برای ذخیره کلسیم در استخوانها تا چندسالگی زمان داریم؟
اگر از قدیمی‌ترها شنیده باشید، همیشه می‌گویند قدیمی‌ها استخوان‌بندی‌های محکمی داشتند و این را بیشتر مدیون غذاهای مقوی و شیر و لبنیات فراوان و طبیعی‌ای می‌دانستند که هر روز مصرف می‌کردند. اما با گسترش صنعت، شیرها و لبنیات هم رنگ و روی خود را باختند و دیگر آن چیزی نشدند که سال‌ها قبل می‌شد پیدا کرد. شیرهای کیسه‌ای و آبکی سر سفره‌ها آمد و استحکام از استخوانها رخت بست. در سال‌های اخیر، گران شدن شیر و لبنیات هم مزید بر علت شده و تقریبا جایگاه خود را بر سر سفره مردم از دست داده است؛ مسأله‌ای که شاید به ظاهر اهمیت چندانی نداشته باشد، اما اگر عمیق‌تر به آن بنگریم، متوجه خواهیم شد که زنگ خطر به صدا درآمده و به‌زودی شاهد موجی از بیماری‌های استخوانی و اسکلتی بین مردم جامعه خواهیم بود که به خاطر گرانی شیر و لبنیات و ناتوانی در تأمین این ماده مغذی، سلامتی خود را از دست داده‌اند. این دقیقا همان چیزی است که متخصصان تغذیه و کارشناسان بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.
کاهش مصرف شیر و لبنیات، نه تنها سلامت استخوانها را در افراد تهدید می‌کند و شماری از بیماری‌های استخوانی و اسکلتی را به جان مردم می‌اندازد، بلکه نسلی از جوانان با قد‌های کوتاه را تحویل جامعه می‌دهد که اگر از حالا جلوی این روند را نگیریم، این جریان ناکوک که از سال‌ها پیش آغاز شده، تا چند سال آینده، کشور را با معضل کوتاه‌قدی روبه‌رو خواهد کرد. اهمیت تغذیه در رشد استخوانها تا حدی است که به گفته محققان، ژاپن توانسته تنها با اصلاح شیوه تغذیه مردم کشورش، میانگین قدی آنها را که جزو کوتاه‌قدترین مردم جهان بودند، ۶۰ میلی‌متر افزایش دهد؛ چیزی که از آن غفلت کرده‌ایم و می‌تواند روزی گریبانگیر ما شود. در ادامه، دکتر محمد هاشمی، متخصص تغذیه از خواص شیر و لبنیات و مضرات کاهش میزان مصرف آن می‌گوید.
تضمین استحکام استخوانها
شیر و لبنیات از اجزای اصلی هرم غذایی به شمار میرود. هرم غذایی، یک الگوی استاندارد به منظور تعیین نوع مواد خوراکی است که در طول روز باید به بدن ما برسد. براساس هرم غذایی، افراد باید براساس سن، جنس و میزان فعالیتی که دارند روزانه بین دو تا سه سهم از گروه شیر و لبنیات را مصرف کنند.
مصرف شیر سابقه‌ای تاریخی دارد به طوری که از حدود ۶۰۰۰ سال پیش، بشر به دامداری مشغول بوده و از شیر استفاده می‌کرده است. لبنیات سهم به‌سزایی در تکمیل تغذیه و تأمین مواد موردنیاز بدن ما دارد. از جمله موادی که از طریق مصرف لبنیات به بدن می‌رسد می‌توان به کلسیم، پتاسیم، فسفر، ویتامین‌های گروه B، ویتامین A و مقادیری ویتامین D اشاره کرد. این گروه غذایی، عمده‌ترین منبع تأمین کلسیم بدن هم هستند. کلسیم خواص ویژه‌ای دارد که از این میان استحکام استخوانها و دندان‌ها، حضور در پلاسمای خون به‌عنوان یکی از عوامل انعقادی، اثر قابل ملاحظه در افزایش تحرک و کشش عضلات و ضرورت حضور کلسیم برای انقباضات قلبی را می‌توان نام برد.
یکی دیگر از خواص کلسیم موجود در شیر و لبنیات، استحکام و رشد استخوان‌هاست. افراد فقط تا ۳۰ سالگی فرصت دارند کلسیم را در استخوانها ذخیره کنند و بعد از آن، کلسیم از استخوانها برداشت می‌شود، بنابراین برای پیشگیری از پوکی استخوان، شکستگی‌ها و معلولیت‌های ناشی از آن مصرف کافی کلسیم تا قبل از ۳۰ سالگی ضرورت دارد. البته این امر در کودکان هم صدق می‌کند و مصرف کلسیم برای رشد کودکان یکی از اصول اساسی تغذیه برای رشد مناسب آنها به حساب می‌آید.
شیر ،جایگزینی برای گوشت
البته شیر به عنوان منبع ارزان و غنی برای تأمین پروتئین بدن مورد توجه قرار می‌گیرد. طبق گفته مراجع علمی، نیمی از نیاز پروتئین روزانه بدن باید از پروتئینهای حیوانی تأمین شود و مصرف روزانه نیم لیتر شیر می‌تواند نیمی از این نیاز را به خوبی برآورده سازد. نکته جالب این که ارزش غذایی یک لیتر شیر از ۲۰۰ گرم گوشت هم بالاتر است.
یکی دیگر از مواد ضروری برای بدن که در مواد لبنی چون شیر و ماست یافت می‌شود، پتاسیم است که از مواد معدنی مهم جدار سلول و متعادل‌کننده اسیدیته خون به شمار میرود. علاوه بر آن، مصرف میزان کافی شیر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و برخی سرطان‌ها مانند روده بزرگ و سرطان پستان تأثیر دارد.با توجه به اهمیتی که مصرف شیر در تغذیه دارد، مصرف سرانه آن، به معنی مقدار شیری که یک نفر در طول یک سال استفاده می‌کند، در کشورهای مختلف به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه در نظر گرفته می‌شود و به همین دلیل بهتر است امکان مصرف روزانه دو لیوان شیر را برای مردم جامعه تأمین کنیم. علاوه بر سلامت جسمی به‌ویژه در گروه کودکان و نوجوانان می‌تواند در افزایش بهره هوشی آنها هم تأثیر داشته باشد. توان کاری و طول عمر بیشتر افراد هم با مصرف کافی شیر و لبنیات تضمین می‌شود، البته به شرط این که این مصرف مستمر بوده و در هیچ مقطع سنی، مصرف آن قطع نشده باشد.
کوتاه‌قدی را جدی بگیرید
به طور طبیعی، وقتی میزان کافی از گروه لبنیات را مصرف نکنیم، بدن دچار فقر موادی چون پروتئینهای لازم و کلسیم می‌شود. عمده‌ترین منبع غنی از کلسیم، شیر و لبنیات است و مصرف ناکافی آن در طول روز علاوه بر این که استحکام استخوانها را کاهش و شانس ابتلا به پوکی استخوان، راشیتیسم و بیماری‌های متابولیکی استخوان را افزایش می‌دهد، در کودکان و نوجوانان هم رشد استخوانی را تحت تأثیر قرار داده و کاهش رشد را به دنبال دارد که نتیجه آن، درجاتی از کوتاه‌قدی است که ممکن است در کودکان و نوجوانان ایجاد شود. همچنین زمانی که افراد شیر را به طور منظم و صحیح مصرف می‌کنند، انرژی کافی و لازم بدن را از طریق آن می‌گیرند. مصرف نکردن شیر می‌تواند درجاتی از سوءتغذیه و محرومیت از خواص این ماده غذایی را برای افراد به همراه داشته باشد.
