حقایق عجیب راجع به یک حشره موذی

تریتا نیوز -سمیرا سرایلو– تب دنگی یک عفونت ویروسی است که از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می شود.

به گزارش تریتا نیوز -حدود نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در معرض خطر ابتلا به دنگی هستند و تخمین زده می‌شود که سالانه ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون نفر به آن مبتلا می‌شوند.

• دنگی در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری در سراسر جهان، بیشتر در مناطق شهری و نیمه شهری یافت می شود.

• در حالی که بسیاری از عفونت های تب دنگی بدون علامت هستند یا فقط بیماری خفیف ایجاد می کنند، این ویروس گهگاه می تواند باعث موارد شدیدتر و حتی مرگ شود.

• پیشگیری و کنترل تب دنگی به کنترل ناقل بستگی دارد. هیچ درمان خاصی برای تب دنگی/دنگی شدید وجود ندارد و تشخیص زودهنگام و دسترسی به مراقبت های پزشکی مناسب تا حد زیادی میزان مرگ و میر دنگی شدید را کاهش می دهد.

بررسی اجمالی

تب دنگی (تب شکستگی استخوان) یک عفونت ویروسی است که از پشه ها به افراد سرایت می کند. بیشتر در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری دیده می شود.

اکثر افرادی که به تب دنگی مبتلا می شوند علائمی نخواهند داشت. اما برای کسانی که این کار را انجام می دهند، شایع ترین علائم تب بالا، سردرد، بدن درد، حالت تهوع و بثورات پوستی است. بیشتر آنها در عرض ۱-۲ هفته بهتر می شوند. برخی از افراد مبتلا به دنگی شدید هستند و نیاز به مراقبت در بیمارستان دارند.

در موارد شدید، دنگی می تواند کشنده باشد.

با اجتناب از نیش پشه به خصوص در طول روز می توانید خطر ابتلا به دنگی را کاهش دهید.

دنگی با داروهای ضد درد درمان می شود زیرا در حال حاضر درمان خاصی براي آن وجود ندارد.

علائم

اکثر افراد مبتلا به تب دنگی علائم خفیف یا بدون علائم دارند و در عرض ۱ تا ۲ هفته بهبود می یابند. به ندرت، تب دانگي می تواند شدید باشد و منجر به مرگ شود.

اگر علائم ظاهر شوند، معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از عفونت شروع می شوند و ۲ تا ۷ روز طول می کشند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تب بالا (۴۰ درجه سانتیگراد )

• سردرد شدید

• درد پشت چشم

• دردهای عضلانی و مفاصل

• حالت تهوع

• استفراغ

• تورم غدد

• کهیر

افرادی که برای بار دوم آلوده می شوند بیشتر در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند.

علائم دنگی شدید اغلب پس از از بین رفتن تب ظاهر می شود:

• درد شدید شکم

• استفراغ مداوم

• تنفس سریع و پی در پی

• خونریزی لثه یا بینی

• خستگی

• بی قراری

• خون در استفراغ یا مدفوع

• تشنگي شديد

• پوست رنگ پریده و سرد

• احساس ضعف

افراد مبتلا به این علائم شدید باید فورا تحت مراقبت قرار گیرند.

پس از بهبودی، افرادی که تب دنگی داشته اند ممکن است برای چند هفته احساس خستگی کنند.

تشخیص و درمان

درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد. تمرکز بر روی درمان علائم درد است. بیشتر موارد تب دنگی را می توان در خانه با داروهای مسکن درمان کرد.

استامینوفن (پاراستامول) اغلب برای کنترل درد استفاده می شود. از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین اجتناب می شود زیرا می توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.

برای افراد مبتلا به تب دنگی شدید، اغلب نیاز به بستری شدن در بیمارستان است.

بار جهانی

بروز تب دنگی در دهه های اخیر به طور چشمگیری در سراسر جهان افزایش یافته است، به طوری که موارد گزارش شده به WHO از ۵۰۵۴۳۰ مورد در سال ۲۰۰۰ به ۵.۲ میلیون مورد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. اکثریت قریب به اتفاق موارد بدون علامت یا خفیف هستند و خود درماني می شوند و از این رو تعداد واقعی موارد تب دنگی کمتر گزارش شده است. بسیاری از موارد نیز به عنوان سایر بیماری های تب دار به اشتباه تشخیص داده می شوند.

بیشترین تعداد موارد تب دنگی در سال ۲۰۲۳ ثبت شده است که بیش از ۸۰ کشور را در تمام مناطق WHO تحت تاثیر قرار داده است. از ابتدای سال ۲۰۲۳ انتقال مداوم، همراه با افزایش غیرمنتظره موارد تب دنگی، منجر به بالاترین رقم تاریخی بیش از ۶.۵ میلیون مورد و بیش از ۷۳۰۰ مرگ مرتبط با تب دنگی گزارش شده است.

عوامل متعددی با افزایش خطر گسترش اپیدمی تب دنگی مرتبط هستند: تغییر توزیع ناقلین (عمدتاً پشه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus)، به‌ویژه در کشورهایی که قبلاً تب دنگی نداشتند. پیامدهای پدیده ال نینو در سال ۲۰۲۳ و تغییرات آب و هوایی که منجر به افزایش دما و بارندگی و رطوبت بالا می شود. سیستم های بهداشتی شکننده در بحبوحه همه گیری COVID-19؛ و بی ثباتی های سیاسی و مالی در کشورهایی که با بحران های انسانی پیچیده و جابجایی جمعیت زیاد روبرو هستند.

یک تخمین مدل سازی شده نشان می دهد ۳۹۰ میلیون عفونت ویروس دنگی در سال که ۹۶ میلیون آن به صورت بالینی ظاهر می شود. مطالعه دیگری در مورد شیوع دنگی تخمین می زند که ۳.۹ میلیارد نفر در معرض خطر ابتلا به ویروس دنگی هستند .

این بیماری در حال حاضر در بیش از ۱۰۰ کشور در مناطق WHO آفریقا، قاره آمریکا، مدیترانه شرقی، آسیای جنوب شرقی و غرب اقیانوس آرام بومی است. قاره آمریکا، آسیای جنوب شرقی و مناطق غربی اقیانوس آرام به شدت آسیب دیده اند و آسیا حدود ۷۰ درصد از بار بیماری های جهانی را تشکیل می دهد.

تب دنگی در حال گسترش به مناطق جدید در اروپا، مدیترانه شرقی و آمریکای جنوبی است.

بیشترین تعداد موارد دنگی گزارش شده در سال ۲۰۲۳ بود. منطقه سازمان جهانی بهداشت در قاره آمریکا ۴.۵ میلیون مورد، با ۲۳۰۰ مرگ را گزارش کرده است. تعداد بالایی موارد در آسیا گزارش شده است: بنگلادش (۳۲۱۰۰۰)، مالزی (۱۱۱۴۰۰)، تایلند (۱۵۰۰۰۰) و ویتنام (۳۶۹۰۰۰.)

انتقال

انتقال از طریق نیش پشه

ویروس تب دنگی از طریق نیش پشه های ماده آلوده به انسان منتقل می شود. در اصل پشه Aedes aegypti . گونه های دیگر در جنس Aedes نیز می توانند به عنوان ناقل عمل کنند، اما سهم آنها معمولاً نسبت به Aedes aegypti ثانویه ا ست. با این حال، در سال ۲۰۲۳، افزایش انتقال محلی تب دنگی توسط( Aedes albopictus پشه ببر) در اروپا مشاهده شده است.

پس از تغذیه از یک فرد آلوده، ویروس قبل از انتشار به بافت‌های ثانویه، از جمله غدد بزاقی، در روده میانی پشه تکثیر می‌شود. مدت زمانی که از مصرف ویروس تا انتقال واقعی به میزبان جدید طول می‌کشد، دوره انکوباسیون خارجی (EIP) نامیده می‌شود. زمانی که دمای محیط بین ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتیگراد باشد، EIP حدود ۸ تا ۱۲ روز طول می کشد. تغییرات در دوره جوجه کشی بیرونی تنها تحت تاثیر دمای محیط نیست. عوامل متعددی مانند بزرگی نوسانات دمایی روزانه، ژنوتیپ ویروس و غلظت اولیه ویروس نیز می توانند زمان انتقال ویروس توسط پشه را تغییر دهند. هنگامی که پشه عفونی شود، می تواند ویروس را تا پایان عمر خود منتقل کند.

انتقال از انسان به پشه

پشه ها می توانند توسط افرادی که ویروس دنگی دارند آلوده شوند. این افراد مي توانند : دارای عفونت علامتی دنگی، کسی که هنوز عفونت علامتی نداشته است (پیش علامتی هستند)، و همچنین کسی که هیچ نشانه ای از بیماری را نشان نمی دهد (آنها بدون علامت هستند) باشند.

انتقال از انسان به پشه می تواند تا ۲ روز قبل از اینکه فردی علائم بیماری را نشان دهد و تا ۲ روز پس از برطرف شدن تب رخ دهد.

خطر عفونت پشه به طور مثبت با ویرمی بالا (وبروس در خون ديده شود) و تب بالا در بیمار مرتبط است. برعکس، سطوح بالای آنتی بادی های اختصاصی DENV با کاهش خطر عفونت پشه مرتبط است. اکثر افراد حدود ۴ تا ۵ روز ویرمی دارند، اما ویرمی می تواند تا ۱۲ روز طول بکشد.

انتقال مادر

راه اصلی انتقال ویروس دنگی بین انسان شامل ناقلان پشه است. اما شواهدی مبنی بر امکان انتقال مادر (از مادر باردار به جنین) وجود دارد. هنگامی که مادر در دوران بارداری به عفونت دانگ مبتلا می شود، نوزادان ممکن است از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و ناراحتی جنین شوند.

سایر حالت های انتقال

موارد نادری از انتقال از طریق فرآورده های خونی، اهدای عضو و انتقال خون ثبت شده است. به طور مشابه، انتقال ویروس از طریق تخمدان در پشه ها نیز ثبت شده است.

عوامل خطر

عفونت قبلی با DENV خطر ابتلای فرد به دنگی شدید را افزایش می دهد.

شهرنشینی، با انتقال دنگی از طریق عوامل اجتماعی و محیطی متعدد مرتبط است: تراکم جمعیت، تحرک انسان، دسترسی به منبع آب قابل اعتماد، عمل ذخیره آب و غیره.

خطرات جامعه براي تب دنگی همچنین به دانش، نگرش و عملکرد جمعیت نسبت به تب دنگی بستگی دارد، زیرا قرار گرفتن در معرض آن با رفتارهایی مانند مانده و ذخيره آب، نگهداری از گیاهان و محافظت از خود در برابر نیش پشه مرتبط است.

تعامل بین ویروس دنگی، میزبان و محیط پویا است. در نتیجه، خطرات بیماری ممکن است با تغییرات آب و هوایی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، در ترکیب با افزایش شهرنشینی و جابجایی جمعیت، تغییر کرده و تغییر کند.

پیشگیری و کنترل

پشه هایی که دنگی را پخش می کنند در طول روز فعال هستند. با محافظت از خود در برابر نیش پشه با استفاده از موارد زیر خطر ابتلا به دنگی را کاهش دهید:

• لباس هایی که تا حد امکان بدن شما را بپوشاند؛

• پشه بند در صورت خوابیدن در طول روز، به طور ایده آل تورهایی با مواد دافع حشرات اسپری شده است.

• محاف پشه بند پنجره؛

• مواد دافع پشه (حاوی DEET، Picaridin یا IR3535)

• حشره كش ها.

با موارد زیر مي توان از ازدياد اين پشه جلوگیری کرد:

• جلوگیری از دسترسی پشه ها به زیستگاه های تخم گذاری با مدیریت و اصلاح محیطی؛

• دفع صحیح زباله های جامد و حذف زیستگاه های مصنوعی که می توانند آب را در خود نگه دارند.

• پوشاندن، تخلیه و تمیز کردن ظروف ذخیره آب خانگی به صورت هفتگی؛

• استفاده از حشره کش های مناسب در ظروف ذخیره آب در فضای باز.

اگر به دنگی مبتلا هستید، مهم است:

• استراحت كنيد

• مایعات زیاد بنوشید؛

• از استامینوفن (پاراستامول) برای درد استفاده کنید.

• از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین خودداری کنید.

• و مراقب علائم شدید باشید و در صورت مشاهده علائم در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.

تاکنون یک واکسن (QDenga) در برخی کشورها تایید و مجوز گرفته است. با این حال، فقط برای گروه سنی ۶ تا ۱۶ سال در تنظیمات انتقال بالا توصیه می شود. چندین واکسن دیگر در دست ارزیابی هستند.