ویتامین های بیماری زا
تغذیه ی ناقص و رژیم غذایی نامناسب سبب کمبود یا فقدان یک یا چند ویتامین می شود و به بیماری های مختلف می انجامد.
ویتامین ها، سوخت و ساز بدن را تنظیم می کنند و تنها کمبود یک ویتامین می تواند، تمام بدن انسان را به مخاطره اندازد. خوب است بدانید که بیشتر ویتامین ها از منابع اصلی طبیعی استخراج می شوند و اگر هر فردی در برنامه غذایی خود هرم غذایی را رعایت کند، به اندازه کافی به بدن خود ویتامین می رساند مگر این که به دلیل عدم جذب بدن و یا بیماری که نیاز بدن به ویتامین ها را بیشتر می کند فرد مجبور به استفاده از مکمل های ویتامینی شود؛ درغیر این صورت مصرف خودسرانه ویتامین ها نه تنها برای سلامتی مطلوب نیست گاهی عوارض جبران ناپذیری نیز در پی خواهد داشت.
بسیاری از ویتامین ها قابل ذخیره شدن در بدن نیستند؛ از این رو می توان گفت که بدن ویتامین های افزون بر نیاز خود را به راحتی دفع می کند.
دکتر همایون واحدی، فوق تخصص گوارش و کبد در این رابطه می گوید: دلیلی ندارد یک جوان ۲۰ ساله که تغذیه مناسبی نیز دارد، ویتامین مصرف کند؛ چون افرادی نیاز به مصرف ویتامین دارند که یا بدن آن ها قادر به جذب ویتامین نیست یا به علت بیماری، ویتامین کمی را دریافت می کنند.
به گفته وی، کلسیم در مواقع نیاز بدن به این ماده، باید مصرف شود. به عنوان نمونه فرد بر اثر خوردن دارویی دچار کمبود کلسیم می شود یا زنان پس از یائسگی و دادن آزمایش تراکم استخوان با تجویز پزشک کلسیم مصرف می کنند. در این میان افرادی که با مشکل جذب کلسیم مواجه هستند همیشه باید این ترکیبات را مصرف کنند اما اگر اشخاص سالمی مانند مردان، خودسرانه ویتامین بخورند ممکن است دچار عوارضی شوند. برخی افراد ترکیباتی مانند روی و کلسیم را خودسرانه و با قیمت های زیاد خریداری می کنند اما این کار دور ریختن پول است؛ چرا که برای ساخت آن ها از موادی مانند اسانس استفاده می شود که ممکن است نه تنها اثر مثبت بر سلامت نداشته باشد بلکه عوارضی نیز در پی دارد.
دکتر علی اشرف رشیدی، کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی در این رابطه می گوید: مصرف خودسرانه مکمل های مولتی ویتامین مطلقا توصیه نمی شود زیرا با رعایت اصول هرم غذایی، نیازی به مصرف مولتی ویتامین‌ها باقی نخواهد ماند.
ویتامین های محلول در چربی و آب با رعایت اصول هرم غذایی، به اندازه کافی به بافت های بدن می رسد و مصرف خودسرانه مکمل های مولتی ویتامین، تنها هزینه بیشتر برای مصرف کننده دارد.
احتمال مسمومیت در صورت مصرف مکمل های مولتی ویتامین نیز وجود دارد زیرا ویتامین های محلول در چربی موجود در این مکمل ها در بافت های بدن باقی می ماند و علاوه بر مسمومیت ممکن است به ریزش مو، کاهش وزن و مشکلات پوستی منتهی شود.
متأســفانه هـــم اکنون انــواع مولتی ویتامین ها به وفور در جامعه یافت می شود، به طور مثال به بهانه سودمند بودن ویتامین E افراد مختلف به مصرف آن مبادرت می ورزند درحالی که نیاز خود به این ویتامین را با خوردن ۲ عدد گردو در روز و دو وعده ماهی در هفته می توانند تأمین کنند.
دکتر رشیدی مقاصد درمانی را تنها هدف مصرف مولتی ویتامین عنوان کرد و گفت: به هیچ وجه توصیه نمی شود؛ چون که افراد عادی در شرایط معمولی نیازی به این مکمل ندارند، تنها در صورت انجام آزمایش ها و تأیید کمبود ماده معدنییا ویتامینی خاص در بدن، مصرف این نوع مکمل تجویز می شود.
پژوهشگران درباره مصرف خودسرانه ویتامین C در ورزشکاران هشدار می دهند. بر خلاف باور بسیاری از ورزشکاران، مصرف ویتامین C نه تنها باعث بهبود عملکرد ورزشی نمی شود، بلکه حتی میزان تطابق بدن و پاسخ عضلات را به ورزش های استقامتی کاهش می دهد.
پژوهشگران اخیرا با بررسی تعدادی مرد که در یک برنامه ورزشی استقامتی ۸ هفته شرکت کرده بودند و تعدادی از آن ها روزی یک گرم ویتامین C می خوردند، متوجه شدند میزان استفاده عضلات از اکسیژن و تطابق بدن با ورزش در مردانی که ویتامین C نمی خوردند، ۲۲ درصد بیش از مردانی است که به طور خودسرانه ویتامین C مصرف می کنند.
با وجود این که ویتامین ها برای سلامت بدن مفید هستند، مصرف ویتامین E به ویژه برای افرادی که ناراحتی قلبیدارند ممکن است عوارضی داشته باشد.
متخصصان معتقدند که بر خلاف تصورات گذشته این ویتامین نقشی در سالم نگاه داشتن سرخرگ ها و جلوگیری از سکته قلبی ندارد.
با توجه به این که در برخی از قرص های مکمل ویتامین E، بتاکاروتن نیز وجود دارد ترکیب این دو ماده می تواند بهسلامت قلب صدمه بزند ومصرف زیاد آن مشکلاتی را برای افراد ایجاد می کند.
احتمال بروز ناراحتی های قلبی در افرادی که دائم در حال استفاده از ویتامین E هستند بیشتر از افرادی است که از این ویتامین استفاده نمی کنند.
کارشناسان خاطرنشان می کنند که استفاده از هر گونه ویتامین به شکل قرص یا کپسول و پودر باید حتما طبق تجویز پزشک متخصص انجام گیرد.
عاقلانه رفتار کنید!
علاوه بر مواد معدنی، ویتامین ها نیز مورد نیاز بدن هستند؛ زیرا بدون حضور آن ها در غذا، سلامتی و تعادل اعضای بدن ناپایدار می شود و در اعمال حیاتی اختلالاتی ایجاد می شود و عوارضی بروز می کند که گاه منجر به مرگ می شود. ویتامین ها سبب تسهیل سوخت و ساز بدن، اسیدهای آمینه، چربی ها و کربوهیدرات ها می شوند و رشد و نمو و ترمیم سلول های بدن را میسر می سازند.
برخی از ویتامین ها سبب جذب مواد‌غذایی در روده می شوند و بعضی نیز به عنوان کاتالیزور عمل می کنند. عمل آن ها روی بافت های اپی تلیال و همچنین استخوان بوده و در مجموع هر کدام از آن ها از بروز یک عارضه جلوگیری می کند.
کارشناسان تغذیه معتقدند که، گرچه هر ویتامینی به مقدار بسیار اندکی برای رفع نیاز بدن کافی است ولی باید گفت که نگرانی مردم از کمبود ویتامین، چندان هم بی پایه نیست. غذایی که می خوریم اگر متنوع باشد، ویتامین های ضروری را خود به خود به بدن مان می رساند اما اشکال این است که بسیاری از مردم در انتخاب خوراک خود، عاقلانه رفتار نمی کنند؛ یعنی رعایت نمی کنند که غذای شان متنوع باشد. همچنین از غذاهای اساسی و مهمی که ویتامین ها را برای شان تأمین کند، غافل هستند. به چنین افرادی باید مقداری ویتامین اضافی بخورانیم تا جبران کمبودشان بشود.
ویتامین ها را به دو دسته مهم، شامل ویتامین های محلول در آب و ویتامین های محلول در چربی، تقسیم کرده اند. ویتامین E، ویتامین K، ویتامین D و ویتامین A را محلول در چربی و ویتامین C و ویتامین های گروه B را محلول در آب دانسته اند.
