کلیدهای رفتاری با پسران نوجوان
دکتر پروانه صفایی مقدم – متخصص روانشناس بالینی – نوجواني دوران رشد و شکوفايي استعدادها و تصميم‌گيري‌هاي بزرگ براي آينده است. بنابراين مسووليت يک پدر يا مادر در قبال نوجوانش آزاد گذاشتن او براي تجربه کردن و آشنايي با محيط و جامعه است. اما اينکه اين آزادي بايد تا چه حد باشد و مخصوصا در مورد نوجوانان پسر چه‌قدر بايد محدوديت و سخت‌گيري در نظر بگيريم، جاي بحث دارد. متاسفانه ما هيچ‌گونه هنجار خاصي در جامعه نداريم تا بتوانيم خانواده‌ها را به سمت آن سوق دهيم و بگوييم که مثلا اگر فرزندتان با دوستان‌اش رفت و آمد نکند يا سر ساعت خاصي منزل باشد، خوب است.
نه. ما در جامعه خانواده‌هايي داريم که به نوجوان‌شان اجازه خارج شدن از منزل به جز ساعات رفت و آمد به مدرسه را هم نمي‌دهند و در مقابل آنها خانواده‌هايي که اگر پسر نوجوان‌شان براي خوابيدن هم به منزل بيايد، برايشان رضايت‌بخش و کافي است. روي صحبت ما با خانواده‌هاي اهل افراط و تفريط نيست بلکه ما کساني را مخاطب قرار مي‌دهيم که مي‌خواهند حد تعادل را در زندگي، تربيت فرزندان و روابط‌شان حفظ کنند.
اجتماعي شدن و بلوغ فکری نوجوانان
اين‌گونه خانواده‌ها براي اجتماعي شدن و بلوغ فکري نوجوانان خود بايد به آنها اجازه دهند که در اردوهايي که توسط مدارس در خارج از شهر يا حتي داخل شهر برگزار مي‌شود، تحت نظارت مسوولان مدرسه شرکت کنند يا اگر شناخت کافي نسبت به دوستان فرزند خود دارند به او اجازه دهند تا دعوت شام آنها را بپذيرد و در جشن تولدشان شرکت کند. اما فراموش نکنيد که همه اين کارها بايد مطابق با قوانين خانه و خانواده و با نظارت شما والدين عزيز صورت گيرد. اگر شما برخي از دوستان فرزند نوجوان خود را نمي‌شناسيد و احساس خطر مانع از آزاد گذاشتن او براي رفت و آمد با آنها مي‌شود، بهتر است که منطق و صحبت کردن را پيش گيريد و از دعوا و جنجال بپرهيزيد. پسربچه‌ها معمولا در سنين نوجواني از حرف زور شنيدن بيزارند و اگر شما بخواهيد بدون دليل و با خشونت احساسات‌تان را به او بفهمانيد، مطمئنا نتيجه عکس خواهيد ديد و با فرزندي که روز به روز بيشتر از خانواده فاصله مي‌گيرد مواجه خواهيد شد.
اگر ديديد که فرزندتان حرف منطقي شما را نمي‌پذيرد، ميتوانيد يک ميانبر زيرکانه بزنيد! نوجوانان پسر، حرف‌شنوي زيادي از مربيان ورزشي، معلمان و مديران خود دارند. بنابراين شما ميتوانيد مشکل خود و فرزندتان را به مربي يا معلم او بگوييد و از آنها بخواهيد موضوع را به صورت کلي در بين همه بچه‌ها مطرح و توصيه‌هاي لازم را به آنها گوشزد کنند. از طرف ديگر شما بايد فرزندتان را جوري پرورش دهيد که هيچ‌گاه خود را با ديگران مقايسه نکند. اين يک مشکل رايج در جامعه است که فرزندان مدام به والدين خود مي‌گويند: «چه‌طور پدر و مادر فلان دوستم به او اجازه شرکت در مهماني را مي‌دهند و خطري او را تهديد نمي‌کند و شما به من اجازه نمي‌دهيد؟» يا «چرا همه خطرها مرا تهديد مي‌کند و هيچ‌کدام از دوستان ديگرم در معرض اين خطرات نيستند؟»، اما اگر شما فرزندتان را قانع و تابع قوانين خانه خود پرورش دهيد، مطمئن باشيد که هرگز چنين مشکلاتي با او نخواهيد داشت. يک نکته مهم ديگر هم اينکه معمولا پدران الگوي رفتاري مستقيم پسران خود هستند و بايد خيلي مراقب رفتار و گفتار خود باشند. پدري که آرام صحبت مي‌کند، بايد توقع آرامش را از فرزندش داشته باشد. پدري که از همسر خود قدرداني مي‌کند و به او احترام مي‌گذارد، بايد توقع قدردان مادر بودن و احترام گذاشتن به او از طرف فرزندش را داشته باشد. صداي رفتار هميشه بلندتر از صداي کلام است و بيشتر و بهتر شنيده مي‌شود و به عنوان آخرين حرف هم اينکه شما بايد تحت نظارت خود شرايطي را فراهم کنيد که پسرتان بعد از دوران دبستان در روابط و رفت و آمدهاي خانوادگي با جنس مخالف هم‌سال‌اش باشد تا بهتر بتواند با روحيات و رفتار جنس مخالف آشنا شود، باز هم تاکيد مي‌کنم که اين روابط بايد تحت کنترل مستقيم و دقيق شما باشد.
استعدادها و تصميم‌گيري‌های بزرگ
نوجواني دوران رشد و شکوفايي استعدادها و تصميم‌گيري‌هاي بزرگ براي آينده است. بنابراين مسووليت يک پدر يا مادر در قبال نوجوانش آزاد گذاشتن او براي تجربه کردن و آشنايي با محيط و جامعه است. اما اينکه اين آزادي بايد تا چه حد باشد و مخصوصا در مورد نوجوانان پسر چه‌قدر بايد محدوديت و سخت‌گيري در نظر بگيريم، جاي بحث دارد. متاسفانه ما هيچ‌گونه هنجار خاصي در جامعه نداريم تا بتوانيم خانواده‌ها را به سمت آن سوق دهيم و بگوييم که مثلا اگر فرزندتان با دوستان‌اش رفت و آمد نکند يا سر ساعت خاصي منزل باشد، خوب است.
نه. ما در جامعه خانواده‌هايي داريم که به نوجوان‌شان اجازه خارج شدن از منزل به جز ساعات رفت و آمد به مدرسه را هم نمي‌دهند و در مقابل آنها خانواده‌هايي که اگر پسر نوجوان‌شان براي خوابيدن هم به منزل بيايد، برايشان رضايت‌بخش و کافي است. روي صحبت ما با خانواده‌هاي اهل افراط و تفريط نيست بلکه ما کساني را مخاطب قرار مي‌دهيم که مي‌خواهند حد تعادل را در زندگي، تربيت فرزندان و روابط‌شان حفظ کنند.
اين‌گونه خانواده‌ها براي اجتماعي شدن و بلوغ فکري نوجوانان خود بايد به آنها اجازه دهند که در اردوهايي که توسط مدارس در خارج از شهر يا حتي داخل شهر برگزار مي‌شود، تحت نظارت مسوولان مدرسه شرکت کنند يا اگر شناخت کافي نسبت به دوستان فرزند خود دارند به او اجازه دهند تا دعوت شام آنها را بپذيرد و در جشن تولدشان شرکت کند. اما فراموش نکنيد که همه اين کارها بايد مطابق با قوانين خانه و خانواده و با نظارت شما والدين عزيز صورت گيرد. اگر شما برخي از دوستان فرزند نوجوان خود را نمي‌شناسيد و احساس خطر مانع از آزاد گذاشتن او براي رفت و آمد با آنها مي‌شود، بهتر است که منطق و صحبت کردن را پيش گيريد و از دعوا و جنجال بپرهيزيد. پسربچه‌ها معمولا در سنين نوجواني از حرف زور شنيدن بيزارند و اگر شما بخواهيد بدون دليل و با خشونت احساسات‌تان را به او بفهمانيد، مطمئنا نتيجه عکس خواهيد ديد و با فرزندي که روز به روز بيشتر از خانواده فاصله مي‌گيرد مواجه خواهيد شد.
حرف‌شنوي زيادي
اگر ديديد که فرزندتان حرف منطقي شما را نمي‌پذيرد، ميتوانيد يک ميانبر زيرکانه بزنيد! نوجوانان پسر، حرف‌شنوي زيادي از مربيان ورزشي، معلمان و مديران خود دارند. بنابراين شما ميتوانيد مشکل خود و فرزندتان را به مربي يا معلم او بگوييد و از آنها بخواهيد موضوع را به صورت کلي در بين همه بچه‌ها مطرح و توصيه‌هاي لازم را به آنها گوشزد کنند. از طرف ديگر شما بايد فرزندتان را جوري پرورش دهيد که هيچ‌گاه خود را با ديگران مقايسه نکند. اين يک مشکل رايج در جامعه است که فرزندان مدام به والدين خود مي‌گويند: «چه‌طور پدر و مادر فلان دوستم به او اجازه شرکت در مهماني را مي‌دهند و خطري او را تهديد نمي‌کند و شما به من اجازه نمي‌دهيد؟» يا «چرا همه خطرها مرا تهديد مي‌کند و هيچ‌کدام از دوستان ديگرم در معرض اين خطرات نيستند؟»، اما اگر شما فرزندتان را قانع و تابع قوانين خانه خود پرورش دهيد، مطمئن باشيد که هرگز چنين مشکلاتي با او نخواهيد داشت. يک نکته مهم ديگر هم اينکه معمولا پدران الگوي رفتاري مستقيم پسران خود هستند و بايد خيلي مراقب رفتار و گفتار خود باشند. پدري که آرام صحبت مي‌کند، بايد توقع آرامش را از فرزندش داشته باشد. پدري که از همسر خود قدرداني مي‌کند و به او احترام مي‌گذارد، بايد توقع قدردان مادر بودن و احترام گذاشتن به او از طرف فرزندش را داشته باشد. صداي رفتار هميشه بلندتر از صداي کلام است و بيشتر و بهتر شنيده مي‌شود و به عنوان آخرين حرف هم اينکه شما بايد تحت نظارت خود شرايطي را فراهم کنيد که پسرتان بعد از دوران دبستان در روابط و رفت و آمدهاي خانوادگي با جنس مخالف هم‌سال‌اش باشد تا بهتر بتواند با روحيات و رفتار جنس مخالف آشنا شود، باز هم تاکيد مي‌کنم که اين روابط بايد تحت کنترل مستقيم و دقيق شما باشد.
