انتخاب های غذایی و تاثیر آن بر شیر مادر

تریتانیوز:الهه گودرزی- کارشناس تغذیه،از مدت ها پیش مردم بر این تفکر بودند که غذایی که مادر شیرده مصرف می کند به همان صورت در اختیار کودک شیرخوارش  قرار می گیرد. از این رو همیشه خانم های شیرده به مصرف غذاهای مغذی و مقوی توصیه شده اند. امروزه اهمیت مصرف غذاهای مقوی برای بهبود شیردهی و وزن گیری مناسب کودک و البته سلامت جسمی و روحی مادر برای همگان روشن و واضح است. اما آنچه مورد سوال است و بسیار مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد نحوه تاثیر انتخاب های غذایی مادر بر میزان و کیفیت شیر تولیدی در بدن است. در این باره محققان اتفاق نظر بر آن دارند که برخی جنبه های رژیم غذایی مادر بر شیر اثر می گذارد. ازین رو به بررسی برخی از مواد غذایی که اهمیت و تاثیر بیشتری بر شیر مادر دارند می پردازیم:

الکل و کافئین به راحتی وارد شیر می شوند و به همین دلیل از زیاد آنها باید خودداری کرد. مصرف ۱ تا ۲ فنجان قهوه معمولا مشکلی را ایجاد نمی کند. غذاهای پر ادویه یا با طعم تند، طعم شیر را تغییر می دهند و ممکن است برخی شیر خواران را ناآرام کنند.

برخی اعتقاد دارند که مصرف سبزی های خانواده کلم مانند برگ کلم، گل کلم و کلم بروکلی باعث علائم قولنج در شیرخوار می شوند. البته این اثر هنوز اثبات نشده است. شاید در نوزادان ضعیف باعث بروز مشکلاتی شود.

برخی شیرخواران به آنچه مادرانشان می خورند، مانند گندم، شیر گاو، تخم مرغ یا مرکبات حساسیت دارند. در این شیرخواران دانه های قرمز روی پوست، اختلالات گوارشی یا سایر واکنش های آلرژی بروز می کند. باید هرچه سریعتر این غذاها را شناخت و در صورت امکان از مصرف آنها خودداری کرد و به دنبال غذاهای جایگزین بود.

در سیر و پیاز ترکیباتی روغنی وجود دارد که طعم شیر مادر را تغییر می دهند. اما نیازی به حذف این مواد از رژیم غذایی مادر نیست، مگر اینکه تغییر در مزه شیر برای شیرخوار قابل تشخیص باشد.

طعم غذا:

اثر طعم غذای مادر برنحوه شیرخوردن شیرخوار مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات نشان می دهند که وقتی مادر سیر می خورد و به شیرخوار خود شیر می دهد، شیرخوار به مدت طولانی تری پستان را می مکد و شیر بیشتری می خورد. همچنین مصرف غذای حاوی وانیل توسط مادر، باعث افزایش مدت مکیدن پستان توسط شیرخوار می شود.

در شیرخوارانی که با شیرهای فرموله تغذیه می شوند، ارائه طعم جدید باعث افزایش مدت مکیدن می شود. اما تکرار یک طعم چنین اثری ندارد. به همین دلیل شیرخوارانی که شیر مادر می خورند  به طور مرتب با طعم های مختلف آشنا می شوند و پس از شیرگیری غذاهای جامد را آسانتر قبول می کنند.

مکمل ها:

معمولا مادران شیرده به مکمل ویتامین ها و مواد معدنی نیازی ندارند اماغلظت ویتامینB12 در شیر مادران گیاه خوار کم است و مکمل این ویتامین مورد نیاز است. همچنین مادران شیردهی که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نمی گیرندیا از غذاهای غنی شده با ویتامین D استفاده نمی کنند، به مکمل ویتامین D نیاز دارند.

کافئین:

مصرف قهوه، چای وسایر نوشابه های کافئین دار، اگر به ۱ تا ۲ لیوان در روز محدود شود مجاز است. زیرا در صورت مصرف مقادیر بالا، کافئین وارد شیر شده و سبب بی خوابی و بی قراری نوزاد می شود.

ورزش:

ورزش های هوازی با ضربان قلب ۶۰ تا۷۰ درصد حداکثر، اثر سوئی بر شیردهی ندارند. نوزاد به طور طبیعی وزن می گیرد و دستگاه قلبی عروقی مادر نیز بهبود می یابد. اما انجام ورزش خسته کننده، با تولید اسید لاکتیک همراه است و توصیه نمی شود. در برخی مادران میزان اسیدلاکتیک در شیر افزایش می یابد وتا ۹۰ دقیقه پس از ورزش میزان آن همچنان بالا باقی می ماند و باعث طعم ترش شیر می شود. مادرانی که می خواهند ورزش بی هوازی انجام دهند، باید پیش از ورزش به شیرخوار خود شیر دهند و حداقل ۹۰ دقیقه پس از ورزش دویاره به شیرخوارشان شیر دهند.

استراحت و آرامش:

از آنجا که تولید و جریان شیر به طور هورمونی کنترل می شود، برخی عوامل منفی روانی و محیطی می توانند بر میزان بر میزان تولید شیر مادر اثر بگذارند. این عوامل که مهار کننده پرولاکتین نامیده می شوند، عبارتند از: استرس، خستگی، استراحت طولانی مدت در بستر، مشاجره و شیردهی نامنظم.

تغذیه مادر و تغییر رنگ شیر:

رنگ های مصنوعی مصرف شده در صنایع غذایی مانند نوشابه های رنگی، آب میوه های با رنگ مصنوعی می توانند رنگ شیر مادر را تغییر داده و یا ادرار کودک را رنگی نمایند. استفاده از قرص ها و کپسول های انرژی زا تهیه شده از گیاهان دریایی (SeeWeed) و یا ویتامین های گیاهی که حاوی رنگ مصنوعی هستند نیز شیر مادر را صورتی، زرد یا سبز می کند. در دانشگاه روچستر نیویورک یک مورد شیر سیاه رنگ به علت استفاده طولانی مدت(۴سال) مادر از Minoxydin گزارش شده است.

مادران گیاه خوار و شیردهی:

تاثیر گیاه خواری بر ترکیب و حجم شیر بر اساس نوع گیاه خواری مادران متفاوت است. بعضی گیاه خواران فقط انواع گوشت قرمز را استفاده نمی کنند. بعضی شیر و ماست را استفاده کرده و بقیه پروتئین های حیوانی را حذف کرده اند(Lacto vegetarian). گروهی دیگر از تخم مرغ به عنوان منبع پروتئین حیوانی استفاده کرده و بقیه پروتئین های حیوانی را حذف کرده اند (Ovo vegetarian).

مادران شیردهی که از یک یا چند نوع از پروتئین های حیوانی در برنامه غذایی خود استفاده می کنند، هیچ گونه تغییری در شیر آنها گزارش نشده است.

مادرانی که در اصطلاح Macrobiotic یا Vegan یا خام گیاه خوار یا فقط گیاه خوارهستند، کمبود ویتامین B12 دارند که خود مادر علائم بالینی ندارد ولی در کودک کاهش اشتها، خواب آلودگی، تحلیل عضلانی، تهوع و کم خونی های ناشی ازکمبود ویتامین B12 گزارش شده است.

در این موارد استفاده از ویتامین B12 به صورت مکمل یاری برای مادر و یا استفاده از مولتی ویتامین و یا قطره ویتامین B12 ، در برنامه غذایی کودک توصیه شده است.

کفایت شیر مادر:

*بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیر مادر، کنترل افزایش وزن شیرخوار است که با مراجعه به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی و وزن کردن ماهانه شیرخوار و ثبت آن روی کارت رشد و رسم منحنی رشد او مشخص می شود.

*اگر شیرخوار منحصرا با شیر مادر تغذیه شود، دفع مکرر ادرار (۶عدد یا بیشتر کهنه خیس در طول شبانه روز) کفایت شیر مادر را نشان می دهد.

*مدفوع شیرخوارانی که با شیرمادر تغذیه می شوند، شل تر و دفعات آن بیشتر از دفعات اجابت مزاج شیرخوارنی است که با شیرخشک تغذیه می شوند. این حالت را نباید با اسهال اشتباه گرفت.