سبک زندگی در حفظ سلامت زنان سالمند
پایگاه خبری تریتا نیوز به نقل از جام جم ، سلامت زنانه و در واقع دستگاه تناسلی در زنان، موضوعی است که به تصور بسیاری از افراد بیشتر به سنین قبل از یائسگی معطوف می‌شود. اما واقعیت این است که توجه به سلامت زنانه در سنین پس از یائسگی یعنی میانسالی و سالمندی نیز از اهمیتی ویژه برخوردار است و ضامن حفظ سلامت یک خانم محسوب می‌شود. فراموش نکنید بسیاری از بیماری‌های بدخیم زنانه از جمله سرطان‌های پستان، رحم و تخمدان در سنین میانسالی بروز می‌کند. پس آگاهی از بیماری‌های زنانه در سنین پس از یائسگی برای هر زن یک ضرورت است. ما نیز بنا به اهمیت این موضوع با دکتر فرناز فاطمی، جراح و فلوشیپ زنان، زایمان و ناباروری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن سینا گفت‌وگو کرده‌ایم.
به چه علت عفونت‌های دستگاه تناسلی در دوران یائسگی شایع است؟
یائسگی به طور کلی به معنی قطع فعالیت تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری است و به دنبال آن سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. این کاهش هورمون‌ها منجر به خشکی واژن می‌شود و محیط واژن از حالت اسیدی طبیعی در سنین پیش از یائسگی به حالت قلیایی تغییر می‌کند. این تغییرات می‌تواند باعث شود فلور طبیعی واژن از بین برود؛ به این معنی که باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی در محیط واژن وجود دارند از بین بروند و یک‌سری باکتری‌های بیماری‌زا رشد کنند. البته به‌طور کلی عفونت در سنین یائسگی شایع نیست.
در چه مواردی عفونت زنانه در سنین ۶۰ سالگی به بعد اتفاق می افتد؟
در مجموع، احتمال بروز عفونت‌های واژینال بعد از یائسگی زیاد نیست؛ ولی ممکن است اتفاق بیفتد. علتش هم خشکی ناشی از کمبود استروژن و التهاب واژن است. بنابراین احتمال رشد قارچ و باکتری و بروز عفونت وجود دارد.
آیا ترشحات زنانه در این دوران طبیعی است؟
ترشحات واژینال به طور کلی بعد از یائسگی کم می‌شود ولی این میزان در افراد متفاوت است. در صورتی که ترشحات شفاف یا بدون رنگ و بو باشد، مشکلی ندارد. ولی اگر ترشحات زردرنگ یا به رنگ سبز یا خاکستری بوده، بوی بد داشته‌باشد و با علائمی مثل سوزش و خارش همراه باشد، غیرطبیعی محسوب می‌شود و نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
لکه‌بینی در این سنین لزوما نشانه خطر بدخیمی محسوب می‌شود؟
در سال‌های قبل از یائسگی یا همان مراحل پیش یائسگی، نظم قاعدگی‌ها به هم می‌خورد. ولی وقتی به مدت ۱۲ ماه اصلا قاعدگی رخ ندهد، یائسگی اتفاق افتاده‌است. چنانچه بعد از آن لکه‌بینی یا خونریزی رخ دهد، حتما نیاز به بررسی از سوی پزشک متخصص و در صورت صلاحدید، نیاز به نمونه‌برداری دارد. اما همیشه به معنای بدخیمی نیست و گاهی ممکن است به‌علت نازک‌شدن دیواره واژن بر اثر کاهش استروژن، لکه‌بینی اتفاق بیفتد. ولی حتما باید جدی گرفته شود و خطر بدخیمی رد شود.
سوزش ادرار مکرر در زنان سالمند ارتباطی با مشکلات سیستم تناسلی دارد؟
در سنین یائسگی، کاهش استروژن علاوه بر تاثیر روی سیستم تناسلی بر قسمت‌های دیگر بدن هم اثر می‌گذارد که یکی از آنها سیستم ادراری است. جدار مثانه و مجاری ادراری به دنبال کاهش سطح استروژن نازک شده و پیشابراه کوتاه می‌شود که این تغییرات می‌تواند احتمال عفونت‌های ادراری را افزایش دهد.
ولی سوزش ادرار در خانم‌های یائسه همیشه به علت عفونت نبوده و ممکن است به‌علت نازک‌بودن دیواره واژن و دستگاه تناسلی خارجی، بر اثر تماس این قسمت‌ها با ادرار، سوزش ایجاد شود.
چه نوع معاینه‌های دوره‌ای در این سنین باید به‌طور مرتب انجام شود؟
بعد از یائسگی، احتمال افزایش قند و چربی خون بالا می‌رود و در نتیجه آن خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی بیشتر می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود خانم‌ها در این سنین سالانه از نظر قند و چربی خون بررسی شوند و علاوه بر آن، از نظر تیروئید، شمارش سلول‌های خونی، سطح کلسیم، منیزیم، ویتامین D و… آزمایش شوند و موارد دیگر با توجه به سوابق شخصی و خانوادگی هر فرد مورد بررسی قرار گیرد.
معاینه لگنی و انجام تست پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان دهانه رحم به طور معمول تا ۶۵ سالگی توصیه می‌شود و در خانم‌های سالمند، در صورتی که حداقل سه نوبت پاپ اسمیر طبیعی در ۱۰ سال اخیر داشته باشند، می‌توانند بعد از ۶۵ سالگی دیگر انجام ندهند. به شرط این‌که سابقه ضایعات پیش سرطانی نداشته باشند.
معاینه پستان و انجام ماموگرافی با روال عادی و معمولا سالانه توصیه می‌شود که البته بر اساس شرایط فردی و خانوادگی هر فرد و نتایج ماموگرافی‌های قبلی، فواصل انجام آن متفاوت است. سنجش تراکم استخوان نیز به‌طور سالانه توصیه می‌شود که مجددا بر اساس شرح حال قبلی هر فرد و سابقه خانوادگی استئوپروز یا پوکی استخوان یا شکستگی‌های استخوانی غیرطبیعی، ممکن است فواصل انجام آن تغییر کند.
همچنین از ۵۰ سالگی به بعد انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع و در صورت نیاز انجام کلونوسکوپی، برای رد احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ، به‌ویژه در صورت وجود سابقه خانوادگی توصیه می‌شود.
یائسگی به طور کلی به معنی قطع فعالیت تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری است و به دنبال آن سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. این کاهش هورمون‌ها منجر به خشکی واژن می‌شود و محیط واژن از حالت اسیدی طبیعی در سنین پیش از یائسگی به حالت قلیایی تغییر می‌کند. این تغییرات می‌تواند باعث شود فلور طبیعی واژن از بین برود؛ به این معنی که باکتری‌هایی که به‌طور طبیعی در محیط واژن وجود دارند از بین بروند و یک‌سری باکتری‌های بیماری‌زا رشد کنند. البته به‌طور کلی عفونت در سنین یائسگی شایع نیست.
در چه مواردی عفونت زنانه در سنین ۶۰ سالگی به بعد اتفاق می افتد؟
در مجموع، احتمال بروز عفونت‌های واژینال بعد از یائسگی زیاد نیست؛ ولی ممکن است اتفاق بیفتد. علتش هم خشکی ناشی از کمبود استروژن و التهاب واژن است. بنابراین احتمال رشد قارچ و باکتری و بروز عفونت وجود دارد.
آیا ترشحات زنانه در این دوران طبیعی است؟
ترشحات واژینال به طور کلی بعد از یائسگی کم می‌شود ولی این میزان در افراد متفاوت است. در صورتی که ترشحات شفاف یا بدون رنگ و بو باشد، مشکلی ندارد. ولی اگر ترشحات زردرنگ یا به رنگ سبز یا خاکستری بوده، بوی بد داشته‌باشد و با علائمی مثل سوزش و خارش همراه باشد، غیرطبیعی محسوب می‌شود و نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
لکه‌بینی در این سنین لزوما نشانه خطر بدخیمی محسوب می‌شود؟
در سال‌های قبل از یائسگی یا همان مراحل پیش یائسگی، نظم قاعدگی‌ها به هم می‌خورد. ولی وقتی به مدت ۱۲ ماه اصلا قاعدگی رخ ندهد، یائسگی اتفاق افتاده‌است. چنانچه بعد از آن لکه‌بینی یا خونریزی رخ دهد، حتما نیاز به بررسی از سوی پزشک متخصص و در صورت صلاحدید، نیاز به نمونه‌برداری دارد. اما همیشه به معنای بدخیمی نیست و گاهی ممکن است به‌علت نازک‌شدن دیواره واژن بر اثر کاهش استروژن، لکه‌بینی اتفاق بیفتد. ولی حتما باید جدی گرفته شود و خطر بدخیمی رد شود.
سوزش ادرار مکرر در زنان سالمند ارتباطی با مشکلات سیستم تناسلی دارد؟
در سنین یائسگی، کاهش استروژن علاوه بر تاثیر روی سیستم تناسلی بر قسمت‌های دیگر بدن هم اثر می‌گذارد که یکی از آنها سیستم ادراری است. جدار مثانه و مجاری ادراری به دنبال کاهش سطح استروژن نازک شده و پیشابراه کوتاه می‌شود که این تغییرات می‌تواند احتمال عفونت‌های ادراری را افزایش دهد.
ولی سوزش ادرار در خانم‌های یائسه همیشه به علت عفونت نبوده و ممکن است به‌علت نازک‌بودن دیواره واژن و دستگاه تناسلی خارجی، بر اثر تماس این قسمت‌ها با ادرار، سوزش ایجاد شود.
چه نوع معاینه‌های دوره‌ای در این سنین باید به‌طور مرتب انجام شود؟
بعد از یائسگی، احتمال افزایش قند و چربی خون بالا می‌رود و در نتیجه آن خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی بیشتر می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود خانم‌ها در این سنین سالانه از نظر قند و چربی خون بررسی شوند و علاوه بر آن، از نظر تیروئید، شمارش سلول‌های خونی، سطح کلسیم، منیزیم، ویتامین D و… آزمایش شوند و موارد دیگر با توجه به سوابق شخصی و خانوادگی هر فرد مورد بررسی قرار گیرد.
معاینه لگنی و انجام تست پاپ اسمیر برای غربالگری سرطان دهانه رحم به طور معمول تا ۶۵ سالگی توصیه می‌شود و در خانم‌های سالمند، در صورتی که حداقل سه نوبت پاپ اسمیر طبیعی در ۱۰ سال اخیر داشته باشند، می‌توانند بعد از ۶۵ سالگی دیگر انجام ندهند. به شرط این‌که سابقه ضایعات پیش سرطانی نداشته باشند.
معاینه پستان و انجام ماموگرافی با روال عادی و معمولا سالانه توصیه می‌شود که البته بر اساس شرایط فردی و خانوادگی هر فرد و نتایج ماموگرافی‌های قبلی، فواصل انجام آن متفاوت است. سنجش تراکم استخوان نیز به‌طور سالانه توصیه می‌شود که مجددا بر اساس شرح حال قبلی هر فرد و سابقه خانوادگی استئوپروز یا پوکی استخوان یا شکستگی‌های استخوانی غیرطبیعی، ممکن است فواصل انجام آن تغییر کند.
همچنین از ۵۰ سالگی به بعد انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع و در صورت نیاز انجام کلونوسکوپی، برای رد احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ، به‌ویژه در صورت وجود سابقه خانوادگی توصیه می‌شود.
سبک زندگی ، رژیم غذایی صحیح و ورزش مناسب
در صورتی که خانم‌ها در سنین سالمندی و بعد از یائسگی، سبک زندگی صحیح داشته باشند، می‌توانند زندگی سالم‌تری داشته باشند و عوارض این دوران را کاهش دهند. به‌طور طبیعی بعد از یائسگی خانم‌ها حدود ۱/۵ تا دو کیلوگرم افزایش وزن پیدا می‌کنند. رژیم غذایی صحیح و ورزش مناسب می‌تواند خطر دیابت، افزایش چربی‌های خون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و استئوپروز (پوکی استخوان) را کاهش دهد. تغذیه صحیح شامل رژیم غنی از میوه‌ها و سبزیجات، حبوبات و مواد پروتئینی است و چربی‌ها و شیرینی‌جات باید محدود شوند. حرکات ورزشی در حد ۳۰ دقیقه در روز مناسب است که البته نوع ورزش باید حتما بر اساس وضعیت هر فرد و با مشورت با یک متخصص انتخاب شود. ورزش عضلات لگنی برای تقویت عضلات لگن و مثانه و پیشگیری از بی‌اختیاری ادراری بسیار مفید است. پوشش مناسب از جمله لباس‌های راحت و نخی، برای بهبود گرگرفتگی و تعریق شبانه و همچنین لباس‌های زیر نخی و راحت برای جلوگیری از عفونت‌های تناسلی مناسب است.
