آیا عنبر نساء واقعا خاصیت دارد؟

به گزارش تریتا نیوز، با شنیدن این اسم پرطمطراق، انسان ناخودآگاه، یک داروی خوش رنگ و بو را در ذهن خود مجسّم می کند؛ امّا در واقع، عنبر نسارا، پشکل الاغ مادّه(به گویش محلّی ماچه الاغ) است. در کتب طبّی قدیم و طبّ افواهی، عنبرنسارا با این عناوین مورد اشاره قرار گرفته است:

عنبرنسارا، عنبرنسا، عنبرنصاری، پشگل ماچه‏ الاغ، پهن الاغ، سرگین الاغ ماده، سرجین(سرقین) الحمار، زبل الحمار، روث الحمار و …

برای جستجو  در منابع علمی انگلیسی نیز می توان از این کلیدواژه ها یا کلمات مشابه استفاده کرد:

   …Anbarnesara, Anbarnesa, female donkey’s droppings, Donkey Dung

در کتب داروسازی طبّ قدیم، خواصّ دارویی انواع مدفوع و ادرار انسان و حیوانات مختلف شرح داده شده است. جالب آنجاست که این آثار درمانی به طور مکرّر تجربه شده است و در بسیاری موارد گره گشای درمان بیماری هایی بوده اند که در حالت عادّی درمان آنها بسیار سخت است. برای مثال با مراجعه به یادداشت های مرحوم فقید، دکتر عبدالله احمدیه-که خدایش رحمت کناد- موارد متعدّدی را می توان یافت که دردهای شدید مفصلی و روماتیسمی را با ضماد سرگین گاو درمان نموده اند. البتّه در کتب طبّی قدیم، حتّی آثار استفاده خوراکی! از این داروها هم ذکر شده است امّا  از آنجا که استفاده خوراکی آنها در فقه ما حرام شمرده شده است – به استثنای ادرار شتر که با رعایت شرایط و از نظر بعضی فقها، قابل شرب است – ترجیح می دهم از این موارد عبور کنم و به سایر خواص عنبر نسارا بپردازم.

امّا قبل از شروع بحث اصلی لازم می دانم به یک سؤال مهم پاسخ دهم و آن این که:

وقتی می توان بیماری ها را با داروهای بهداشتی موجود درمان کرد، چه ضرورتی دارد که به سراغ داروهای غیربهداشتی و مشمئز کننده ای چون عنبرنسارا برویم و طبّ سنّتی را مضحکه عامّ و خاصّ کنیم؟ و اصولا اطبّا و حکمای بزرگی چون ابن سینا چرا در کتب خود به این داروها و روش های درمانی اشاره کرده اند؟

اگرچه پاسخ دقیق به این سؤال، مستلزم اطناب و بحث های تخصّصی است امّا مختصر و مفید به موارد ذیل اشاره می کنم:

۱-  اوّل باید تکلیف خودمان را روشن کنیم که بهداشتی چیست و غیربهداشتی کدام است؟ آیا طبّ جدید با تعاریف خود از بهداشت و این همه مبارزه با عوامل عیربهداشتی و بیماریزا(البته طبق تعریف خودش از این عوامل) توانسته است که حال مردم دنیا را بهتر، بیماری هایشان را کمتر و جسم و روحشان را سالم تر کند؟ به نظر می رسد که همه ما نیازمند بازنگری جدّی در مفاهیم پایه و اساسی بهداشتی طبّ جدید هستیم. همین که علیرغم پیشرفت سرسام آور ظاهری علم طبّ، مردم، پزشکان، مجامع رسمی علمی عالم و نهادهای اصلی سیاستگزاری بهداشت و درمان جهانی، به این روش ها و داروهای ظاهرا غیربهداشتی! اقبال دوباره و وسیعی نشان داده اند بهترین دلیل بر این است که روند تجدیدنظر – یا حدّاقل شک و شبهه- نسبت به مفاهیم پذیرفته شده و اصول موضوعه ظاهرا بدیهی طبّ جدید در حال شکل گیری است و این رویکرد به ویژه در بین فلاسفه غرب به شدّت دنبال می شود؛ هرچند شیفتگی اصحاب علم ما به اربابان و کدخداهای بلوند خود باعث می شود این گونه جریان های تغییر افکار خیلی دیر در مملکت ما مطرح شوند.

۲-  علاوه بر طبّ سنّتی، مفاهیم طبّ اسلامی نیز در بسیاری از مواقع مباینتی آشکار با آموزه های طبّ جدید دارند. به عنوان یک مثال ساده ممکن است یک داروی خوراکی از نظر طبّی، تمیز و بهداشتی و استریل محسوب شود امّا از نظر فقهی نجس و غیرقابل استفاده باشد. برای ما بازنگری در نحوه تعامل قواعد فقهی با اصول فکری طبّ جدید نیز از ضروریات است. مثلا در حالی که طبّ جدید بین سرگین سگ و الاغ تفاوتی نمی گذارد و هر دو را غیربهداشتی و مملو از میکروب می داند، در فقه، اوّلی نجس و دوّمی پاک است.

۳-   اگر بنده به عنوان یک پزشک دریابم که بیماری یا بیماری هایی از راه هایی با اقلّ هزینه، بازدهی بالا و کمترین عوارض قابل درمانند آیا مجازم که گوش خود را به کوک ناساز عدّه ای بسپارم که « ایش!! بدم می آید»؛ « اه اه!! چه کثیف!!» «بی کلاس ها! » و … و از هراس این که شارلاتان و منفعت طلب و پوپولیست علمی نخوانندم، بسیاری از هم نوعانم را از این درمان ها محروم کنم؟ آیا در این صورت بر خلاف سوگند پزشکی خود عمل نکرده ام؟

و این در حالی است که این مطالب مستظهر به تأکیدات علمی و تجربی بسیار زیاد موجود در کتب اطبّای بزرگی چون ابن سینا و رازی و اهوازی و عقیلی، طبّ افواهی این سرزمین، تجربه خود و همکاران و کاربران پایگاه و حتّی مقالات و تحقیقات علمی به سبک طبّ جدید است.

آیا اهمّیتی دارد که بگویند:

« در محیط اینترنت نیز برخی سایت های زرد، برای جلب مخاطب به انتشار مطالبی غیر علمی در این باره پرداخته و زیر مطلبی با عنوان (عنبر نسارا؛ پشگل پر خاصیت) به بازگویی خواص خیالی مدفوع الاغ پرداخته و بدون هیچ سند و مدرکی آن را نمونه ای از ” طب شیعه”  بر شمرده اند.

به گزارش انجمن وت، بررسی منابع علمی پزشکی نوین نشان می دهد که هیچ منبعی خواص درمانی مدفوع الاغ را تائید نمی کند. حتی منابع رسمی طب سنتی نیز این شیوه درمان را به رسمیت نمی شناسند.»

۴-  امّا چرا حکمای ما در کتب علمی خود به این نوع درمان ها پرداخته اند و مثلا چرا حتّی خواصّ درمانی ادرار فیل و صفرای گرگ و … در آنها پیدامی شود؟

پاسخ در دو نکته است:

الف- برخی کتب طبّی- مانند قانون ابن سینا و الحاوی رازی و ذخیره خوارزمشاهی جرجانی- کتب مرجع هستند و دأب حکما بر این بوده است که تمام مطالبی که به نحوی مرتبط با بیماری های انسان و درمان آنها بوده است را در این کتاب ها جمع آوری کنند و به قول معروف چیزی را از قلم نیندازند، خواه این موارد، موارد دم دستی و پرمصرف و شناخته شده بوده اند و خواه این گونه نبوده اند. لذا می بینیم که برخی داروها یا درمان هایی که در تمام عمر یک حکیم هم مورد استفاده او نبوده است در کتابش ذکر شده است. در کتاب های دیگر که کتب تخصّصی تر هستند این رویه وجود ندارد و درمان های مهم تر و شایع تر و در دسترس تر بیان شده و مورد بحث قرار گرفته اند.

ب- نکته بسیار مهم و مغفول این است که شیوه درمان در طبّ سنّتی این گونه است که هر شخص در هر منطقه جغرافیایی و اقلیمی، با هر فرهنگ و سلیقه و آئین، با هر نوع بیماری و گرفتاری و توانایی، با هر سطح اقتصادی، در هر فصلی و … بتواند بیماری خود را درمان کند.

این مسأله یعنی تنوّع  و استقلالِ درمانی از مزیّت های عمده طبّ سنّتی بر طبّ جدید است که در آن، گلوی بیماران و پزشکان توسّط کارتل های دارویی، مافیاهای پزشکی، حاکمان و سیاستمداران و … فشرده می شود و سلامتی و بیماری انسان به سان ابزاری برای اعمال سلطه فرهنگی و اقتصادی و … بر او مورد استفاده قرار می گیرد.

بنابراین ذکر داروهای اینچنینی در کتب طبّ قدیم دلالت بر حرّیت طبّ سنّتی و اطبّای آن دارد و به این سیاق است که کتب تخصّصی با عناوینی چون « طب الفقراء و المساکین» به رشته تحریر درآمده است.

البته طبیعتا برای ما مسلمین، در کاربرد این روش های درمانی، محدوه شرع، عامل اصلی انتخاب و غربال است. اوّل جواز شرعی و سپس انتخاب نوع درمان، متناسب باعوامل شخصی بیمار و بیماری از بین هزاران درمان مطرح شده.

نکات عملی درمان با عنبرنسارا

۱- دود دادن عنبر نسارا در محیط های بسته مثل فضای خانه، مانند اسفند اثر میکروب کشی قوی دارد و انجام گاهگاهی این کار به ویژه در فصول سرد، تاثیر قابل توجّهی در کاهش موارد بروز بیماری هایی مثل سرماخوردگی دارد؛ به ویژه اگر یکی از اعضای خانواده سرماخورده باشد می توان با این کار از افزایش بار ویروس در فضای محلّ زندگی کاست. پیشنهاد عملی این است که هفته ای دو سه بار و هر بار یکی دو عدد عنبرنسارا را داخل اسفنددودکن گذاشته و بعد از شروع دود کردن در فضای خانه بچرخانید. نیم ساعت صبر کنید و بعد پنجره ها را باز کنید تا هوای خانه تهویه شود.

در این جا بد نیست خلاصه مطالعه ای که دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در این باره انجام شده است را با هم مرور کنیم:

تاثیر دودهای طبی بر برخی عوامل عفونت زای بیمارستانی

نویسندگان: ندا پروین، مجید ولیدی، مهدی بنی طالبی، غلامرضا مبینی، کوروش اشرفی، عفت فرخی، محمود رفیعیان، نسرین اکبری، فرانک صفدری ، لیلا رفیعی وردنجانی

مرکز تحقیقات گیاهان دارویی- دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد ، np285@yahoo.com

نوع مطالعه: پژوهشی 

چکیده مقاله:

– زمینه و هدف: مقاومت دارویی امروزه یکی از مشکلات اساسی در درمان عفونت هاست و مقابله با این پدیده و استفاده از جایگزین های طبیعی اهمیت زیادی دارد. در این میان استفاده از دودهای طبی در درمان بسیاری از بیماری ها و از جمله بیماری های میکروبی و عفونی در ایران و بخصوص در استان چهارمحال و بختیاری از قدیم الایام رواج داشته که از جمله این دودها، دود حاصل از سوزاندن اسپند و سرگین می باشد. این مطالعه با هدف مقایسه خواص ضد میکروبی دود حاصل از دانه های اسپند و سرگین بر روی سودوموناس آئروژینوزا و استافیلوکوک اورئوس طراحی و انجام شد.

– روش بررسی: در این مطالعه تجربی آزمایشگاهی، گروه های دود اسپند و سرگین الاغ ماده به عنوان مورد و گروه های آنتی بیوتیک و دود کاه به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. سوش های استاندارد سودوموناس آئروژینوزا و استافیلوکوک اورئوس در محیط کشت های مناسب (مولر هینتون آگار، EMB و بلادآگار) کشت داده شدند. دیسک های بلانک آنتی بیوگرام دود دهی شده با سرگین، اسپند و کاه به طور جداگانه با کمک پنس استریل بر روی سطح پلیت های حاوی این سوش ها قرار داده شده و پس از ۴۸ ساعت انکوباسیون در ۳۷ درجه سانتی گراد از نظر وجود یا عدم وجود هاله رشد بررسی گردید. عمل دود دهی در محفظه های طراحی شده هر ۲۰ دقیقه یکبار و حداکثر تا ۲۴ بار تکرارگردید.

– یافته ها: هر دو گونه نسبت به دود کاه مقاوم بودند. استافیلوکوک اورئوس نسبت به دود سرگین و اسپند و سودوموناس آئروژینوزا نسبت به سرگین حساس بودند. در گروه شاهد نیز استافیلوکوک اورئوس نسبت به کلوگزاسیلین مقاوم بوده و سودوموناس آئروژینوزا تنها نسبت به اریترومایسین و سیپروفلوکساسین حساس بود. با افزایش زمان دود دهی، قطر هاله عدم رشد در موارد حساس بزرگتر شده و به عبارت دیگر اثرات ضد میکروبی دود افزایش می یافت.

– نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش و اثرات ضدمیکروبی دود سرگین بر روی میکروب های بسیار مقاومی مانند استافیلوکوک اورئوس و سودوموناس آئروژینوزا، لزوم انجام تحقیقات وسیع تر در مورد مواد موثره و خواص دود سرگین مطرح می گردد.

– واژه‌های کلیدی: اسپند، دود، سرگین، ضد میکروبی.

منبع: http://journal.skums.ac.ir/browse.php?a_id=368&sid=1&slc_lang=fa

۲- استنشاق دود عنبر نسارا یکی از راه های مناسب برای درمان سینوزیت های مزمن و حاد، انواع سرماخوردگی، آلرژی، برونشیت، برونشکتازی، سرفه های خلط دار، آسم و تنگی نفس است. به شخصه کمتر دارویی را سراغ دارم که به اندازه تدخین عنبرنسارا در درمان سینوزیت و تخلیه آنها مؤثّر باشد. این کار در درمان سردردهای کهنه به ویژه سردردهایی که در زمینه بیماری های فوق الذّکر ایجاد شده اند نیز موثّر است. بسیاری از کسانی که دچار آلرژی یا آسم و تنگی نفس هستند به بوهای مختلف حسّاسند و لذا می ترسند که در صورت استنشاق دود عنبرنسارا دچار مشکل شوند امّا در این مورد قضیه به عکس است و تدخین عنبرنسارا اثار مفید درمانی واضحی برای این بیماران دارد.

برای این کار، عنبرنسارا را در یک اسفنددودکن ریخته روی شعله کم قرار داده دود متصاعد شده را استنشاق کنید. یادتان باشد به محض این که قسمتی از عنبرنسارا شروع به سوختن کند، بقیه آن مانند عود خود به خود خواهد سوخت و نیازی به ادامه تماس با شعله آتش نیست. راه دیگر این است که عنبرنسارا را خرد کرده به جای توتون یا تنباکو، در پیپ، چپق، قلیان و یا سیگار ریخته استفاده کنید.

بدون این که بترسید سعی کنید دود عنبرنسارا را عمیقا به داخل ریه ها بکشید. سوزش و اشکریزش چشم، سوزش گلو و چند سرفه در هنگام این کار، اتّفاقی طبیعی است و نباید موجب نگرانی شما شود.

۳- گرفتن مواضعی از بدن که دچار خارش است روی دود عنبر نسارا، یکی از روش های بسیار موثّر در کاهش انواع خارش هاست. همچنین این کار، برای درمان تاول ها و زخم های ترشّح دار نیز اثر مناسبی دارد. این روش یکی از بهترین روش های درمانی اگزما هم هست. همچنین این کار تاثیر بسیار خوبی در ترمیم سریع انواع زخم ها به ویژه زخم های سوختگی دارد. زخم های ترشّح دار ناشی از دیابت و نیز زخم های بستر هم از تدخین مکرّر عنبرنسارا بسیار سود خواهند برد.

۴- دود دادن عنبرنسارا برای کاهش خونریزی و کوتاه کردن دوره عادت ماهیانه بانوان، درمان انواع عفونت ها و ترشّحات و خارش های واژینال و کیست تخمدان مفید است. روش استفاده به این شرح است:

۲ الی ۳ عدد عنبر نسارا همراه با کمی خاکشی و اسپند، روی کمی ذغال انداخته و گلدان سفالی که ته آن سوراخ داشته باشد را روی آن برگردانید، که در این صورت مانند دودکش می شود، لباس زیر خود را درآورده و دامن بلندی بپوشید و به حالت نیم خیز – به نحوی که پاها از هم باز شوند – روی آن بایستید تا دود عنبرنسارا از فاصله ای حداکثر سی سانتیمتری کاملا به واژن و زیر شکم بخورد. البته این کار بدون خاکشی و اسپند هم موثر است. اگر هم حوصله ندارید می توانید بدون این تشریفات خاص درمان را انجام دهید. برای این کار، عنبرنسارا را در یک اسفنددودکن ریخته روی شعله کم قرار داده بعد از این که قسمتی از عنبرنسارا شروع به سوختن کرد، اسفنددودکن را روی زمین گذاشته و با دامن بلند و به شکل گفته شده از آن استفاده کنید.

این کار هر زمان که لازم باشد قابل انجام است. نکته مهم این که دود دادن عنبرنسارا در زمان بارداری هم قابل انجام است و راهی ایمن برای درمان عفونت ها و ترشّحات واژینال در این دوره است. با این حال توصیه می کنیم که به جهت احتیاط این کار را در دوره های کوتاه مدّت سه چهار روزه انجام دهید.

۵-  به همان شیوه فوق الذّکر، دود عنبرنسارا در درمان و کاهش عوارض بواسیر ازجمله کاهش درد و خونریزی آن هم بسیار موثر و کارآمد است.

۶- ضماد کردن مخلوط عنبر نسارا و سرکه روی پیشانی در درمان خون دماغ مفید است.

۷- مشکلات چشم: دود دادن عنبرنسارا برای درمان گل مژه( در مرحله حادّ آن) و نیز انواع عفونت های قی کننده چشم مفید است. البته دود دادن طولانی مدّت عنبرنسارا برای چشم توصیه نمی شود.

۸- مشکلات گوش: تدخین عنبرنسارا، برای درمان بسیاری از مشکلات گوش ازجمله انواع عفونتها، خارش ها، دردهای ناشی از سرماخوردگی یا آب رفتگی و سندروم منیر مفید است.

۹- تدخین عنبرنسارا برای درمان فوری و علامتی خون دماغ هم مؤثّر است.

۱۰- مشکلات دهان و دندان: برای درمان دندان درد و عفونت های لثه هم می تواند دود عنبرنسارا را به موضع موردنظر برسانید و هم می توانید مقداری از آنرا لای دستمال کاغذی گذاشته وروی دندان بگذارید تا موقتا درد برطرف گردد.

۱۱- دود دادن عنبرنسارا در بیماری هایی مانند سرخک و آبله مرغان هم بسیار مفید است و علاوه بر کاهش اثرات ریوی آنها- مصرف استنشاقی- در کاهش عوارض پوستی مثل خارش و تسریع در خشک کردن بثورات آنها هم بسار اثربخش است. دود دادن مکرر موضع زونا و تبخال– عادی و تناسلی-  هم به خشک شدن آن کمک می کند.