نشانه هایی که خبر از بیمار شدن زانوهایتان می دهد
دکتر رضا امید ظهور و دکتر عباس دقاق زاده، متخصصان ارتوپد، مفاصل، طب فیزیکی و توانبخشی درباره هفت نشانه ای که می گویند زانوی شما بیماری است، توضیح می دهند.
۱- واقعا زانویتان درد می کند؟
زانو از اجزای مختلفی تشکیل شده و بر خلاف تصور عموم که فکر می کنند این عضو فقط همان چیزی است که می شناسند، نیست و شامل مجموعه ی عضلات اطراف ران، ساق پا و خود زانو است.
زمانی که بحث درد زانو مطرح می شود، باید نگاه کلی تری به موضوع داشته باشیم تا بدانیم مشکل اصلی کجاست.
۲- صدا می دهد؟
صدا دادن زانو به تنهایی مشکل زا نیست و علت خاصی هم ندارد. گاهی اوقات ممکن است هوا در ناحیه زانو گیر کند و با آزاد شدن هوا صدایی از آنجا شنیده می شود.
بعضی وقت ها هم این صدا می تواند نشانه ساییده شدن دو استخوان به یکدیگر باشد، بنابراین نگران کننده نیست و با مصرف داروی مسکن و استراحت برطرف می شود.
اما این صدا زمانی شکل جدی تری به خود می گیرد که همراه با درد باشد. اگر فردی احساس کرد صدای زانویش همراه با درد است، بحث بیماری زانو مطرح می شود.
در کنار این مسئله درد های ارجاعی از ناحیه ران، کمر یا مچ پا نیز مطرح هستند.
موقع صدا دادن زانو این امکان وجود دارد که مهره های سوم و چهارم کمر دچار مشکل شده باشند که در این صورت فرد حتما باید به پزشک مراجعه کند تا مشخص شود کدام ناحیه مشکل دارد و درمان مناسب تجویز شود.
۳- وقتی می نشینید، درد می گیرد؟
زیر استخوان کشکک زانو، غضروفی وجود دارد که با زانو مفصل می شود. در حالت طبیعی، این غضروف شکل صاف و مسطحی دارد. اما بر اثر وجود عواملی ممکن است دچار ساییدگی شود.
پیدایش این ساییدگی دو علت دارد؛ علت اول مربوط به افزایش سن است که وقتی بالا می رود، این غضروف دچار ساییدگی می شود.
نوع دوم ساییدگی در دخترانی که در سن رشد قرار دارند، دیده می شود، چون رشد سریعی در سنین جوانی وجود دارد، اختلاف قدرت عضلات دو طرف کشکک، باعث کشیده شدن کشکک به یک سمت می شود و با این کشیدگی، کشکک در مسیر طبیعی خود حرکت نکرده و فرد احساس درد در جلوی زانویش می کند و این درد با چمباتمه زدن یا نشستن بی حرکت، تشدید می شود. گاهی اوقات نیز این درد به پشت زانو تیر می کشد.
زمانی که درد در مراحل اولیه است، آسیب زیادی فرد را تهدید نمی کند و با تمرین ورزشی مشکل حل می شود.
اما اگر این حالت ادامه پیدا کند، غضروف کم کم دچار ساییدگی می شود.
تمرین های ورزشی را هم بر اساس نوع مشکل به بیمار تجویز می کنیم و بیشتر بر اساس تقویت عضلات داخلی ران و کشش عضلات خارجی متمرکز است.
البته قبل از آن لازم است فرد بدنش را با استفاده از حرکات کششی گرم کند و در عین حال مراقب باشد تا از انجام حرکاتی مثل زانو زدن، بالا و پایین رفتن از پله، چمباتمه زدن، دویدن در سرازیری و سربالایی و دوچرخه سواری با ارتفاع کم زین خودداری کند، چراکه انجام این کارها وضعیت را بدتر می کند.
این بیماران باید از کفش مناسب استفاده کنند و در بعضی موارد خاص، کفی طبی تجویز می کنیم. در موارد بسیار کمی هم لازم است فرد جراحی شود. اما اغلب بیماران با انجام اقدامات توانبخشی بهبود پیدا می کنند.
۴- زمستان ها بیشتر درد دارید؟
قبل از هر چیز بهتر است توضیحی درباره آرتروز داشته باشیم.
آرتروز نوعی بیماری است که سبب بروز درد و التهاب در مفاصلی مثل زانو، مچ و انگشتان دست می شود.
آرتروز دلایل مختلفی دارد و با ساییدگی مفاصل همراه است. این بیماری همچنین ممکن است با افزایش سن خود را نشان دهد.
آرتروزی که در اثر بالا رفتن سن بروز می کند، شایع ترین نوع آرتروز است که به آن آرتروز استخوان نیز می گویند.
نوع دیگری از آرتروز هم وجود دارد که در آن سیستم ایمنی بدن به غضروف های مفاصل حمله می کند و آنها را ازبین می برد.
اما در اینکه تغییرات آب و هوایی و سرما در احساس درد در بیماران آرتروزی موثر است یا نه، باید گفت که بسیاری از یافته های تحقیقاتی بیانگر این نکته هستند که عواملی مثل کاهش فشار هوا و افزایش رطوبت، علائم آرتروز را بدتر می کنند.
نظریه دیگری هم می گوید که کاهش فشار با رطوبت رابطه مستقیمی دارد و باعث ورم مفاصل شده و در نهایت سبب بروز درد در بیماران می شود.
رطوبت نیز همین تاثیر را روی فرد آرتروزی دارد.
نشانه های آرتروز زمانی بدتر می شوند که ماهیچه هایی که دور مفاصل قرار دارند، به راحتی منقبض شوند. هوای سرد هم دقیقا همین کار را می کند و باعث سفت شدن ماهیچه ها شده و آرتروز را دردناک تر می کند.
البته به این نکته نیز باید اشاره کنیم که تاثیر هوای سرد روی مفصل ها در همه افراد یکسان نیست و برخی افراد مبتلا به آرتروز، از بدتر شدن علائم در هوای بارانی یا بادی گله می کنند.
این افراد با رعایت دو نکته می توانند از درد ناشی از سرما در امان باشند؛ اول اینکه مفاصل خود را گرم نگه دارند و در هوای سرد، لباس های گرم بپوشند.
دوم اینکه اگر بیماران حس می کنند علائم بیماری در آب و هوای خاصی بدتر می شود، فعالیت سنگین و طولانی مدت انجام ندهند.
۵- قفل می کند؟
قفل کردن زانو یعنی اینکه روی زمین چهار زانو نشسته اید و یک دفعه می بینید نمی توانید از جای تان بلند شوید.
این حالت بیشتر وقت ها در زمان نشستن روی زمین یا هنگام بالا رفتن از پله ها و… رخ می دهد و سبب ترس و وحشت فرد می شود و همراه با درد نیز هست.
در حالت عادی، زانو مثل لولای درب عمل می کند. اگر چیزی بین لولای در قرار دهید، طبیعتا دیگر کار نمی کند. در مورد زانو نیز همین طور است و وقتی چیزی جلوی حرکت عادی زانو را بگیرد، اصطلاحا می گویند که زانو قفل کرده است.
قفل شدن زانو معمولا بر اثر شکستن تکه ای غضروف یا احتمالا قطعه ای استخوان جدا شده در نوعی التهاب استخوانی غضروفی بروز می کند. این قطعه استخوان یا غضروف در حفره زانو معلق است تا وقتی که بین دو سطح مفصلی گیر بیفتد و پس از آن است که توانایی حرکت را از زانو می گیرد.
با اینکه قفل شدگی زانو ممکن است با کمی استراحت کردن برطرف شود، اما فکر نکنید به طور کامل درمان شده، چراکه اگر قطعه ای استخوان یا غضروف سبب قفل شدن زانو شده باشد، آسیب جدی به دنبال خواهد داشت.
به همین علت اگر در حرکت زانوی تان با مشکلی مواجه شدید، بهتر است پزشک آن را بررسی کند.
گاهی اوقات آسیب دیدگی بر اثر قفل شدگی زانو به حدی است که ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد، بنابراین اگر دیدید زانوی تان در حالت خمیده یا کشیده دچار قفل شدگی شده یا زانو کشیده یا خم نمی شود، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
۶- وقت رانندگی درد می گیرد؟
چون در مسافرت ها فرد روی صندلی می نشیند و گاهی تا ساعت های متمادی، تغییر وضعیتی در او مشاهده نمی شود، بی حرکتی مفاصل روی تاندون ها، سبب بروز خستگی شده و ایجاد درد می کند؛ یعنی چون فرد در طول رانندگی حرکتی ندارد و تغذیه سلولی به خوبی انجام نمی شود، بی حرکتی طولانی مدت، غضروف مفاصل را دچار مشکل می کند.
اما با انجام چند حرکت بدنی ساده می توان از بروز این درد در طول مسافرت جلوگیری کرد.
در مسافرت های طولانی هر ۴۵ دقیقه تا یک ساعت یک بار، از ماشین پیاده شوید و چند قدم راه بروید.
اگر راننده نیستید و ناچارید زمان زیادی را در ماشین بمانید، بهتر است هر چند دقیقه یک بار حالتی که نشسته اید را تغییر دهید.
در طول رانندگی هم بهتر است تا جایی که امکان دارد صندلی راننده به فرمان نزدیک باشد، به شکلی که وقتی پا را روی ترمز یا کلاچ می گذارید، زانو هم سطح مفصل لگن یا کمی بالاتر از آن قرار بگیرد.
۷- از پله بالا رفتن دردآور است؟
دردی که در بالا و پایین رفتن از پله احساس می شود، به سندرم پاتلوفمورال معروف است (پاتلوفمورال ساختاری است که شامل دو استخوان یعنی کشکک و استخوان ران می شود).
علت احساس درد در چنین مواقعی را باید به قرار گرفتن اشتباه استخوان کشکک به لحاظ آناتومیکی روی استخوان ران، ضعف عضلات چهار سر ران یا سفتی زیاد در قسمت بیرونی زانو جست وجو کرد.
هر چند بیشتر اوقات، استفاده از درمان های نگهدارنده ضددرد، انجام تمرینات قدرتی و حرکات کششی در بهتر شدن وضعیت این سندرم موثر است.
در حالت دیگر، اگر مشکل فرد حاد بود و در زمان کوتاهی درگیر این درد شد که تا به حال سابقه نداشته، بهتر است از کیسه یخ استفاده کند و اگر درد خیلی شدید و حاد نیست، می تواند با گرم کردن محل درد با استفاده از وسایلی مثل حوله گرم، درد را از بین ببرد.
