پیـاده شدن از قطار پول سازی
سالهای دهه ۸۰ زمانی بود که فضای سیاسی و اجتماعی ایران دچار تحول شد و به موازات آن هنر سینما هم از این قافله عقب نماند و به تدریج در فیلم ها زنان سنتی جای خود را به زنان کارمند دادند. در همین برهه بود که ستارگانی مانند هدیه تهرانی به عنوان زن ساختار شکن و مدرن مطرح شدند و علاقه مردم برای دیدن این نوع فیلم ها نیز روز به روز افزایش پیدا کرد. از اطراف و اکناف می شنیدیم که حضور فلان بازیگر باعث فروش میلیاردی فیلم شد. حالا بعد از گذشت یک دهه همه مسائل دستخوش تغییر شده است و تکیه فروش گیشه ها بیشتر روی هنرپیشگان مرد است. این موضوع بهانه ای شد تا بانی فیلم علت آن را با عده ای از بازیگران زن سینما بررسی کند. اولین کسی که به سراغ او رفتیم مهشید افشارزاده بود. این بازیگر که اعتقادی به فروش فیلم از طریق گیشه ندارد گفت: اگر یک فیلم بر اساس فاکتورهای درست ساخته شده باشد، فروش قابل قبولی خواهد داشت. فهم مردم به اندازه ای سینمایی شده است که عناصر جذب در یک فیلم را به خوبی درک می کنند و خودشان ساختار سینمای خنثی را کنار می زنند و همین باعث می شود که اتفاقات خوبی در سینمای ما بیفتد. اکثراً باید خود فیلم، جذابیت داستان، تسلط نویسنده و کارگردان به دل مخاطب بنشیند. نسل جدید نسلی بودند که دیگر کارهای مادران ما را بر نمی تابیدند در نتیجه هدیه تهرانی نیز تبدیل به الگوی زن نسل خودش شد و فیلم ها به دلیل تازگی مضمون فروش خوبی داشتند.
در ادامه سمیرا حسن پور بازیگر فیلم سینمایی «سایه های موازی» معتقد است که در سینمای ایران نقشی برای زن نوشته نمی شود و نویسندگان نیز به خاطر محدودیت هایی که زنان در سینمای ایران دارند کمتر سمت داستان های زن محور می روند. امروز کم اتفاق می افتد که کسی مانند بهرام بیضایی فیلم هایی با محوریت شخصیت های زن بسازند. شاید یکی از دلایل آن هم این باشد که بازیگران زن در سینمای ایران محدود هستند. در ادامه این گزارش نیز با جمعی دیگر از سینماگران در این رابطه صحبت کرده ایم که از نظر می گذرانید:
فاطمه گودرزی:
بازیگر ملاک فروش فیلم نیست
فاطمه گودرزی معتقد است که صرفاً بازی بازیگران ملاک فروش فیلم نیست بلکه نوع ساختار فیلم، پرداخت کارگردان و فیلمنامه نویسان در آن موثر است. مشکل اصلی در فیلم های امروز نگاه فیلمساز است که جایی برای بازیگر زن خود در نظر نمی گیرد.
فاطمه گودرزی در خصوص اینکه چرا نقش بازیگران زن در گیشه پایین است به بانی فیلم گفت: فکر می کنم بیشتر به این موضوع بستگی دارد که در وهله اول نویسنده نقش اصلی را زن قرار دهد یا خیر. همچنین اینکه کارگردان چه بازیگری را برای دیده شدن نقش ها بکار گیرد. البته گاهی فیلم های تجاری فروش خود را دارند و مرد و زن در این کارها ملاک نیست، ولی در برخی از بازیگران طنز و کمدی می توان استثنا قائل شد.
این بازیگر افزود: فکر می کنم در مورد خانم های بازیگر بی توجهی می شود و نقش ها می توانند پررنگ تر از اینها باشند. قصه فیلم ها می توانند با محوریت زن باشند. اگر قرار باشد که فقط به گیشه توجه شود بحث جداگانه ای دارد اما اگر فیلم هایی که ارزشمند و قابل دیدن باشد سبک و سیاق خاصی نیاز دارد. شاید بتوان گفت که فیلمنامه نویسان ما مرد هستند که قصه های مردانه می نویسند، شاید اگر خانم بودند توجه بیشتری به خانم می کردند و قصه های زنانه پربیننده تری می نوشتند.
بازیگر فیلم سینمایی «دست های خالی» در خصوص محدودیت هایی که بازیگران زن ممکن است در فیلم ها داشته باشند، گفت: مثلاً در فیلم های طنز لزومی ندارد که شوخی ها و طنزها آنقدر چیپ باشد که فقط آقایان بتوانند آن نقش ها را ایفا کنند. طنز می تواند طنز فاخر باشد و طنزی باشد که خانم های بازیگر هم بتوانند سهمی از آن داشته باشند. به نظرم شوخی ها و طنزهایی که خانم ها نتوانند آنها را انجام دهند حتی برای آقایان هم جالب نیست و می توان قصه های توانمندی را کار کرد که جذابیت های لازم برای زن و مرد داشته باشد و بازیگران توانا (که کم کار نیستند) از عهده این نقش ها برآیند و مورد توجه بینندگان قرار بگیرد.
گودرزی در خصوص فیلم های زن محوری که در دهه ۷۰ پرمخاطب بودند بیان کرد: مخاطبان همیشه نیاز به اتفاقات جدید و نو دارند. اگر در آن دوره بازیگر زنی توانست ساختارشکنی کند و با سبک و سیاق خودش کار کرد و مردم هم از این بازیگر خوششان آمد به خاطر این بود که بازی او با بازی هایی که تاکنون دیده بودند تفاوت کرد. مثلاً خانم هدیه تهرانی جذابیت های خاصی برای جوانان داشت که بسیاری از جوانان را سمت سینما می کشاند. به نظرم ما بازیگران هستیم که باید به مخاطبان یاد بدهیم و ذائقه شان را تغییر دهیم. اگر قرار باشد فیلمسازی بنابر بازیگرش قصه اش را بنویسد به نظرم موفقیتی خواهد داشت، ولی ما نگاه می کنیم که برخی از فیلمسازان جوانمان که فیلم هایشان در بخش هنر و تجربه است و نگاهشان به فیلمسازی فرق می کند و قصه های آنان است که مورد توجه قرار می گیرد. در این میان ممکن است بازی های خوبی هم در فیلم هایشان دیده شود و به جذابیت های فیلمشان هم اضافه شود.
وی اضافه کرد: به نظرم صرفاً بازی بازیگران نیست که باعث فروش فیلم و توجه به آن می شود بلکه نوع ساختار فیلم و پرداخت کارگردان و فیلمنامه نویس در این قضیه موثر است. مشکل اصلی در فیلم های امروز نگاه فیلمساز است که جایی برای بازیگر زن خود در نظر نمی گیرد. اگر قرار باشد فیلم هایی که سفارشی ساخته می شوند تا گیشه داشته و فروش داشته باشند. چرا خواستار این نیستند که بازیگر زنشان پا به پای بازیگر مرد در فیلم حضور درست داشته باشد. امیدوارم سال آینده سالی باشد که سینماگر زن فعالیت بیشتری در سینما داشته باشند و قصه های زن محور بیشتری داشته باشیم.
فریال بهزاد:
سناریوهای زن محور کم است
فریال بهزاد معتقد است سناریوهایی که زن محور باشد در سینما بسیار کم است و مشکل اصلی از سوی فیلمنامه هاست. همچنین سینمای ایران نیازمند چهره جدید در عرصه بازیگری است، شاید اگر چهره های جدید در این عرصه وارد شوند نقش زنان هم سهم بیشتری از گیشه داشته باشند.
فریال بهزاد در خصوص اینکه چرا نقش بازیگران زن در گیشه پایین است به بانی فیلم گفت: من فکر می کنم اگر بخواهیم به طور متوسط خیلی از فیلم ها هستند که به واسطه بازیگر زن آن پرفروش می شوند. نمونه آن فیلم هایی است که لیلا حاتمی بازی می کند و فیلم های پرفروشی بوده اند. به طور کلی در سینمای ما سناریویی که زن محور باشد بسیار کم است. فکر می کنم مشکل اصلی از سوی فیلمنامه است، فیلمنامه های زن محور کم داریم و بیشتر نقش مکمل است. باید سناریو درباره شخصیت و کاراکتر زن ها در خانواده بیشتر شود.
وی با اشاره به اینکه فیلم‌های پرفروشی مثل «من سالوادور نیستم» به خاطر استفاده از بازیگر خارجی پرفروش شده است افزود: یکی از دلایل فروش این فیلم می تواند این باشد که خانم ها در این فیلم می توانستند بدون حجاب باشند چون خارجی بودند و مورد استقبال مردم هم قرار گرفت در صورتی که زن ها در این فیلم ها کاراکتر محوری نبوده اند. شاید یکی از دلایلی که فیلمسازان متحمل مخارج زیاد چنین فیلم هایی می شوند هم همین باشد.
این کارگردان ادامه داد: اگر قصه فیلم خوب باشد و در آن شخصیت پردازی خوبی شده باشد، هنرپیشه های خوب ما کماکان در آن فیلم ها نقش آفرینی می کنند و فیلم هم فروش خودش را دارد. البته از ۱۰۰ فیلم شاید ۵ فیلم پرفروش شود. به نظرم این چرخه معیوب است و نمی شود فقط نقش بازیگر را موثر دانست.
کارگردان فیلم سینمایی «حریر» اضافه کرد: در مقایسه با کشورهای بزرگ صاحب سینما می توانم بگویم که یکی از مشکلات این است که چهره های جدید وارد سینمای ما نمی شود. مثلا حتی برخی از کشورهای همسایه سیستم تثبیت شده ای دارند که بازیگران تازه نفس به سینمایشان تزریق می کنند. ولی چندین سال است که سینمای ما همان تعداد اندک بازیگرانش تکرار شده اند و چهره ها تکراری شده اند، این بسیار بد است. در حالی که در دنیا چهره های جدید حتی اسکار هم می گیرند. اما در ایران یکی از شرایط اسپانسرها برای همکاری آوردن یک بازیگر چهره است. در دهه های ۶۰ و ۷۰ چهره های جدید به سینمای ما اضافه می شدند و در حال حاضر همان چهره ها سوپراستارهای ما هستند. یکی از گلایه های فارغ التحصیلان بازیگری هم این است که کسی به آنها نقش نمی دهد. سینمای ما نیازمند چهره جدید است. ولی فرصتی به چهره های جدید داده نمی شود که خودشان را نشان بدهند و این بسیار فاجعه بار است که بازیگران تکراری در نقش های تکراری ظاهر می شوند.
لیلا زارع:
سینمای ایران بازیگران زن توانمند زیاد دارد
لیلا زارع در خصوص اینکه چرا اخیراً نقش بازیگران زن در گیشه پایین است به بانی فیلم گفت: اساساً من هیچ وقت در ذهنم اینگونه بازیگران زن و مرد را جدا نمی کنم. به نظرم در حال حاضر سینمای ما به سمتی می رود که مخاطب فیلم خوب می خواهد. فیلم خوب هم مستلزم آن است که همه موارد آن از جمله بازی های خوبی داشته باشد و مخاطب بتواند درست با محتوای فیلم ارتباط برقرار کند.
بازیگر فیلم های «خواب لیلا» و «شیفت شب» افزود: اساسا متن خوب که شخصیت پردازی قوی از زن ارائه دهد کم است و باور من این است که سینمای ایران بازیگران زن توانمند زیاد دارد.
