گزارشی از مراسم اختتامیه جشنواره کاریکاتور باج‌نیوزها؛ هادی حیدری: ۱۳۵ اثر به جشنواره کاریکاتور باح‌نیوزها رسید/حامد شمس: باح‌نیوزها شرافت کار رسانه و اهالی قلم را تحت الشعاع قرار داده‌اند/عباس عبدی: مسئله این است که چه کسی پیشنهاد باج می‌کند و چه کسی باج می‌دهد؟/ مسجدجامعی: رشد باج نیوز، حاصل رشد فضای کاهش آگاهی‌دهی است/ فاضلی: باج نیوز محصول جامعه فاقد شفافیت است
تریتا نیوز /جشنواره کاریکاتور باج نیوزها به ایستگاه پایانی خود رسید و مراسم اختتامیه در خانه هنرمندان برگزار شد.
در آیین اختتامیه که با حضور چهره‌های برگزیده فرهنگ و ادب کشور، کاریکاتوریست‌ها و دیگر هنرمندان برگزار شد، ابتدا هادی حیدی دبیر اجرایی جشنواره گفت: کاریکاتور هنری است که خود ذاتا رسانه است و مخاطبان یک اثر کاریکاتوری در پی کشف مفهومی اجتماعی اقتصادی و… مفاهیمی دیگر هستند. وقتی پیشنهاد دبیری جشنواره‌ای با موضوع باج نیوزها به بنده شد تازگی این محتوا برایم جالب بود اما از طرفی چگونگی برقراری ارتباط کاریکاتوریست‌ها با موضوع باج نیوزها ذهنم را به خود مشغول کرد.
*رسانه علیه رسانه
وی ادامه داد: نکته جالب دیگر آن بود که بستر شکل گیری پدیده باج نیوزها در دل رسانه‌ها است و این نکته که می‌توان با هنری که ذاتا رسانه است به نقد و روشنگری در باب یک پدیده مذموم رسانه‌ای پرداخت چالش جدید و جالبی را پیش روی هنرمندان قرار می‌داد.
به گفته حیدری ۶۷ هنرمدند کاریکاتوریست آثار خود را به دبیرخانه ارسال کردند و در مجموعه ۱۳۵ اثر به دبیرخانه اولین جشنواره کاریکاتور باج نیوزها رسیده و ثبت شده است. از این آمار ۲۰ شرکت کننده زن و ۴۷ شرکت کننده مرد بودند. کم سن‌ترین شرکت کننده ۱۷ سال و بزرگترین آنان ۷۴ سال سن داشتند. استان‌های تهران، البرز، شیراز و اصفهان نیز آمار بیشترین هنرمند شرکت کننده در این رویداد را به ثبت رسانند.
دبیر جشنواره افزود: پس از داوری‌ها ۸۸ اثر به بخش نمایشگاه و انتشار در کتاب مسابقه راه یافتند. از این میان ۲۴ اثر به بخش نیمه نهایی راه پیدا کردند که از بین این آثار ۳ اثر به عنوان اول تا سوم و سه اثر به عنوان آثار شایسته تقدیر انتخاب شدند.
*باج نیوز پدیده‌ای اجتماعی است
در ادامه این مراسم حامد شمس، مدیر برند، مسئولیت اجتماعی و روابط‌عمومی هلدینگ خلیج‌فارس گفت: ما یک تجربه خوبی در وزارت کار داشتیم و جشنواره کاریکاتور کارا را برگزار کردیم و به همین دلیل تصمیم گرفتیم که در این پدیده پیچیده، چند لایه و اجتماعی باج نیوزها نیز این اتفاق رخ دهد. نگاه ما در ابتدای موضوع که می‌خواستیم درباره باج نیوزها حرف بزنیم این بود که این موضوع یک پدیده اجتماعی است. بنده این موضع را با فرزند آوری و اعتیاد مقایسه می‌کنم. اگر بخواهیم بررسی کنیم و ببینیم چرا جامعه ایرانی میل کمتری به فرزندآوری دارد، ده‌ها آیتم کلان و فرعی را می‌توان برای آن متصور شد که از جمله آن شرایط سخت اجتماعی و اقتصادی، نبود امنیت برای خانواده و… است که به رغم مشوق‌های گوناگون و تاکید ارکان حاکمیت ما همچنان نتوانسته‌ایم این موضوع اجتماعی را حل کنیم. البته این مسئه‌ای است که در بسیاری از کشورها وجود دارد. در موضوع اعتیاد نیز وضعیت به همین گونه است. واقعا چرا اعتیاد روز به روز در جامعه ما گسترش پیدا می‌کند و دائما نهادهایی مثل بهزیستی و شهرداری از آلوده شدن کودکان به اعتیاد صحبت می‌کنند.
شمس ادامه داد: مسئله باج نیوز هم از این جنس موضوعات است. متاسفانه کاهش اعتماد بین مردم و حاکمیت از یک طرف و همچنین از بین رفتن مرجعیت رسانه‌ای از داخل و خارج از کشور و صدها عامل بزرگ و کوچک دیگر در ایجاد باج نیوز موثر بوده است. به همین دلیل مقابله با پدیده باج نیوز نیازمند یک برنامه ریزی جامع الاطراف و منسجم است. افزایش آگاهی و سواد رسانه‌ای مدیران بنگاههای اقتصادی یکی از راههای مقابله با این پدیده مذموم است. توانمندسازی مدیران روابط عمومی نیز یکی از این راهبردها است.
مدیر برند، مسئولیت اجتماعی و روابط‌عمومی هلدینگ خلیج‌فارس خاطرنشان کرد: چون پدیده باج نیوزها یک پدیده رسانه‌ای است و شرافت کار رسانه و اهالی رسانه و قلم را تحت الشعاع قرار داده است، تصمیم گرفتیم که یک ائتلاف ایجاد کنیم؛ ائتلاف رسانه، شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی دولتی و خصولتی می‌تواند ما را به جایی برساند که حداقل شروع کننده این راه باشیم.
به گفته شمس قبل از اینکه کار را در این حوزه آغاز کنیم تصوری از باج نیوزها داشتیم ولی نتایج خیلی خیلی بدبینانه‌تر از تصوری بود که لااقل بنده داشتم. در این بازه زمانی بیش از ۵۰ ویدئو و کلیپ خبری، اطلاع‌رسانی و آگاهی بخش تولید کردیم و حداقل ۵۵ یادداشت و مقاله و ترجمه از تجارب سایر جوامع دیگر منتشر کردیم؛ اما در ایجاد حداقل موج ناتوان بودیم. این نشان می‌دهد که مقوله باج نیوز خیلی بیشتر و فراتر از تصور اولیه ماست ولی امیدوارم تا زمانی که اینجا هستیم بتوانیم این کار را پیش ببریم.
اختتامیه اولین دوره جشنواره کاریکاتور باج نیوزها با سخنرانی یک روزنامه نگار کهنه کار ادامه پیدا کرد. عباس عبدی در این مراسم گفت: شاید برخی الان خوشحال باشند که این برنامه ترتیب داده شده ولی اگر بخواهیم از یک منظر دیگری به این جشنواره بپردازیم باید بگوییم این جشنواره به یک معنا به منزله توسعه چنین پدیده زشتی است و اطمینان هم ندارم این اقدامات خیلی روی ماجرا تاثیری داشته باشد و علتش هم این است که وضعیت این پدیده به مرحله‌ای رسیده که تاثیرپذیری‌اش از این اتفاقات کمتر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم.
*باج گیر در همه صنف
عبدی گفت: وقتی می‌گوییم باج نیوز قضیه این نیست که یک عده باج می‌گیرند. قضیه این است که چه کسی پیشنهاد باج می‌کند و چه کسی باج می‌دهد و چه کسی باید نظارت کند که نمی‌کند، چه کسی باید داوری کند که نمی‌کند و چه جامعه‌ای باید محکوم کند که ساکت می‌نشیند. یک بخش مهم مسئله کم ارزش بودن نظام رسانه‌ای کشور است. در حال حاضر روزنامه‌های ایران ارزش اقتصادی به عنوان یک بنگاه ندارند. اما اگر شما در جهانی زندگی کنید که برند اهمیت دارد، آن موقع روزنامه نیویورک تایمز با یک رسانه تازه تاسیس تفاوت دارد. و طبیعتا رسانه‌های با سابقه، کاری نمی‌کنند که سابقه‌شان تحت تاثیر قرار بگیرد.
وی تاکید کرد: مشکلی که در نظام رسانه‌ای ایران به وجود آمده، این است که باج نیوزها یک نفرند و فقط ابزارشان رسانه است. مثل نماینده‌ای که کلا باج گیر است و ابزارش نمایندگی است. باج نیوزها خبر را فقط برای مدیرعامل می‌نویسند و برای او هم ارسال می‌کنند و خیلی‌ها اصلا مطلع نمی‌شوند که چنین خبری تولید شده است و باید مجموعه رسانه‌ای کشور یک فکر جدی در این خصوص انجام دهد.
*باج نیوز ریشه تاریخی دارد
احمد مسجد جامعی وزیر اسبق وزارت ارشاد نیز در سخنانی کوتاه به این پدیده پرداخت و گفت: نقطه مقابل باج نیوز را دوستان گفتند «تعهد نیوز» که می‌شود به این بعد هم پرداخت. به نظرم در موضوع باج نیوزها نباید نقش دولت در این پدیده را دست کم گرفت. یعنی ممکن است کسانی که در دولت هم هستند از طرق مختلف به رسانه‌ها کمک کنند تا ابهامات مطرح نشود. باج‌نیوز در فضایی گسترش پیدا می‌کند که آگاهی‌دهی کاهش پیدا می‌کند.
به گفته مسجد جامعی این پدیده، پدیده جدیدی نیست و باج نیوز از زمان قدیم وجود داشت مثلا در تاریخ زمان قاجار، باج گیری با زبان شعر انجام می‌شد و ما ترانه‌های زیادی داریم که به هجو پرداخته تا باج گیری کنند.
وی گفت: مقابله با باج نیوز کار دولت نیست، کار نهادهای مدنی است. اگر نهادهای مدنی تاسیس کنیم که مسئله آن‌ها مبارزه با فساد و افزایش آگاهی اجتماعی باشد این اتفاقات نمی‌افتد و یا می‌توان این پدیده را مدیریت کرد و کاهش داد.
*باج نیوز محصول جامعه بدون شفافیت است
محمد فاضلی هم آخرین نفری بود که پشت تریبون رفت و در مراسم اختتامیه جشنواره کاریکاتور باج نیوزها به ایراد سخنرانی پرداخت. فاضلی در سخنانش ۵ علت را به عنوان علل ایجاد و توسعه باج نیوزها مطرح کرد و گفت: باج نیوزها چرا اتفاق می‌افتند؟ باج نیوز محصول جامعه فاقد شفافیت است. در جامعه‌ای فاقد شفافیت کسی که دسترسی به اسرار دارد (چه اسرار واقعی و چه اسرار ساختگی) خریدار دارد و می‌شود از آن کسب درآمد کرد. همچنین باج نیوز محصول جامعه‌ای است که امر غیراخلاقی و فاسد در آن زیاد است. بنابراین اگر در جامعه‌ای امور غیر اخلاقی کم باشد دسترسی به آشکار کردنش نیز کاهش می‌یابد.
فاضلی ادامه داد: باج نیوز در جامعه ایران محصول یک ویژگی دولت در ایران نیز هست. در ایران دولت مجموعه‌ای از انتصاب‌های بدون ضابطه دارد و جامعه به این تصور رسیده که از طریق روابط غیرقانونی و فشار می‌شود این مدیریت‌ها را در اختیار گرفت و دولت خودش کانون انباشت این شیرینی‌ها است که مگس‌ها دورش جمع شده‌اند و یک سری نیز طمع می‌کنند که می‌شود روی این انتصاب‌ها اثر گذاشت.
به گفته فاضلی فقدان ناظر و رسانه‌های مستقل هم عامل بروز باج نیوزها است.
وی تاکید کرد: یک وجه مهم باج نیوزها حمایت سیاسی است. اغلب باج نیوزها حامی سیاسی دارند و این حامی سیاسی در قالب‌های مختلف عمل می‌کنند و در این شرایط باج نیوز در فقدان یک رسیدگی مستقل فرصت پیدا می‌کند تا فعالیت‌های خود را گسترش دهد.
فاضلی در پایان گفت: جامعه انباشه شده از بی‌اعتمادی بستر توسعه باج نیوز است. وضعیت بی‌اعتمادی شرایطی است که فرد ذهنش را به بررسی بی‌طرفانه همه‌ی شواهد بسته است. شما هر شاهدی می‌آورید می‌گوید نه کار کار خودشان است. هر شاهدی بیاورید می‌گویند دروغ می‌گویند. هر شاهدی بیاورید می‌گویند شما نمی‌دانید. این جامعه زمینه مساعد توسعه باج نیوز است و باج نیوزها در چنین شرایطی که مرجعیت رسانه‌ای هم از بین رفته هر دروغی را به هم ببافند، قابل باور کردن می‌شود و این مرحله خطرناکی از یک جامعه است. مرحله که در آن هر مزخرفی مشتری دارد.
