ارتباط پوست با مشکلات روحی

دکتر محمد علی نیلفروش زاده،متخصص پوست و مو،پوست قشری است که اندام ما را در بر می گیرد و مرز میان بیرون و درون است. این پوست ماست که در تماس مستقیم با دنیای خارج است و به همین دلیل نماد مرز بندی ما و دیگران است.

اهمیت نقش عوامل روحی- روانی در بیماری های پوستی برای متخصصین پوست به خوبی شناخته شده است.

تعامل بین پوست و ذهن افراد به اشكال مختلف تظاهر می كند. مثلا در مورد بیماری های عود كننده ای مثل بیماری های التهابی پوست(مانند اگزما، پسوریازیس و آكنه) نقش تشدید كننده ی استرس و عوامل هیجانی به اثبات رسیده است.

از طرف دیگر بروز ضایعات و مشكلات پوستی به علت ایجاد ظاهر نازیبا سبب فشار روحی در فرد می شود و در مورد بیماری هایی مثل ویتیلیگو و آلوپسی آره آتا مشكل اصلی و عمده بیمار فشار روانی ایجاد شده به علت نازیبا شدن است.

گاهی پزشكان متخصص پوست با بیماری هایی مواجه می شوند كه توسط خود بیمار ایجاد شده و در واقع ضایعات بوسیله خود بیمار القا گردیده است كه می توان به مواردی مانند هذیان پارازیتوز، تریكوتیلومانیا، نوروتیك اكسكوریشن و درماتیت ساختگی اشاره كرد.

همچنین بیمارانی فقط با شكایت حسی پوستی مثل خارش مزمن ایدیوپاتیك، FORMICATION یا احساس راه رفتن مورچه روی پوست، سوزش، سوزن سوزن شدن و علائم عجیب و غریب دیگر مراجعه می كنند.

هذیان پارازیتوز، تریكوتیلومانیا، نوروتیك اكسكوریشن و درماتیت ساختگی همگی اختلالات اولیه روان پزشكی هستند و در این موارد هیچ اختلال اولیه پوستی، طبی و عصبی وجود ندارد. اولین قدم در مورد این بیماران افتراق این حالت ها از موارد دیگر و اطمینان از منشا روان شناختی آنهاست، چون بیماران دارای زمینه های طبی یا عصبی مثل خارش اورمیك یا NOTALGIA PARESTHETICA نیز می توانند فقط با ضایعاتی مراجعه كنند كه توسط خود آنها ایجاد شده است و به همین علت سایر علائم روحی روانی را نیز باید مد نظر قرار داد.

در هذیان پارازیتوز بیماران به شكل غیر واقع بینانه عقیده دارند كه بوسیله حشرات، كرم ها یا دیگر ارگانیسم ها آلوده شده اند. هذیان پارازیتوز اغلب در دو گروه مجزا دیده می شود:

الف- در بیماران جوان تر كه شیوع بیماری بین مرد و زن مساوی است و بین هذیان و وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین واعتیاد به مواد مخدر رابطه ای وجود دارد.

ب- بیماران پیرتر كه عمدتا زنان هستند كه اعتیاد به مواد مخدر یا سطح اقتصادی-اجتماعی پایین در آنها به اثبات نرسیده است.

در هر دو گروه سنی بیماران درباره آلودگی انگلی خود اعتقادی هذیانی دارند. همچنین بیشتر بیماران شكایت از FORMICATION (خزیدن، گاز گرفتن، و احساس سوزن سوزن شدن) دارند. این بیماران حتی نمونه های گوناگونی از قطعات انگل ها را در قوطی های كوچك همراه خود نزد پزشک می آورند.

ضایعات خود القا شده ی پوستی مكرر می توانند شكلی شبیه دهانه ی آتشفشان ایجاد كنند كه اصطلاحا به آنها آتشفشان های ماه گفته می شود، زیرا این بیماران پوست خود را به طور عمیقی می خراشند كه تلاش برای خارج كردن ” پارازیت یا انگل” است.

تظاهرات بالینی بیماری حاد یا مزمن است. این بیماران می توانند از نظر اجتماعی منزوی شوند، چون می ترسند افراد دیگر را با آلودگی خود آلوده كنند.

به دلیل اینکه داروهای تفننی مثل آمفتامین و كوكائین می توانند حالت فورمیكاسیون (FORMICATION) یا توهم را ایجاد كنند، باید شرح حال قبلی یا جاری اعتیاد یا استفاده مواد رد شود.

بیماران با اختلال وسواسی OBSESSIVE COMPULSIVE كه وسواس كه روی یك نمای بخصوص پوست خود داشته باشند، به راحتی با یك بیمار دچار هذیان پارازیت اشتباه می شود.

تریكوتیلومانیا (TRICHOTILLOMANIA)

تریكوتیلومانیا اشاره به حالتی دارد كه بیمار موهای خود را می كند. این فرم از آلوپسی را باید از دیگر حالت های ریزش مو تمایز داد.

تریكوتیلومانیا را می توان در هر گروه سنی حتی كودكان ۱۸ ماهه نیز مشاهده كرد. تظاهر بالینی به صورت یك منطقه از سر دچار ریزش موی ناكامل است(آلوپسی ناقص) كه محدوده نسبتا مشخصی دارد و موهای باقیمانده با طول های متفاوت در این منطقه دیده می شوند. این حالت اغلب ناحیه جلوی پیشانی (FRONTAL) و فرق سر(VERTEX) را مبتلا می كند، ولی گاهی می تواند بطور منتشر كل پوست سر را گرفتار كند. این حالت همچنین ابروها، مژه ها و به طور نادر موهای ناحیه تناسلی را گرفتار می كند. موها كنده شده یا موجی می شوند و كمتر شكستگی شفت مو وجود دارد.

نوروتیك اكسكوریشن (NEUROTIC EXCORIATION)

نوروتیك اكسكوریشن اصطلاحی است كه برای تعریف خراشیدگی های پوستی با منشا روانی به كارمی رود. بیماران با نوروتیك اكسكوریشن معمولا با اكسكوریشن های مولتی پل در نواحی دسترس بدن مراجعه می كنند. ضایعات اغلب روی صورت، نمای اكستانسور اندام ها و نواحی در دسترس پشت است. ضایعات اغلب به شكل خفیف در بالا و طرفین كمر به صورت قرینه و شبیه به بال های پروانه دیده می شوند. زمینه ها و بیماری های روانی كه معمولا در بیماران با نوروتیك اكسكوریشن دیده می شود شامل افسردگی، اضطراب و اختلال OBSESSIVE COMPULSIVE است.

درماتیت ساختگی (FACTITIAL DERMATITIS)

در درماتیت ساختگی بیمار از ابزار و مواد پیچیده مثل اشیاء تیز، مواد شیمیایی سوزاننده یا تزریق مواد برای القاء ضایعات پوستی استفاده می كند.

به علت تظاهرات بالینی متفاوت معمولا این ضایعات به واسطه وجود خصوصیات مشخص و خاصی مثل گوشه های تیز و تصاویر غیر معمول در نواحی به راحتی قابل دسترسی مشخص می شود. معمولا مشكلی در افتراق این ضایعات از بیماری های پوستی واقعی یا از نوروتیك اكسكوریشن وجود ندارد. ظاهر ضایعات وابسته به متد و روش خاص بیمار مورد استفاده برای ایجاد ضایعه است. تیپ های بخصوصی از اختلالات روانی زمینه ای مثل تمارض، سایكوز(جنون) و اختلالات شخصیتی كه به وسیله رفتار خویش ویرانگر مشخص می شوند(مثل اختلال شخصیتی مرزی)، اغلب همراه با این بیماران دیده می شود.