فشار خون بالا تهدید بزرگ سلامتی
پرفشاری خون، یكی از تهدید‌های بزرگ سلامتی در كشورهای صنعتی است و نقش عمده‌ای در بروز بیماری‌های عروقی قلب، سكته مغزی، نارسایی قلبی، نارسایی كلیوی و مرگ ناشی از این بیماری‌ها دارد.
فشار خون بالا تهدید بزرگ سلامتی
قبل از اینكه فشار خون بالا عارضه‌ای ایجاد كند، علامتی ندارد لذا بسیاری از افراد از وجود آن بی‌خبر هستند.
پرفشاری خون، به افزایش فشار خون سیستولیك(ماكزیمم) مساوی یا بیش از ۱۴۰میلی‌متر جیوه یا فشار خون دیاستولیك(مینیمم) مساوی یا بیش از ۹۰ میلی‌متر جیوه یا همراه با هم اطلاق می‌شود. معمولاً با یك بار فشار خون بالا، نمی‌توان مارك بیمار فشار خونی به فرد زد بلكه باید الگوی فشار خون بالا شامل ثبت حداقل دو فشار بالای غیرطبیعی جداگانه باشد.
فشار خون بایستی حداقل در دو نوبت (ترجیحاً در یك زمان مشخص از روز) به فاصله ۴-۲ هفته و در هر نوبت، دو بار به فاصله حداقل دو دقیقه اندازه‌گیری شود.میزان فشار خون طبیعی در بچه‌ها و زنان حامله پایین‌تر است.
میزان بروز این بیماری با افزایش سن، بالا می‌رود و در مردان، شایع‌تر از زنان جوان است ولی پس از سن ۷۵سالگی در زنان شایع‌تر از مردان است.
در ۹۵-۹۰درصد موارد، علت شناخته‌شده خاصی وجود ندارد و به آن فشار خون اولیه اطلاق می‌شود و بقیه موارد موسوم به فشار خون ثانویه بوده و علل مختلفی از جمله بیماری‌های مزمن كلیه، بیماری‌های عروق كلیه، مصرف قرص‌های ضدبارداری و… را شامل می‌شود.
الگوی گرفتاری فامیلی در فشار خون اولیه شایع و مطرح‌كننده اهمیت عوامل ژنتیكی است.
در گذشته، فشار مینیمم را به عنوان عامل خطر اصلی بیماری‌های عروق كرونر و مغز می‌دانستند اما مطالعات اخیر نشانگر اهمیت توجه به فشار ماكزیمم به موازات و در كنار فشار مینمم است. در بررسی اولیه شرح حال، معاینه فیزیكی كامل و بررسی‌های معدود آزمایشگاهی لازم است.
فشار خون بالا به‌تنهایی، به‌ندرت علامت‌دار است، هر چند علائمی نظیر سردرد(معمولاً پشت سر)، تاری دید، خستگی، سرگیجه، خونریزی از بینی، تنگی نفس و درد قفسه سینه می‌تواند وجود داشته باشد. اشخاص مبتلا به ازدیاد فشار خون معمولاً عصبی و پرتحرك هستند.
همچنین گرایش به كار زیاد و نیز در برخی مواقع، خستگی مفرط بدون اینكه كار سخت بدنی انجام شده باشد وجود دارد كه بر اثر آن، بیمار در انجام كارها احساس ناتوانی جسمی می‌كند و معمولاً ناراحتی‌های گوارشی نیز وجود دارد؛ شخص مبتلا چهره گلگون پیدا می‌كند و در مراحل خطرناك بیماری پریدگی رنگ و افسردگی به سراغ بیمار می‌آید.
در نوع ثانویه، علائم اختصاصی ممكن است ظاهر شده و سر نخی را در مورد بیماری زمینه‌ای به دست دهد. با فشار خون مزمن یا شدید، علائم صدمه به اعضای بدن ممكن است ظاهر شود كه شامل نارسایی قلبی، بیماری عروق قلب، بیماری عروق مغزی، اورمی و… است.
تقریباً در ۵درصد از بیماران، یك علت ثانویه برای فشار خون بالا یافت می‌شود. در افرادی كه سن كمتر از ۳۰سال یا بیشتر از ۵۵سال دارند و بیماری آنها اخیراً آغاز شده، احتمال اینكه بیماری آنها علت قابل برگشت زمینه‌ای داشته باشد بیشتر است.
در زیر به طور فهرست‌وار علل ثانویه فشار خون بالا را ذكر می‌كنیم:
بیماری‌های كلیه، بیماری‌های عروق كلیه، كم‌كاری و پركاری تیروئید، افزایش فعالیت بخش قشری غده فوق‌كلیوی، فئوكروموستیوم، مصرف قرص‌های ضدبارداری، درمان جایگزین با استروژن، برخی اختلالات مغزی، استرس، حاملگی، استفاده از برخی داروها (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل بروفن، دیكلوفناك سدیم و…)،
كورتون، داروهای ضداحتقان بینی و از جمله داروهای ضدسرماخوردگی، داروهای ضداشتها، ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای و…
درمان
هدف از درمان فشار خون، جلوگیری از مرگ‌ومیر و عوارض طولانی‌مدتی است كه در زمینه فشار خون بالا و ممتد ایجاد می‌شود.
وقتی فشار خون بیش از حد بالاست، تنها یك شوك مختصر كافی است تا شخص را با خطر جدی روبه‌رو نماید. اعمالی چون بلندكردن جسم سنگین، دویدن(مثلاً برای رسیدن به اتوبوس) یا هر حالت هیجانی شدید چون عصبانیت، می‌تواند فشار را تا ۱۰درجه بالا برده و شخص را تا مرحله مرگ سوق دهد؛ بنابراین درمان پرفشاری خون بسیار حیاتی است.
در موارد خفیف یا متوسط، درمان غیردارویی به مدت ۶-۳ ماه انجام می‌شود كه به طور كلی شامل تغییر سبك زندگی است و شامل كاهش نمك در رژیم غذایی(كمتر از ۶ گرم در روز)، ترك سیگار، كاهش وزن در افراد چاق، ورزش منظم و استفاده از روش‌های شل‌كردن عضلات است.در صورت امكان، دوری از مشاغل و محل سكونت پراسترس، مؤثر خواهد بود.
این تغییر در سبك زندگی ممكن است تبدیل فشار خون بالا به نوع شدیدتر را به تعویق بیندازد و نیاز به درمان دارویی را كمتر كند یا به صفر برساند و همچنین موجب می‌شود سایر عوامل خطرساز قلبی را كاهش دهد.مواد غذایی حاوی پتاسیم كه در زیر به آنها اشاره می‌شود، ممكن است باعث پیشگیری و حتی كاهش پرفشاری خون شود:
آناناس، موز، زردآلو، انجیر، گریپ‌فروت، هلو، انگور، آلو، سیب‌زمینی، سیر، براكلی، كدوسبز، قارچ، گوجه فرنگی، سبزی‌ها و حبوبات.
میوه‌ها و سبزی‌ها دارای مقدار كمی سدیم هستند و باید به میزان زیادی مصرف شوند. مركبات، توت‌ها و سبزی‌های دارای برگ سبز، منابع خوب ویتامین ث هستند. دریافت كم این ویتامین با پرفشاری ارتباط دارد. مصرف مكمل ویتامین ث در افراد دچار پرفشاری و همچنین افراد سالم سبب كاهش فشار خون می‌شود.
مصرف كافی كلسیم و منیزیم مفید است. كمبود كلسیم می‌تواند باعث ایجاد و تشدید بیماری شود.
دانه كنجد و سبزی‌های برگ سبز، منابع كم سدیم و تأمین‌كننده كلسیم هستند. مصرف اسیدهای چرب «امگا-۳» نیز اثرات خوبی در كاهش فشار خون دارد كه در انواع ماهی به وفور یافت می‌شود.مواد قندی مورد نیاز باید از عسل، شكر سرخ، كشمكش و خرما تأمین شود. بهترین شكل نشاسته، سیب‌زمینی پخته یا پخارپز و نان از آرد گندم سبوس‌دار است.
●غذاهای خطرناك
مشتقات آرد سفید، شكر سفید و همه شیرینی‌های پخته‌شده با آنها.ادویه و ترشی‌ها مخصوصاً سركه و نمك بیش از اندازه، همه غذاهای سرخ‌كرده و چرب، سوسیس، كالباس، كنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآورده‌های گوشتی به علت مقادیر بالای سدیم.
تمامی تنقلات شور، ماهی دودی یا كنسرو شده، سس‌ها، سوپ‌ها، قرص‌های گوشت و سایر غذاهای آماده مصرف می‌تواند فشار خون را افزایش داده و مقاومت دارویی نسبت به داروهای ضد فشار خون ایجاد كند.
یكی از علل بروز ازدیاد فشار خون، ضعف كلیه ناشی از مصرف افراط‌آمیز چای، قهوه، نوشابه‌های كولادار و شكلات است. در این میان مصرف بیش از حد چای- خصوصاً چای جوشیده- برای كلیه‌ها خطرناك‌تر است. اگر چای به صورت كم‌رنگ مخلوط با كمی شیر نوشیده شود، بهتر است زیرا بدین ترتیب «تئین» از چای جدا می‌شود.
اگر پس از ۶-۳ ماه از درمان غیردارویی پاسخ مناسب حاصل نشد بایستی اقدام به درمان دارویی نمود.در پایان، مروری بر آخر هفته‌هایمان داشته باشیم.
پنج‌شنبه‌شب‌ها معمولاً خانه دوست و فامیل مهمان هستیم و با غذاهای رنگارنگ و بیشتر خوشمزه كه حتی تست‌كردن آنها كالری زیادی به بدن می‌رساند، پذیرایی می‌شویم. صبح جمعه هم با كله‌پاچه از خود و خانواده پذیرایی می‌كنیم یا ممكن است برای شام، سفارش فست‌فود بدهیم.
آیا بهتر نیست در مهمانی‌های دوستانه‌ای كه داریم، با غذاهای سالم از یكدیگر پذیرایی كنیم و مهمانی تنها بهانه‌ای برای دورهم‌بودن باشد؟ صبح جمعه هم با دوستان یك قرار ورزشی داشته باشیم و برای صبحانه با نان سنگك و پنیر و انگور از مهمان خود پذیرایی كنیم؟
