار یا از لحاظ آماری چشمگیری گرفته نشد که نشان دهد تراکم استخوان تغییری پیدا کرده باشد.
آزمایش بالینی دیگری نیز صورت گرفت که در آن سویا و مکمل ایزوفلاون به مدت یک سال روی افراد تست شد و یافته‌ها نشان دادند تراکم استخوانی بهبود خاصی پیدا نکرده بود.
برای تقویت استخوانهای‌تان سویا مصرف بکنید یا نه؟
اولین چیزی که باید بدانید این است: می‌توانید با خیال راحت از مصرف مکمل ایزوفلاون چشم پوشی کنید؛ مرکز ملی سلامت یکپارچه آمریکا (NCCIH) در مورد مکمل ایزوفلاون چنین می‌گوید: شواهد اخیر حاکی از این هستند ترکیبات ایزوفلاون سویا نمی‌توانند پروسه‌ی از دست دادن تراکم استخوان را طی یائسگی یا بعد از آن کُند کنند.
NCCIH هشدار داده که بی‌خطر بودن استفاده‌ی بلند مدت از مقادیر زیاد مشتقات سویا به اثبات نرسیده است. از طرفی دیگر به گفته‌ی NCCIH مصرف غذاهای حاوی سویا ضرری ندارد و اگر می‌خواهید مصرف چربی‌های اشباع را در کنار مصرف زیاد پروتئین باکیفیت به حداقل برسانید، غذاهای حاوی سویا انتخاب‌های خوبی هستند. توفو علاوه بر اینکه منبع خوبی از پروتئین است، کلسیم قابل توجهی نیز دارد. همچنین می‌توانید از شیر سویای غنی شده با کلسیم و ویتامین D استفاده کنید. هر سه‌ی این مواد مغذی برای سلامت استخوانها مهم‌اند (البته در صورت نداشتن حساسیت یا عدم تحمل سویا).
حرف آخر اینکه، در کشورهای آسیایی که معلوم شده با مصرف سویا توانسته‌اند احتمال شکستگی استخوان در زنان یائسه را کاهش دهند، سویا به صورت کامل مصرف می‌شود، نه مکمل‌های آن.
