عوارض کووید – ۱۹ تا چه مدت پس از پایان دوره نقاهت می‌تواند آزارمان دهد؟
تریتا نیوز ، شکستگی پا خوب شده اما بعد از بازکردن گچ یا آتِل، هنوز ماهیچه‌ها توانایی لازم را ندارند و نمی‌توانید درست راه بروید. دندان‌درد خوب شده اما نمی‌توانید درست غذا بخورید چون هنوز لثه آزرده‌ا‌ست. در همه این موارد، اصل بیماری درمان شده اما نشانه‌های آن باقی مانده و روند عادی زندگی شما را مختل کرده‌ا‌ست. بررسی‌ها نشان می‌دهد در بسیاری از افراد، پس از درمان کامل بیماری کووید-۱۹ عوارض آن تا مدت‌ها باقی است یا پس از گذشت مدتی، بعضی از عوارض آن مانند ریزش موی سر آغاز می‌شوند. «کرونای طولانی‌مدت» عارضه‌ای است که افراد زیادی به آن دچار شده‌اند. اما این چه مفهومی دارد؟ درباره این موضوع با دکتر اصغر صفرزاده خسروشاهی، متخصص داخلی گوارش و عضو هیات رئیسه انجمن متخصصان داخلی ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.
وقتی خیلی خسته هستید و بار روانی یا جسمی زیادی به شما تحمیل شده، از چه عبارتی برای توصیف آن استفاده می‌کنید؟ شاید با عبارت‌هایی مثل «جان ندارم» یا « نمی‌کشم» یا «تمام شدم» و… احوالتان را توصیف کنید. معمولا مبتلایان به کرونای طولانی‌مدت نیز از همین عبارت‌ها یا مشابه آن برای توصیف حالشان استفاده می‌کنند. دکتر صفرزاده درباره احوال این افراد می‌گوید: «از اواخر سال ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ که شاهد همه‌گیری ویروس کرونا هستم، بسیاری از افراد پس از ابتلا، دوره درمان را طی کرده و بهبود یافته‌اند اما در بعضی افراد، عوارض بیماری تا مدت‌ها باقی مانده یا عوارض جدیدی پس از طی شدن دوره بهبود، بروز می‌کند. در این شرایط افراد به کرونای طولانی‌مدت مبتلا شده‌اند. به این افراد اصطلاحا «حاملان بلند مدت» می‌گویند. به این علت که خستگی، ناتوانی و ضعف و دیگر عوارض ناشی از بیماری را به مدت طولانی با خود حمل می‌کنند. این افراد به کرونای طولانی مدت دچار شده‌اند.»
وی درخصوص یک نکته توضیح داده و می‌گوید: «پس از طی شدن دوره بیماری، طبیعی است تا مدتی بیمار به عوارض کرونا دچار باشد اما در صورتی فرد مبتلا به کرونای طولانی مدت می‌شود که عوارض بیماری بیش از چهار هفته پس از طی‌شدن دوره بیماری ادامه داشته‌باشد یا عوارض جدیدی به آن اضافه شود.»
مهمانی که از خانه نمی‌رود
در ماجرای ابتلا یا عدم ابتلا به هر نوع بیماری سیستم ایمنی بدن، مهم‌ترین عامل است. در ابتلا به کرونا و همین‌طور کرونای بلندمدت نیز باید این نکته را مدنظر قرار دارد. این متخصص داخلی می‌گوید: «بعضی افراد بیش از دیگران به کرونای بلندمدت دچار می‌شوند؛ مانند سالخوردگان، افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی بدن، مبتلایان به بیماری‌های خاص، افراد دچار فقرغذایی، مبتلایان به سوء تغذیه و هر فردی که سیستم ایمنی بدن او به دلیل دچار نقص در عملکرد است.»
با ما حمل می‌شوند
افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند، می‌دانند در دوره کرونا، عارضه‌های هجوم آورده به جسم و روان کم نیستند؛ از سرگیجه تا هراس از مرگ! در افراد مبتلا به کرونای طولانی‌مدت بعضی از عوارض همراه فرد می‌مانند. دکتر صفرزاده درباره عوارض باقیمانده و مدت آنها می‌گوید: «از چهار هفته تا چند ماه پس از بهبود، عوارضی مانند سرگیجه، تنگی نفس و اختلال در تنفس، تپش یا کندی ضربان قلب، سرفه، درد مفاصل و درد در ناحیه قفسه سینه دیده می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «از دیگر عوارض می‌توان به اختلال در حافظه و تمرکز، اختلال خواب، دردهای عضلانی، سردرد، از دست دادن حس بویایی و چشایی، افسردگی و اضطراب، ضعف، تب خفیف، سرگیجه در زمان بلند شدن از رختخواب یا از روی مبل و صندلی و احساس ضعف و ناتوانی بعد از انجام فعالیت‌های بدنی یا فکری اشاره کرد.»
اندام‌ها را آرام نمی‌گذارد
کرونای طولانی‌مدت با عوارضی که به آن اشاره شد، بروز می‌کند اما گاهی به همین نشانه‌ها ختم نمی‌شود. به این معنی که اندام‌های مختلف بدن را هدف قرار داده و عملکرد آنها را مختل می‌کند. این متخصص داخلی توضیح می‌دهد: «با آسیب به اندام‌ها، فرد وارد دوره بیماری مزمن به عنوان عامل ثانویه ناشی از ابتلا به کرونا می‌شود. در واقع اگر تا پیش از این، دستگاه تنفس به‌درستی فعالیت می‌کرد، کرونا باعث آسیب به آن و اختلال در عملکرد ریه‌ها می‌شود. اندام‌های مختلفی درمعرض آسیب قرار دارند که از شاخص‌ترین آنها می‌توان به قلب، ریه‌ها و مغز اشاره کرد.»
دکتر صفرزاده در توضیح آسیب به این اندام‌ها می‌گوید: «کرونا می‌تواند به ماهیچه‌های قلب آسیب وارد کرده و نارسایی قلبی ایجاد کند. این عارضه، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی دیگری نیز می‌شود. ابتلا به کرونا، عارضه‌ای شبیه ذات‌الریه در فرد ایجاد می‌کند. در افراد مبتلا به کرونای طولانی مدت، در واقع کیسه‌های هوایی کوچک یا آلوئول‌ها در ریه‌ها آسیب دیده و زمینه اختلال تنفسی طولانی مدت است.»
این متخصص داخلی ادامه می‌دهد: «کرونا می‌تواند روی مغز جوانان نیز اثر داشته و باعث سکته مغزی، تشنج و سندرم گِلِن باره شود. حالتی که شخص دچار فلج موقت می‌شود. این عارضه‌ها می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به پارکیسنون یا آلزایمر در سنین بالا یا در افراد سالخورده باشند.» این متخصص داخلی درباره التهاب دائمی بدن می‌گوید: «بعضی افراد نیز ممکن است به التهاب طولانی‌مدت بعضی اندام‌ها یا بافت‌ها مبتلا شوند.» دکتر صفرزاده اضافه می‌کند: «عارضه‌های پوستی، ریزش موی سر، اختلالات گوارشی، بی‌اشتهایی، اختلال در بویایی و چشایی، آسیب به چشم‌ها و… از دیگر عوارض طولانی‌مدت کرونا هستند.»
خون از جریان منصرف می‌شود
مواردی را شاهد بوده یا شنیده‌ایم که مدتی پس از بهبود از کرونا، به سکته قلبی یا مغزی دچار شده و بعضی عارضه‌ها را رد کرده و بعضی دیگر به دلیل سکته قلبی یا مغزی از دنیا رفته‌اند. علت چه بوده‌ا‌ست؟ دکتر صفرزاده می‌گوید: «یکی از عوارض کرونا، ایجاد لخته خون است. اگر این لخته‌ها بزرگ بوده و به مغز یا قلب برسند، باعث بروز سکته قلبی یا مغزی می‌شوند اما لخته‌های کوچکی هم هستند که ممکن است در اندام‌های دیگر مانند کلیه‌ها یا کبد وارد شده و عوارض طولانی‌مدت ایجاد کنند.»
هنوز همه را نمی‌شناسیم
« عوارض کرونا با این همه ناشناخته‌ا‌ست.» دکتر صفرزاده ادامه می‌دهد: «با این که بسیاری از عوارض کوتاه و طولانی‌مدت آن را می‌دانیم اما هنوز هم درباره این بیماری و عوارض آن اطلاعات کافی نداریم. بنابراین شاید بهترین توصیه به بیماران این باشد که پس از پایان دوره بیماری و طی‌کردن دوره عادی نقاهت، اگر با هر نوع عارضه غیرعادی و تازه روبه‌رو شدند، حتما به متخصص مراجعه کرده و مسأله را پیگیری کنند. به این دلیل که ممکن است به یکی از عوارض کرونای طولانی‌مدت دچار شده‌باشند.»
هراسی که می‌ماند
کرونا تجربه مبارزه با مرگ و زندگی برای افراد بسیاری است؛ به‌ویژه آنهایی که برای درمان در بیمارستان بستری شده و برای تنفس از دستگاه استفاده کرده‌اند. به همین دلیل پس از بهبود، هراس همچنان با آنهاست. این متخصص داخلی درباره عوارض روانی ناشی از کرونا توضیح می‌دهد: «همه افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند، حدی از هراس را تجربه کرده‌اند. این عارضه در افراد بستری‌شده در بیمارستان که از ونتیلاتور برای تنفس آنها استفاده شده، شدیدتر است. در واقع هرچه تجربه هراس از مرگ ناشی از کرونا بیشتر بوده‌ب‌اشد، عارضه روانی به جا مانده از آن بیشتر است.»
او اضافه می‌کند: «به همین دلیل بهبودیافتگان کرونا تا مدت‌ها ممکن است با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) افسردگی و اضطراب دست و پنجه نرم کنند. علاوه بر این‌که ممکن است دچار هراس ناشی از ابتلای مجدد شوند.»
وی درخصوص یک نکته توضیح داده و می‌گوید: «پس از طی شدن دوره بیماری، طبیعی است تا مدتی بیمار به عوارض کرونا دچار باشد اما در صورتی فرد مبتلا به کرونای طولانی مدت می‌شود که عوارض بیماری بیش از چهار هفته پس از طی‌شدن دوره بیماری ادامه داشته‌باشد یا عوارض جدیدی به آن اضافه شود.»
مهمانی که از خانه نمی‌رود
در ماجرای ابتلا یا عدم ابتلا به هر نوع بیماری سیستم ایمنی بدن، مهم‌ترین عامل است. در ابتلا به کرونا و همین‌طور کرونای بلندمدت نیز باید این نکته را مدنظر قرار دارد. این متخصص داخلی می‌گوید: «بعضی افراد بیش از دیگران به کرونای بلندمدت دچار می‌شوند؛ مانند سالخوردگان، افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی بدن، مبتلایان به بیماری‌های خاص، افراد دچار فقرغذایی، مبتلایان به سوء تغذیه و هر فردی که سیستم ایمنی بدن او به دلیل دچار نقص در عملکرد است.»
با ما حمل می‌شوند
افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند، می‌دانند در دوره کرونا، عارضه‌های هجوم آورده به جسم و روان کم نیستند؛ از سرگیجه تا هراس از مرگ! در افراد مبتلا به کرونای طولانی‌مدت بعضی از عوارض همراه فرد می‌مانند. دکتر صفرزاده درباره عوارض باقیمانده و مدت آنها می‌گوید: «از چهار هفته تا چند ماه پس از بهبود، عوارضی مانند سرگیجه، تنگی نفس و اختلال در تنفس، تپش یا کندی ضربان قلب، سرفه، درد مفاصل و درد در ناحیه قفسه سینه دیده می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «از دیگر عوارض می‌توان به اختلال در حافظه و تمرکز، اختلال خواب، دردهای عضلانی، سردرد، از دست دادن حس بویایی و چشایی، افسردگی و اضطراب، ضعف، تب خفیف، سرگیجه در زمان بلند شدن از رختخواب یا از روی مبل و صندلی و احساس ضعف و ناتوانی بعد از انجام فعالیت‌های بدنی یا فکری اشاره کرد.»
اندام‌ها را آرام نمی‌گذارد
کرونای طولانی‌مدت با عوارضی که به آن اشاره شد، بروز می‌کند اما گاهی به همین نشانه‌ها ختم نمی‌شود. به این معنی که اندام‌های مختلف بدن را هدف قرار داده و عملکرد آنها را مختل می‌کند. این متخصص داخلی توضیح می‌دهد: «با آسیب به اندام‌ها، فرد وارد دوره بیماری مزمن به عنوان عامل ثانویه ناشی از ابتلا به کرونا می‌شود. در واقع اگر تا پیش از این، دستگاه تنفس به‌درستی فعالیت می‌کرد، کرونا باعث آسیب به آن و اختلال در عملکرد ریه‌ها می‌شود. اندام‌های مختلفی درمعرض آسیب قرار دارند که از شاخص‌ترین آنها می‌توان به قلب، ریه‌ها و مغز اشاره کرد.»
دکتر صفرزاده در توضیح آسیب به این اندام‌ها می‌گوید: «کرونا می‌تواند به ماهیچه‌های قلب آسیب وارد کرده و نارسایی قلبی ایجاد کند. این عارضه، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی دیگری نیز می‌شود. ابتلا به کرونا، عارضه‌ای شبیه ذات‌الریه در فرد ایجاد می‌کند. در افراد مبتلا به کرونای طولانی مدت، در واقع کیسه‌های هوایی کوچک یا آلوئول‌ها در ریه‌ها آسیب دیده و زمینه اختلال تنفسی طولانی مدت است.»
این متخصص داخلی ادامه می‌دهد: «کرونا می‌تواند روی مغز جوانان نیز اثر داشته و باعث سکته مغزی، تشنج و سندرم گِلِن باره شود. حالتی که شخص دچار فلج موقت می‌شود. این عارضه‌ها می‌توانند زمینه‌ساز ابتلا به پارکیسنون یا آلزایمر در سنین بالا یا در افراد سالخورده باشند.» این متخصص داخلی درباره التهاب دائمی بدن می‌گوید: «بعضی افراد نیز ممکن است به التهاب طولانی‌مدت بعضی اندام‌ها یا بافت‌ها مبتلا شوند.» دکتر صفرزاده اضافه می‌کند: «عارضه‌های پوستی، ریزش موی سر، اختلالات گوارشی، بی‌اشتهایی، اختلال در بویایی و چشایی، آسیب به چشم‌ها و… از دیگر عوارض طولانی‌مدت کرونا هستند.»
خون از جریان منصرف می‌شود
مواردی را شاهد بوده یا شنیده‌ایم که مدتی پس از بهبود از کرونا، به سکته قلبی یا مغزی دچار شده و بعضی عارضه‌ها را رد کرده و بعضی دیگر به دلیل سکته قلبی یا مغزی از دنیا رفته‌اند. علت چه بوده‌ا‌ست؟ دکتر صفرزاده می‌گوید: «یکی از عوارض کرونا، ایجاد لخته خون است. اگر این لخته‌ها بزرگ بوده و به مغز یا قلب برسند، باعث بروز سکته قلبی یا مغزی می‌شوند اما لخته‌های کوچکی هم هستند که ممکن است در اندام‌های دیگر مانند کلیه‌ها یا کبد وارد شده و عوارض طولانی‌مدت ایجاد کنند.»
هنوز همه را نمی‌شناسیم
« عوارض کرونا با این همه ناشناخته‌ا‌ست.» دکتر صفرزاده ادامه می‌دهد: «با این که بسیاری از عوارض کوتاه و طولانی‌مدت آن را می‌دانیم اما هنوز هم درباره این بیماری و عوارض آن اطلاعات کافی نداریم. بنابراین شاید بهترین توصیه به بیماران این باشد که پس از پایان دوره بیماری و طی‌کردن دوره عادی نقاهت، اگر با هر نوع عارضه غیرعادی و تازه روبه‌رو شدند، حتما به متخصص مراجعه کرده و مسأله را پیگیری کنند. به این دلیل که ممکن است به یکی از عوارض کرونای طولانی‌مدت دچار شده‌باشند.»
هراسی که می‌ماند
کرونا تجربه مبارزه با مرگ و زندگی برای افراد بسیاری است؛ به‌ویژه آنهایی که برای درمان در بیمارستان بستری شده و برای تنفس از دستگاه استفاده کرده‌اند. به همین دلیل پس از بهبود، هراس همچنان با آنهاست. این متخصص داخلی درباره عوارض روانی ناشی از کرونا توضیح می‌دهد: «همه افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند، حدی از هراس را تجربه کرده‌اند. این عارضه در افراد بستری‌شده در بیمارستان که از ونتیلاتور برای تنفس آنها استفاده شده، شدیدتر است. در واقع هرچه تجربه هراس از مرگ ناشی از کرونا بیشتر بوده‌ب‌اشد، عارضه روانی به جا مانده از آن بیشتر است.»
او اضافه می‌کند: «به همین دلیل بهبودیافتگان کرونا تا مدت‌ها ممکن است با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) افسردگی و اضطراب دست و پنجه نرم کنند. علاوه بر این‌که ممکن است دچار هراس ناشی از ابتلای مجدد شوند.»
منبع : جام جم
