نارسایی کلیه در کودکان
به گفته متخصصان ۵۰ درصد بیماران مبتلا به نارسایی های کلیوی، زمانی به پزشک مراجعه می کنند که دیگر وقت دیالیزآن ها است؛ یعنی زمانی که دیگر هیچ راهی برای درمان قطعی وجود ندارد.
علت اصلی ابتلا به نارسایی های کلیوی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.
در کودکان علت اصلی ابتلا به نارسایی کلیه، اشکالات مادرزادی در سیستم ادراری آن هاست؛ مثلاً کودکی که با یک مثانه معیوب به دنیا می آید، یا دچار برگشت ادرار از مثانه به کلیه می شود و یا این که سیستم مثانه او دچار تنگی شده است. تمامی این عوامل بر کلیه فشار می آورند و کلیه را دچار نارسایی می کنند. برای همین والدین باید به علائم ادراری کودک توجه کافی داشته باشند. علامت دیگری که بعد از تولد در کودکان بیشتر دیده می شود، عفونت ادراری است.
دکتر محمد حسین طباطبایی، نفرولوژیست و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص نارسایی‌های کلیوی و نقش آن ها در بروز سایر بیماری ها در گفتگو با همشهری مطالب زیر را توضیح می دهند.
علائمی که می توانند به والدین هشدار دهند که کودک در معرض نارسایی کلیه است، چطور خودشان را نشان می دهند؟
یکی از علائمی که والدین باید به آن توجه کافی داشته باشند، چگونگی ادرار کردن کودک شان است. احتمال بروز مشکل در سیستم ادراری پسرها بیشتر از دخترها است؛ مثلا گاهی به دنبال یک ختنه ی ساده، ممکن است مجرای ادرار تنگ شود. این تنگی مجرا باعث می شود که ادرار کودک باریک باشد، یا این که برای ادرار کردن به خودش فشار بیاورد.
بنا‌بر‌این توجه والدین به توصیه های پزشک بعد از ختنه کردن کودک، برای جلوگیری از تنگی مجرای ادرار بسیار مهم است، چون در غیر این صورت خطر برگشت ادرار از مثانه به کلیه نیز وجود دارد.
همچنین در کودکانی که ادرارشان به صورت قطره قطره می آید، به طوری که با دست باید روی مثانه فشار آورند تا ادرارشان خارج شود، نشان می دهد که مثانه انقباض ندارد.
عفونت ادراری و وجود یبوست نیز اغلب از سوی والدین نادیده گرفته می شود، در حالی که مکانیسم های کنترل کننده ادرار و مدفوع تقریباً منشا مشترکی دارند.
در کشور ما نارسایی کلیه بیشتر در اثر چه عواملی شایع می شود؟
بیماری های ارثی در کشور ما بیشترین نقش را در ایجاد این نارسایی ها دارند، مثلاً بیماری آلپورت یک بیماری ارثی است که به طرق مختلف منتقل می شود، ولی رایج ترین نوع آن انتقال از طریق کروموزوم X از مادر به پسر است.
این بیماری در استان هایی که ازدواج فامیلی بیشتر است، شیوع بیشتری دارد و در کشور ما سومین علت ابتلای کودکان به نارسایی کلیوی همین بیماری است. در ادرار این کودکان خون وجود دارد و به طور مداوم، پروتئین از ادرار دفع می شود و معمولاً در دهه دوم و سوم زندگی این کودکان، علائم نارسایی کلیه هم ظاهر می شوند.
این نارسایی ها تا چه حد، قابل درمان یا پیشگیری هستند؟
متأسفانه از این نارسایی ها نمی توان پیشگیری کرد و هیچ دارویی نیز برای درمان آن مؤثر نیست. فقط می توان بیماری را کنترل کرد که کودک دیرتر به مرحله نارسایی کلیه برسد.
به نظر می رسد در فرهنگ عام ما کنترل ادرار در بچه ها یک امر پسندیده است. این اتفاق تا چه حد می تواند برای کلیه ها خطرناک باشد؟
این اتفاق مخصوصاً در مورد دختران بسیار خطرناک است. بسیار دیده شده که دختران به خصوص در مدرسه و اماکن عمومی، ادرار خود را کنترل می کنند. پُر شدن مثانه باعث می شود به تدریج رفلکس های مثانه در این افراد مهار شود و فرد دیگر احساس ادرار را نداشته باشد. همین امر باعث ایجاد یبوست در کودک و برگشت ادرار از مثانه به حالب ها می شود و اگر این مشکل ادامه پیدا کند، آثار زخم روی کلیه و عفونت های مکرر کلیه پدیدار می گردند.
بیماران بیشتر با کدام یک از علائم نارسایی کلیه مراجعه می کنند؟
بیشترین افرادی که به ما مراجعه می کنند، کسانی هستند که مبتلا به عفونت های ادراری هستند. این اختلال در واقع هشداری از وجود مشکل در کلیه هاست، ولی اغلب خانواده ها بعد از این که عفونت ادراری درمان شد، دیگر این هشدار را جدی نمی گیرند.
یکی از بررسی هایی که در این هنگام باید انجام گیرد، گذاشتن سوند ادراری در مثانه و تزریق داروی رنگی به داخل مثانه است.وقتی مثانه پُر شد، سوند را بیرون می کشند تا فرد ادرار کند. در این هنگام در عکسبرداری مشخص می شود که برگشت ادرار از مثانه به کلیه ها وجود دارد یا نه.
متأسفانه اکثر خانواده‌ها از گذاشتن سوند مخصوصا برای دختران طفره می روند. ما موارد بسیاری را داشتیم که خانواده‌ها شدیدا با انجام این کار مخالفت می کردند و بعد از مدتی بیمار را مجدداً با نارسایی های شدید کلیوی، به بیمارستان ارجاع می دادند، در حالی که اگر با نخستین عفونت ادراری از مثانه ی بیمار عکس گرفته می شد، با دارو یا یک جراحی ساده، به راحتی قابل درمان بود.
