ترامپ، اسکار را به سمت «فروشنده» هل داد!

برای اصغر فرهادی، اسکار امسال با پنج سال پیش تفاوت های اساسی دارد. سال ۲۰۱۲ در حالی که «جدایی نادر از سیمین» توانسته بود جوایز معتبری همچون گلدن گلوب، جایزه بی بی سی چهار، جایزه سینماگران مستقل بریتانیه و… را از آن خود کند، انتظار می رفت که فیلم بتواند در اسکار هم به توفیق برسد. مهمترین حاشیه سیاسی اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان در سال ۲۰۱۲ هم رقابت فرهادی با یک فیلمساز اسرائیلی به نام جوزف سدار بود که فیلم «پانوشت» (foot note) را در این مراسم داشت. با این حال «جدایی نادر از سیمین» توانست اسکار بهترین فیلم خارجی را تصاحب کند. افتخاری که از سال ۱۹۵۶ به این سو با آغاز منظم اهدای اسکار در این بخش، برای سینمای ایران و خاورمیانه هم سابقه نداشت. فرهادی که پیشتر هم با فیلم «درباره الی» آوازه شهرت خود را به عنوان فیلمسازی مطرح از دایره مرزهای ایران فراتر برده و برنده خرس نقره ای بهترین کارگردانی از برلین ۲۰۰۹ هم شده بود، با اسکاری که برای «جدایی نادر از سیمین» گرفت، بیش از پیش شناخته شد.

فرهادی امسال اما با شرایط عجیبی در اسکار روبرو شد که مهمترین آن ناشی از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا صورت گرفت. دونالد ترامپ با نشستن بر مسند باراک اوباما که کاخ سفید را در شرایطی آرام ترک کرد، بلافاصله ماهیت ضدایرانی خود را علنی کرد و ایرانیان را جزو اتباع یکی از هفت کشوری قرار داد که حق ورود به آمریکا را ندارند. با این فرمان عملاً امکان ورود اصغر فرهادی هم که فیلمش در میان نامزدهای بهترین فیلم خارجی اسکار ۲۰۱۷ قرار گرفته بود، وجود نداشت. همین شد که ترانه علیدوستی بازیگر «فروشنده» این طور توئیت کند که در اعتراض به این دستور، حاضر به شرکت در مراسم اسکار نخواهد بود. هر چند طولی نکشید که با انتشار مطلب مشابهی توسط اصغر فرهادی، مشخص شد اصلاً قرار نبوده علیدوستی راهی این سفر شود و فرهادی قصد داشته با فیلمبردارش در مراسم اسکار شرکت کند. با این وجود علیدوستی همچنان مصر به این تصمیم خود بود و دو روز پس از توئیت خود، در گفت و گو با نیویورک تایمز اعلام کرد: «حتی اگر بتوانم در مراسم اسکار شرکت کنم نیز این کار را نخواهم کرد، چون از اینکه می بینم مردم عادی کشورم از حق قانونی شان برای ملاقات با فرزندانشان در خارج از کشور محروم می شوند، عمیقاً آزرده شدم».

در هر حال این اقدامات آرام آرام در شرایطی که رفتارهای افراطی ترامپ سویه های دیگر خود را نیز افشا می کرد، فضای عمومی را به نفع «فروشنده» تغییر داد و حتی وجوهی سیاسی به آن بخشید. این در حالی بود که مقامات ایرانی ترجیح دادند جز یکی- دو تشکر از فرهادی و علیدوستی، چندان در مورد این مسئله اظهارنظر نکنند و یا به قول ظریفی، مثل شمقدری دست به لابی گری برای آن نزنند!

 تحلیل ها درباره شانس «فروشنده» در اسکار

اگر جنبه های هنری را از پروسه انتخاب بهترین ها در مراسم اسکار لحاظ نکنیم و سراغ تحلیل های فراسینمایی برویم، باید قید این جایزه را برای «فروشنده» بزنیم! از این جهت که اخیراً بن زوزمر ریاضیدان و تحلیلگر هالیوود ریپورتر با استناد به ریاضیات گفته بود شانس «تونی اردمن» بیش از «فروشنده» است.

جدای از این، در سایر نقدها و یادداشت ها، اگر شانس «فروشنده»، بیشتر از «تونی اردمن» نباشد، بی تردید کمتر از آن نیست. فرهادی امسال با تحقق با سومین نامزدی ایران در اسکار با فیلم «تنا» محصول استرالیا، «تونی اردمن» محصول آلمان، «سرزمین مین» محصول دانمارک و «مردی به نام اووه» محصول سوئد رقابت می کند. در این بین همانطور که گفته شد، «مردی به نام اووه» و بویژه «تونی اردمن» رقابت نزدیکتری با فیلم فرهادی دارند.

به نوشته بی بی سی، واشنگتن پست درباره فیلم فرهادی می نویسد: «سیر موازی بین تئاتر و زندگی در فیلم که چندان محکم نیست، چطور در پرده سوم فیلم به شکل درخشانی به نتیجه می رسد» و جاناتان رزنبام در شیکاگوریدر اینطور ابراز نظر می کند: «فرهادی نه به سینمای مدرن تعلق دارد و نه به سینمای پست مدرن. فیلم های او مثل الیا کازان موضوعات داغ دارند و در کار با بازیگران دقیق هستند و تا حدودی دنبال تحریک احساسات و نسبت به زیر و بم اخلاقی داستان حساسیت بالایی دارند، اما در نهایت فاقد یک نگاه جامع و شخصی هستند».

نشریه معتبر گلاب اندمیل کانادا نیز در بخشی از مقاله ای با عنوان «مراقبت از زبان خود» فرهادی را هنرمندی با نزاکت خواند که سوژه ای ملتهب را با ادب تمام در فیلمش به تصویر کشیده است. از سوی دیگر آژانس سینمایی UTA هم در همبستگی با فرهادی و اعتراض به قانون ترامپ تجمعی را در لس آنجلس ترتیب داد تا همسو با دیگر تجمعات مشابه به حمایت از فیلم فرهادی بپردازد. گلددربی هم از جمله سایت هایی بود که پیش بینی کرد «فروشنده» اسکار را دریافت خواهد کرد. در همین حال هالیوود ریپورتر در پیش بینی تازه ای نوشت: «نیامدن فرهادی به آمریکا در اعتراض به قانون ترامپ شانسش را افزایش داده، اما رشد آرای «فروشنده» به اندازه ای نیست که «تونی اردمن» را شکست دهد».

فرهادی همچنین دیروز در پیامی ویدئویی برای تجمع کنندگان مقابل مقر آژانس استعدادهای آمریکا در بورلی هیلز لس آنجلس ایالت کالیفرنیا، برخی سیاستمداران را مروج نفرت دانست. به گزارش ایرنا به نقل از  شبکه خبری اسکای نیوز، وی دراین پیام گفت: علم به این مسأله مایه دلخوشی است که در زمانی که برخی سیاستمداران تلاش می کنند تا از راه جدایی انداختن میان فرهنگ ها، ادیان و ملیت ها، مروج نفرت باشند، جامعه سینما برای نشان دادن مخالفت خود، مردم را در نمایشی از اتحاد گرد هم آورده است.

وی افزود: امید آنکه این اتحاد، استمرار یابد و به مقابله با بی عدالتی های دیگر گسترانده شود.

در همین حال، جودی فاستر ستاره هالیوود در این گردهمایی که علیه سیاست های مهاجرتی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا برگزار شد، گفت که اکنون زمان ایستادگی است و در مورد حمله به دمکراسی هشدار داد و از مردم خواست وارد عمل شوند. او افزود: سال جاری، سالی بسیار متفاوت است و اکنون زمانی منحصر به فرد در تاریخ به شمار می رود. همه ما می دانیم که حمله نخست به دمکراسی، حمله به آزادی بیان و آزادی های مدنی است. اهمیتی ندارد کجا به دنیا آمده اید، به چه کسی رای داده اید و پوستتان چه رنگی است، اکنون زمان ایستادگی و مقاومت است.

در همین حال دیروز در مراسم اعطای لوح ویژه فیلم‌های نامزد اسکار در شاخه بهترین فیلم خارجی اسکار، مت دیمون بازیگر سرشناس آمریکایی که مسئولیت اعطای این لوح‌ها را برعهده داشت، ضمن ستایش فیلم «فروشنده» و فیلمسازی اصغر فرهادی، لوح فیلم «فروشنده» را در غیاب این کارگردان به چارلز کوهن بنیان‌گذار و مدیرعامل کمپانی پخش «Cohen Media Group» داد که در کنار آمازون استودیو، پخش فیلم «فروشنده» در آمریکا را برعهده دارد.

 سیاسی ترین اسکار

اسکار امسال را به جهت تأثیرپذیری اش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، سیاسی ترین دوره برگزاری این مراسم می دانند. این مسئله می تواند همزمان اثر منفی و مثبت روی شانس اسکار گرفتن «فروشنده» بگذارد. از این حیث که مخالفان ایران در همراهی با ترامپ، اقبالی برای «فروشنده» در نظر نمی گیرند و مخالفان رییس جمهور جدید آمریکا نیز با برجسته کردن امتیازهای فیلم فرهادی، در دهان کجی آشکاری به ترامپ، اسکار را بی برو برگرد حق «فروشنده» می دانند. شاید بی اغراق این اسکار از سال ۱۹۷۲ که مارلون براندو یک دختر سرخپوست را به جای خود راهی سالن برگزاری مراسم کرد هم سیاسی تر باشد. در هر حال فرهادی هم با اقدامات اخیرش نشان داد درک درستی از شرایط حاضر دارد و شرایط را به سود خود تغییر می دهد. روندی که نتایج آن دیشب به خوبی مشخص شد.