بازیگران تکراری، قصه ها کم رمق، تماشاگران بی حوصله
تکرار و کلیشه شدن در هرکاری موجب از دست رفتن جذابیتی که آن رخداد دارد، می شود. حتی یک قهرمان هم با کسب بردهای پی در پی دیگر آن جاذبه و هیجانی که در دفعات اول پیروزی داشته را تجربه نمی کند، چه رسد به مخاطبان و مردمی که بیننده او هستند!
این مسئله در حوزه های گوناگون به اشکال مختلفی خود را نشان می دهد و دنیای وسیع تصویر هم از این قضیه مستثنی نیست. ماجرای کلیشه شدن در دنیای بی پایان فیلم و سریال داستان جدیدی نیست و مدت هاست که بحث برانگیز شده است. تکرار آن هم از نوع تکرار آدم ها از جمله آفت هایی است که مثل یک خوره بدنه هر کاری را سوراخ می کند و کم کم آن اثر از پای بست ویران می شود! در پی نابودی و سرد شدن کار، به طبع رسانه ای که این وقایع در آن رخ می دهد نیز، مورد حمله و گاه بی تفاوتی های شدید قرار می گیرد و این یعنی از دست دادن مخاطبی که سال ها طول کشیده تا با برنامه های موجود جذب رسانه شود. عواقب تکرار بی رویه نه تنها در جذب مخاطب بلکه در حوزه کاری بازیگران نیز تأثیر بسزایی می گذارد. این مسئله باعث می شود تا عده ای از شدت دیده شدن و حضور در برنامه های مختلف از چشم بیفتند و گروهی که حتی افراد بنام و ماهری را شامل می شوند، به خاطر گم شدن بین هیاهوی این مکررات کم کم نادیده گرفته شده و گم شوند.
مدتهاست این مسئله کم و بیش در سریال ها و تولیدات تلویزیونی به شکل چشم گیری دیده می شود که یک بازیگر همزمان با بیش از یک سریال در تلویزیون حضور دارد. این شب ها نیز در ساعت اوج جذب مخاطب، بین سریال های موجود در شبکه یک، دو و سه چنین مسئله ای به وفور به چشم می خورد. بازیگرانی که انگار بلافاصله از فلان شبکه به شبکه دیگری منتقل شده اند. افرادی که حتی ظاهری یکنواخت نسبت به کار قبلی خود ندارند! این مسئله قطعأ عواقب و پیامدهایی دارد که باعث شد ما در بانی فیلم با حضور منتقدان بنامی چون شهرام خرازی ها، محمد تقی فهیم، جبار آذین و حسین سلطان محمدی، به بررسی اصولی آن بپردازیم. علاوه بر این موضوع، نقد و در واقع نگاه هر یک از این منتقدان به سه مجموعه در حال پخش، از موارد دیگری است که در این گزارش پیرامون آن صحبت هایی انجام شد و در ادامه آن را می خوانید:
طهماسب صلح جو:
تعدادی از بازیگران همه جا هستند!
طهماسب صلح جو منتقد تلویزیون و سینما در گفت و گویی که با بانی فیلم داشت، پیرامون مسئله تکرار بازیگران در فیلم ها و سریال های گوناگون، عنوان کرد: واقعیت این است که ما تعدادی بازیگر داریم که همه جا هستند و با وجود آموزشگاه های بازیگری، دانشگاه ها و مراکز متعددی که برای تعلیم بازیگری وجود دارد عده کمی وارد این حوزه می شوند. مسوولان باید دنبال استعدادها و کشف آنها باشند. وقتی ترجیح کسانی که تصمیم می گیرند بر حاکم کردن روابط است و تلویزیون هم دنبال کشف نیست. نتیجه آن همین اتفاقی می شود که در حوزه بازیگران رخ داده و ما مدام شاهد تکرار افراد در نقش های گوناگون و حتی یکنواخت هستیم.
وی همچنین در ادامه پیرامون تأثیری که این تکرارها بر اثر تولید شده دارند، گفت: این گونه انتخاب ها و گزینش های تکراری موجب می شود تا آن کشش و جذابیتی که باید، در کارها نباشد. قبل ترها کارهای تولیدی جذابیتی داشت که مخاطب را به دنبال خود می کشاند ولی الان این طور نیست.
صلح جو درباره مجموعه های در حال پخش در این شب ها نیز، عنوان کرد: به دلیل همان بحث کشش و جذابیت از دست رفته من کمتر کارهای این شب ها را دیده ام، البته آنها تازه شروع شده اند و باید اجازه دهیم تا بعد از اتمام این سریال ها در خصوص شان اظهار نظر کنیم. من هم ترجیح می دهم که تا زمان پایان این مجموعه ها قضاوت و صحبتی در خصوص آنها نکنم تا در نهایت به صورت عادلانه ای به آن بپردازیم.
شهرام خرازی ها:
به بازیگر گزینی در ایران توجه نمی شود!
شهرام خرازی ها منتقد سینما و تلویزیون در بخش دیگری از این گزارش در خصوص حضور بازیگران تکراری در فیلم ها و سریال ها به بانی فیلم گفت: بازیگر گزینی یک شاخصه مهم در سینما، تلویزیون و کل هنرهای نمایش تصویری است، موضوعی که متاسفانه کمتر توسط تولید کنندگان به آن توجه می شود. این مسئله باید به عنوان رکن اساسی در تولید یک کار مورد توجه قرار بگیرد اما در ایران چندان جدی گرفته نمی شود و غالباً مواردی را در نظر می گیرند که انتخاب ها را لوث و تکراری می کند. این مسئله در سینما به یک شکل و در تلویزیون نیز به صورت دیگری وجود دارد. در سینما تعداد بازیگرانمان زیاد نیست و مدام عده ای بر اساس معیارهای خاصی انتخاب می شوند. این شیوه گزینش موجب می شود که گاهی بازیگردان برای نقش های خاص با کمبودهایی مواجه شود. این روزها انتخاب بازیگران نقش ها تابع شرایط دیگری هم شده است که از جمله می توان به فروش نقش ها اشاره کرد، رخدادی که کم و بیش در سینما و حتی تلویزیون هم به چشم می خورد. نمونه این اتفاق در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر نیز با حضور تازه واردانی که برخی از آن ها دال بر این نوع انتخاب بودند خود را نشان داد.
وی اضافه کرد: عامل دیگری که در حوزه انتخاب ها موجب تکرار می شود، معرفی و توصیه است. مدت هاست برخی تهیه کنندگان بدون اطلاع از فیلم و داستان به دوستشان سفارش می کنند که فلانی را حتماً بیاورد، در واقع جایگزینی رابطه به جای ضابطه مد شده، این عامل در سینما به وفور به چشم می خورد و همه این ها باعث شده تا عده ای دائم روی بورس باشند و برخی ها بیکار بمانند. در این راستا من از طرف هنرپیشه های سینما کم و بیش تماس هایی داشته ام که در آن به دنبال یک فیلم بوده اند. در تلویزیون وضعیت بدتر است و در بسیاری از موارد به نظر می آید که نوعی دسته بندی وجود دارد، خط قرمزها و شاید حتی لیستی که در آن اسامی گروهی از قبل در آن نوشته شده. عده ای هم در این بین لب مرز هستند و هر ازگاهی می آیند و می روند.
او در ادامه با اشاره به اوضاع تلویزیون و تشریح عامل حضور بازیگران تکراری دراین رسانه گفت: در تلویزیون انتخاب ها حسابگرانه و با دسته بندی مشخص صورت می گیرد و این گزینش ها تکرار و کاهش جذابیت را با خود می آورد.
از سوی دیگر در این رسانه علاوه بر مشخص بودن چهره ها برای حضور در کارها، هرگاه یکی از بازیگران در گفت و گو یا فضایی از تلویزیون تعریف و آن را تبلیغ کند، در واقع باعث می شود تلویزیون هم در ازای این باج به آن فرد در باغ سبز نشان دهد و به او کارهای بیشتری پیشنهاد شود. در طرف دیگر ماجرا هم بازیگرانی حضور دارند که به جهت حس شان به سینما حاضر به حضور در تلویزیون نمی شوند و تلویزیون هم تلاشی برای جذب آنها نمی کند. در واقع در سینما رابطه بر توانمندی ها و قابلیت های بازیگران تاثیر می گذارد و در تلویزیون همان چارچوب و اسامی از پیش تعیین شده بر این امر مؤثرند. در شرایطی که این شیوه انتخاب ها وجود دارد و موجب رقابت برای تصاحب نقش ها شده است، بازیگران تئاتر نیز روز به روز حضورشان در سینما و تلویزیون پررنگ تر می شود و این امر نیز موجب اوج گیری رقابت موجود شده است.
خرازی ها درباره سریال «پرستاران» اظهار داشت: «پرستاران» به عنوان اولین سریال با موضوع محوری پزشکی که از لحاظ علمی قابل مقایسه با کارهای مشابه خود نیست. خانمی که مشاور رسانه ای این پروژه بود، تجربه پزشکی داشت و این امر عامل مهمی در شکل گیری نسبتا صحیح کار بود. در این سریال ما شاهدیم که پرستاران و پزشکان مانند واقعیت، با اصطلاحات پزشکی صحبت می کنند و نگران نیستند که مخاطب سر در نیاورد. این جزو یکی از نکات مثبت کار تلقی می شود. از سوی دیگر تصویر تابلوهای بالینی به درستی رخ داده. هر چند این سریال بری از خطا نیست و شکل گیری بدون خطای چنین کاری، اجتناب ناپذیر است، اما خطاهای علمی با دقت نظر به حداقل تعداد موجود رسیده است. نامگذاری این سریال نیز از جمله دیگر مواردی است که بهتر بود با نمونه استرالیایی آن متفاوت باشد. علاوه بر این ها با مشاهده داستان متوجه می شویم که کار به خوبی ایرانیزه شده است و این موضوع در روابط افراد با یکدیگر، پوشش، فرهنگ و… به گونه ای به چشم می خورد که جزو نقاط قابل دفاع سریال محسوب می شود و الگوگیری از یک مجموعه خارجی در این کار، منجر به انتقال فرهنگ از آن کشور، نشده است.
وی با اشاره به شیوه تدوین و تصویربرداری مجموعه «پرستاران» تصریح کرد: سریال از تدوین و تصویربرداری خوب و حرفه ای برخوردار است. روی قاب بندی های موجود فکر شده و گاهی باوجود مشکل بودن شرایط قسمتی از کار، فیلمبردار از پس آن برآمده است. در مورد تدوین هم باید گفت که این امر به شکل حرفه ای انجام شده است، چرا که بر خلاف سریال هایی که تنها بر اساس زمان وقوع اتفاقات کنار هم چیده شده اند، این کار این گونه نیست. در این زمینه حتی می توان گفت که بخش مهمی از سریال روی میز تدوین شکل گرفته و مجموعه ای از قابلیت های سریال با تدوین درست آن آشکار می شود.
او همچنین درباره کاراکترهای موجود در سریال افزود: شخصیت های موجود در داستان نیز با وجود این که در رشته پزشکی شاغل نیستند، اما خوب توانسته اند فضای پرستاران و بیماران در دنیای واقعی و بیمارستان ها را تداعی کنند. همچنین وجود داستان های مختلف در سریال، این کشش، که مخاطب را به دنبال خود بیاورد را دارد. ما در این سریال شاهد یک خط اصلی در کلیت داستان و همراهی آن با چندین قصه فرعی هستیم. داستان هایی که علاوه بر ارتباط میان هم با خط اصلی نیز مرتبط و همراه هستند. می توان «پرستاران» را از جهات گوناگونی که به آن اشاره شد، جزو کارهای موفق تلویزیون خواند که می تواند نقش مؤثری در حوزه فرهنگسازی نیز داشته باشد. تلویزیون به عنوان یک رسانه، وظیفه فرهنگسازی در زمینه های گوناگون را دارد و در این مجموعه خیلی از نکات ناگفته و نا آموخته ای که مردم بدانند به آنها آموزش داده شده است. ساختار این سریال به گونه ای است که هر ازگاهی به افراد می آموزد و یا یادآوری می کند که در محیط های درمانی چه برخوردی داشته باشند و در واقع به گونه ای در تغییر نگرش مردم به جامعه پزشکی و اطمینان بخشی به آنها مؤثر است.
محمدتقی فهیم:
حمایت از حقوق بازیگران، نیازمند یک صنف دلسوز است
محمدتقی فهیم به عنوان کارشناسی که سال های سال است در حوزه تلویزیون و سینما فعالیت می کند، درباره موضوع تکرار در بین انتخاب بازیگران به بانی فیلم گفت: این که بازیگران تکراری در کارها حضور دارند، به خودی خود اشکالی ندارد ولی شیوه بهره مندی از این چهره ها به بستر و کیفیتی که آن اثر دارد بر می گردد. در همه جای دنیا همینطور است. مثلاً دی کاپریو علاوه بر سینما در چند فیلم و سریال نیز حاضر می شود. اساساً این گونه است که کسانی که در واقع روی بورس هستند، به عنوان ویترین یک کار مورد توجه تهیه کننده و کارگردان قرار می گیرند، اما چون مناسبات حرفه ای وجود ندارد و این انتخاب ها بیشتر بر اساس روابط صورت می گیرند گاهی شاهد گزینش های بعضاً نادرست هستیم. ما بازیگران خوب و پیشکسوتی داریم که چند سال است کار نکرده اند اما در صورت وجود نگاه درست باید از تجربه و چهره این افراد نیز در تولیدات بهره مند شد.
او با اشاره به وجود باند بازی هایی که در عرصه های گوناگون تصویر وجود دارد، گفت: بالاخره تهیه کننده به دنبال بازگشت پول و هزینه صرف شده، از کار است و مناسبات موجود همانگونه که در سینما با عناوینی چون باند بازی وجود دارد، در تلویزیون هم بی تأثیر نیستند و بر روی انتخاب بازیگران به شکل مستقیم اثر می گذارد. حال این که این اتفاق چقدر آسیب زننده است موضوعی است که جا دارد به همراه کارشناسان و مسوولان مورد بررسی واقع شود. در واقع این مسئله یک بحران است که نتیجه آن آسیب به کارهای نمایشی و تصویری در حوزه سینما و تلویزیون است.
این منتقد با تأکید بر لزوم تشکیل یک صنف دلسوز در این حوزه اضافه کرد: این موضوع و مثال موجود در حوزه انتخاب بازیگران، اگر از سوی یک صنف بررسی شود تأثیرگذارتر خواهد بود. ما صنفی قوی که برخواسته از توده های اصلی و بطن دنیای بازیگری باشد نداریم، صنفی که عمیقاً و به شکل حقیقی و دلسوزانه مدافع اعضایش باشد. چون چنین تشکلی وجود ندارد، منافع کلی بازیگران مورد تعرض قرار می گیرد و در تقدیر برخی از آنها خانه نشینی و دوری از فعالیت های تصویری رقم می خورد. اگر چنین صنوف قدرتمندی وجود نداشته باشد، این سوء استفاده ها همچنان ادامه می یابد، چرا که قواعد اصولی در حوزه این انتخاب ها وجود ندارد. چنین تشکلی می تواند قاطعانه، مدافع حقوق اعضایش باشد و با برنامه ریزی و نظارتی که روی بازیگران و فعالیت های آنها دارد، از تضییع حقوق آنها و اعمال بی عدالتی ها جلوگیری کند.
فهیم درباره سریال های موجود در شبکه های یک، دو و سه گفت: این روزها کمتر فرصتی پیش آمده بود تا همه کارها را دقیق دنبال کنم، اما تیتر «آرام می گیریم» را دیده ام، این سریال اثری در حوزه ملودرام خانوادگی است که در راستای زندگی خانواده های ایرانی داستان هایی را پیش می برد و مخاطب را تا حدی با خود درگیر کرده است، اما مثل همه کارها که با این سبک و سیاق ساخته می شوند دارای ویژگی های تکراری است که بعدتر پس از پایان آن در موردش صحبت می کنیم.
