سینما در سال ۲۰۱۷ چه کسانی را از دست داد/ خداحافظی با جری لوییس

به عقیده آمریکایی ها بدون تردید جری لوییس مهمترین شخصیت درگذشته سال ۲۰۱۷ میلادی در عرصه سینماست و می توان از همین امروز پیش‌بینی کرد که نماهنگ مربوط به درگذشته های مراسم اسکار امسال تحت تاثیر نام جری لوییس قرار خواهد گرفت.

لوییس که در سال ۱۹۲۶ در ایالت نیوجرسی آمریکا به دنیا آمده بود در دهه ۵۰ به همراه دین مارتین یک زوج موفق را در هالیوود تشکیل داده بودند. هر چند این رابطه در اواخر این دهه به تیرگی گرایید و پس از ۱۷ فیلم مشترک برای همیشه از هم جدا شدند. لوییس بعدها در دهه شصت در کنار بازیگری به کارگردانی روی آورد و یکی از مهم ترین آثار سینمایی خود به نام «پروفسور دیوانه» را ساختY فیلمی که امروزه از سوی منتقدان بسیار مورد تحسین واقع می شود. لوییس که یکی از موفق ترین بازیگران گیشه آمریکا بود در امور خیریه نیز فعالیتی مستمر داشت و یکی از برجسته ترین عوامل تاریخ سینما در این زمینه است.

وی به خاطر سال‌ها فعالیت برای آگاهی رسانی درباره بیماری دیستروفی عضلانی نامزد جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۷۷ نیز شد که در میان سینماگران یک اتفاق جالب توجه است. وی طی ۴۵ سال فعالیت خیرخواهانه نزدیک به دو و نیم میلیارد دلار برای مقابله با این بیماری، پول جمع آوری کرد. شاید آخرین تصویر ماندگار لوییس در عالم سینما حضور درخشانش در نقش جری لنگفورد معروف به سلطان کمدی در کنار رابرت دنیرو در فیلم «سلطان کمدی» ساخته مارتین اسکورسیزی بود که شخصیتش در آن فیلم به گونه ای کاملا متضاد با تمام نقش های ایفا شده قبلیش در دنیای سینما بود. درگذشت لوییس واکنش های بسیاری در میان سینماگران برانگیخت. مارتین اسکورسیزی کارگردان شهیر سینما او را استاد، عظیم، نوآور و هنرمندی بزرگ خطاب کرد و جیم کری از او به عنوان نابغه‌ای غیرقابل انکار یاد کرد.

امسال گویا سال چندان خوش یمنی برای کارگردان های سینمای وحشت نبود. توبی هوپر دیگر کارگردان مشهور این ژانر که با فیلم کم خرج «قتل با اره برقی در تگزاس» در سینما به شهرتی جهانی رسید در تابستان ۲۰۱۷ درگذشت. «قتل با اره برقی در تگزاس» با وجود کم هزینه بودن در گیشه عملکرد فوق العاده ای داشت و توانست بیش از ۱۰۰ برابر بودجه اش فروش کند و امروزه از آن به عنوان یکی از تاثیرگذارترین آثار سینما یاد می شود. کاراکتر صورت چرمی این فیلم نیز به یکی از مهم ترین شخصیت های سینمای وحشت بدل شد. هوپر بعدها فیلم «ارواح خبیثه» را در سال ۱۹۸۲ درباره اعضای یک خانواده که ناگهان خود را در معرض ارواح می‌یابند ساخت و قدرتش در کارگردانی این ژانر را دوباره به رخ سینمادوستان کشید، با این حال با وجود جوانی دیگر نتوانست فروغ اولیه خود در سینما را داشته باشد و فیلم های بعدیش توفیق چندانی حاصل نکردند.

در اولین روزهای ماه سپتامبر این سال گاستونه موسکین که بسیاری او را به خاطر ایفای نقش دون فانوچی در «پدرخوانده: قسمت دوم» به یاد دارند در ۸۸ سالگی درگذشت. از بازی های ماندگار وی می توان به حضورش در نقش شخصیت کم حرف و وهم آلود فیلم «دنباله رو» برتولوچی اشاره کرد.

فرانک وینسنت بازیگر سینمای معاصر نیز در اواسط این ماه از دنیا رفت. سینمادوستان او را بیشتر به خاطر حضورش در سه شاهکار «گاو خشمگین»، «رفقای خوب» و «کازینو» و سریال مشهور «سوپرانوها» به یاد دارند.

آخرین درگذشته مهم تابستان امسال هری دین استنتون بود. او که با بازی در نقش های کم اهمیت در فیلم های مهمی چون «لوک خوش دست» و «پدرخوانده: قسمت دوم» کار خود را شروع کرده بود بعدها با حضور در نقش اصلی فیلم «پاریس تگزاس» نام خود را برسر زبان ها انداخت. وی در فیلم های مشهور دیگری چون «مسیر سبز» و «داستان استریت» نیز نقش آفرینی کرد. دوستی دیرینه استانتون با بزرگان بازیگری سینمای جهان همچون جک نیکلسون همواره بر سر زبان ها بود به طوری که مراسم یادبودش با حضور اسطوره هایی چون نیکلسون، آل پاچینو و وارن بیتی برگزار شد.

در ماه اکتبر دو بازیگر زن مهم دیگر سینمای فرانسه به لیست بلندبالای درگذشتگان سینمای این کشور در سال ۲۰۱۷ افزوده شدند. آن ویازمسکی بازیگر شاهکار مینیمالیستی «ناگهان بالتازار» اثر روبر برسون که بازی تاثیرگذارش در نقش دختر جوان فیلم را کمتر کسی فراموش می کند در ۵ اکتبر از دنیا رفت. او برخلاف اکثر بازیگران فیلم های برسون به حضور در سینما ادامه داد و در فیلم های مهمی چون «تورما» پازولینی و «چینی» ژان لوک گدار نیز ایفای نقش کرد با این حال بسیاری او را به خاطر داستان نویسی، نوه فرانسوا موریاک نویسنده بزرگ فرانسوی بودن و ازدواجش با کارگردان شهیر سینما ژان لوک گدار نیز می شناسند.

دیگر فرانسوی درگذشته این ماه دانیل داریو بازیگر کهنه‌کار سینمای جهان بود که در ۱۰۰ ساگی درگذشت. او که در اولین فیلم سینمایی بیلی وایلدر کارگردان بزرگ سینما نقش آفرینی کرده بود بیشتر به خاطر حضور درخشانش در فیلم «گوشواره های مادام د» اثر ماکس افولس شناخته می شود. از داریو به عنوان آخرین بازمانده سینمای قبل از اشغال فرانسه یاد می شد. از آخرین کارهای وی در صنعت سینما می توان به صداپیشگیش در انیمیشن «پرسپولیس» ساخته مرجان ساتراپی اشاره کرد.

فیلمبردار برجسته دیگری که سال ۲۰۱۷ را به پایان نرساند والتر لاسالی بود. وی که در سال ۱۹۲۶ در برلین بدنیا آمده بود در سال ۱۹۳۹ به همراه خانواده از آلمان نازی گریخت و به لندن نقل مکان کرد. وی در میانه دهه ۵۰ در جشنواره کن با مایکل کاکویانیس، کارگردان یونانی آشنا شد و این دوستی سرآغاز همکاری های مشترک فراوانی در فیلم هایی چون «الکترا» و «زوربای یونانی» شد. لاسالی برای فیلم «زوربای یونانی» اسکار بهترین فیلمبردای سیاه و سفید را به دست آورد. او ضمنا فیلمبرداری چندین اثر از جنبش سینمای آزاد انگلستان را نیز در کارنامه خود دارد که از جمله آنها می توان به همکاریش با تونی ریچاردسون در فیلم های «دونده دو استقامت» و «تام جونز» اشاره کرد. یکی از آخرین فعالیت های هنری لاسالی مربوط به حضورش جلوی دوربین ریچارد لینکلیتر در فیلم «قبل از نیمه شب» (۲۰۱۳) بر می گردد که در آن فیلم به نقش یک نویسنده انگلیسی ظاهر شد. لاسالی در ۲۳ اکتبر در سن ۹۰ سالگی درگذشت.

آنتونی هاروی کارگردان «شیر در زمستان» یکی از آخرین درگذشته های مهم سال ۲۰۱۷ بود. هاروی که در سال ۱۹۳۰ در لندن به دنیا آمده بود در اواخر دهه ۵۰ کار خود را به عنوان تدوینگر در سینما آغاز کرد. همکاریش با استنلی کوبریک در فیلم های «لولیتا» و «دکتر استرنج لاو» از شاخص ترین آثاری بودند که وی در جایگاه تدوینگر قرار داشت. بعدها کوبریک وی را برای تدوین شاهکار خود «۲۰۰۱ یک اودیسه فضایی» در نظر گرفته بود که با وارد شدن هاروی به دنیای کارگردانی این همکاری منتفی شد. در سال ۱۹۶۶ او اولین فیلم خود را به نام «هلندی» کارگردانی کرد با این حال دومین فیلمش «شیر در زمستان» بود که نام او را بر سر زبان ها انداخت. اثر درخشان تاریخی «شیر در زمستان» با بازی پیتر اوتول و کاترین هپبورن داستان انتخاب شاه آینده توسط هنری دوم و اختلافاتش با همسر خود الینور دآکیتن را روایت می کند. این فیلم برای هپبورن سومین اسکار زندگیش و برای خود هاروی نامزدی جایزه اسکار کارگردانی را به ارمغان آورد. کاترین هپبورن بازیگر افسانه ای سینما در مورد او گفته بود: یک نجیب زاده و یک کارگردان ماهر و یکی از بهترین کارگردان هایی که من با آنها همکاری کردم. هپبورن این جمله را در حالی گفته بود که سابقه همکاری با بزرگانی چون هاوارد هاکس، جان فورد، جان هیوستن، جورج کیوکر، دیوید لین و فرانک کاپرا را در کارنامه خود داشت. آنتونی هاروی در دهه ۷۰ پیشنهاد ساخت دو اثر مهم «داستان عشق» و «کاباره» را رد کرد و تا پایان عمر همواره خود را به خاطر این اشتباهات سرزنش می کرد. وی هیچ گاه دیگر موفقیت «شیر در زمستان» را تکرار نکرد و بیشتر به سمت ساخت آثار تلویزیونی رفت. هاروی سرانجام در نوامبر ۲۰۱۷ در سن ۸۷ سالگی درگذشت.

۱۴ دسامبر باب گیونز یکی از آخرین بازمانده های عصر طلایی انیمیشن در ۹۹ سالگی درگذشت ولی خبر درگذشت وی ۱۰ روز بعد به رسانه های دنیا اعلام شد. گیونز یکی از چهره های کلیدی گروه ایجادکننده شخصیت مشهور «باگز بانی» بود. او در طول ۶۰ سال فعالیت حرفه‌ای خود با کمپانی‌هایی چون والت دیزنی و برادران وارنر همکاری های درخشانی در انیمیشن هایی چون «دونالد داک»، «سفیدبرفی و هفت کوتوله»، «دافی داک»، «تام و جری» و «گارفیلد و دوستان» داشت.

آخرین درگذشته مهم سال ۲۰۱۷ را می توان جرالد بی. گرینبرگ تدوینگر پرآوازه آمریکایی نامید. گرینبرگ که در اوایل دهه ۶۰ میلادی به تدوین موسیقی و یادگیری این حرفه می پرداخت پس از پیشنهاد کارآموزی در فیلم «آمریکا آمریکا» زیر نظر دیدی آلن تدوینگر افسانه ای، وارد عرصه سینما شد. او در اواخر همین دهه به عنوان دستیار آلن در فیلم «بانی و کلاید» همکاری داشت که از این فیلم و به خصوص سکانس پایانی آن به عنوان یکی از شاخص ترین تدوین های تاریخ سینما یاد می شود.

پس از این فیلم گرینبرگ خود در جایگاه تدوینگر یکی از درخشان ترین تدوین های سینما را در فیلم «ارتباط فرانسوی» ساخته ویلیام فریدکین انجام داد و توانست اسکار سال ۱۹۷۱ را از آن خود کند. بسیاری در آن زمان سکانس های تعقیب و گریز این فیلم را بهترین نمونه مونتاژ بعد از «رزمناو پوتمکین» اثر آیزنشتاین عنوان کردند.

گرینبرگ در سال ۱۹۷۹ در کنار والتر مارچ، لیزا فراکتمن و ریچارد مارکس تدوین شاهکار جنگی «اینک آخرالزمان» کاپولا را بر عهده داشت؛ اثری که تدوینش در سال ۲۰۱۲ به عنوان سومین تدوین تاریخ سینما از سوی مجله انجمن تدوینگران انتخاب شد. در این فهرست «ارتباط فرانسوی» نیز در جایگاه دهم قرار گرفت. گرینبرگ در مقام تدوینگر با مهم ترین فیلمسازان دهه ۷۰ سینمای آمریکا از قبیل آرتور پن، کاپولا، دی پالما، لومت، چیمینو و ویلیام فریدکین همکاری داشت. از دیگر کارهای شاخص وی می توان به «کریمر علیه کریمر»، «دروازه بهشت»، «صورت زخمی»، «تسخیرناپذیران»، «بیداری ها» و «تاریخ مجهول آمریکایی» اشاره کرد. گرینبرگ در آخرین روزهای ماه دسامبر در سن ۸۱ سالگی درگذشت.