قرمزی چشم

در بین حواس پنج‌گانه، بینایی بیشترین سطح از قشر مغز را به خود اختصاص داده و شاید مهم‌ترین وسیله ارتباطی انسان با جهان بیرون باشد.

قرمزی چشم

برای درک صحیح تصویر، سلامت سیستم بینایی و گیرنده آن یعنی چشم‌ها الزامی است. مشکلات و بیماری های‌ چشم مانند هر سیستم دیگری در بدن خود را باعلائمی نشان می دهند تا فرد مبتلا را با خبر کنند. همان طور که تب در بسیاری از بیماری‌های بدن یک علامت هشداردهنده است، در چشم نیز قرمزی چشم یک علامت از وجود بیماری یا مشکل است.

البته باید دانست که قرمزی چشم همیشه علامت یک بیماری چشمی نیست و در بسیاری از موارد یک امر طبیعی است مثل قرمزی چشم صبح‌ها پس از برخاستن از خواب یا قرمزی چشم به دنبال بیداری طولانی و کار سنگین یا قرمزی چشم هنگام سرماخوردگی و یا پس از گریه کردن …
در این جا به بعضی از بیماری‌های چشم که همراه با قرمزی چشم هستند می پردازیم:

عفونت‌های چشم

معمولاً عفونت‌های چشم (کونژونکتیویت‌ها) علاوه بر قرمزی چشم علایم دیگری مانند ترشحات چرکی، چسبندگی پلک‌ها، اشک‌ریزش و سوزش چشم‌ها دارند. در بعضی موارد به خصوص در عفونت‌های ویروسی چشم (کونژونکتیویت‌های ویروسی) ممکن است تب، گلودرد و علایم سرماخوردگی نیز همراه این نشانه‌ها باشد.

در این موارد همان ویروسی که باعث سرماخوردگی شده، چشم را نیز درگیر کرده است. درمان عفونت‌های چشم معمولاً قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک موضعی مثل قطره کلرامفنیکل یا پماد ارتیرومایسین است. شست وشوی چشم با چای سرد نیز برای تسکین علایم و کاهش ترشحات مفید است.

باید دانست که رعایت بهداشت در موارد کونژونکتیویت بسیار مهم است چون این عفونت‌ها واگیر داشته و به راحتی از فرد مبتلا قابل سرایت به افراد سالم می‌باشند. از جمله راه‌های سرایت، دست دادن و روبوسی با افراد مبتلا و استفاده از حوله مشترک است.

لازم به یادآوری است که نباید انتظار داشت که با شروع درمان با قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک بلافاصله عفونت بهبود یابد و معمولاً این بیماری باید سیر خود را طی کرده و به تدریج بهبود ‌یابد. در بعضی موارد مانند عفونت‌های چشمی کودکان زیر ۵ سال با بعضی باکتری‌ها مثل هموفیلوس یا میکروب سوزاک علاوه بر درمان موضعی باید درمان با آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی نیز انجام شود.

حساسیت و آلرژی های چشم

در آلرژی و حساسیت‌های چشمی علاوه بر قرمزی چشم معمولاً خارش و گاهی اشک‌ریزش نیز وجود دارد ولی خارش علامت بارز است.

پیدا کردن ماده ایجادکننده حساسیت (آلرژن) در بعضی موارد مانند یکی لوازم آرایش، گرده گیاهان در بهار و یا حتی پر بالش آسان است ولی در اکثر موارد پیدا کردن ماده ایجادکننده حساسیت مشکل است و باتوجه به اینکه هزاران ماده حساسیت‌زا در هوای تنفسی به خصوص در شهرهای بزرگ وجود دارد گاهی یافتن عامل آلرژن امکان‌پذیر نیست.

حساسیت‌های چشم معمولاً زودگذر و موقتی بوده و بعد از چند روز حتی بدون درمان بهبود می‌یابند ولی در بعضی موارد مانند ورم بهاره ملتحمه یا انواع آتوپیک، حساسیت سیر چندماهه و یا چند ساله داشته و برای درمان نیاز به استفاده طولانی از دارو می‌باشد.

درمان حساسیت‌های معمول چشمی شامل استفاده از قطره‌های موضعی مثل قطره آناپریدین، فلوکورت و کرومولین و استفاده از کمپرس سرد می‌باشد. خنک کردن چشم‌ها و کمپرس سرد به صورت قابل توجهی علایم را تسکین می‌دهد.

خراش‌ها و زخم‌های سطح قرنیه

باید به خاطر داشت که سطح قرنیه چشم از نظر عصب‌گیری حس درد غنی‌ترین نقطه بدن می‌باشد و خراش‌های سطحی که در نقاط دیگر بدن ممکن است هیچ علامتی را ایجاد نکنند، در سطح قرنیه با علایم فراوانی مانند قرمزی، سوزش، اشک‌ریزش و احساس جسم خارجی در پشت پلک خود را نشان می دهند.

پس احساس جسم خارجی لزوماً به معنای وجود جسم خارجی در چشم نیست و گاهی به خاطر خراش‌های سطح قرنیه می‌باشد.

در مورد خراش‌های قرنیه پس از معاینه چشم و اطمینان از وجود نداشتن جسم خارجی معمولاً پانسمان چشم و استفاده از یک آنتی‌بیوتیک موضعی برای جلوگیری از عفونت باعث بهبود علایم می‌شود. پانسمان به صورت خارجی یا به صورت لنز پانسمانی بوده و معمولاً پس از یکی دو روز برداشته می‌شود.

اجسام خارجی سطح چشم

اجسام خارجی چشم نیز باعث ایجاد علایمی شبیه خراش‌های قرنیه یعنی قرمزی، سوزش، آب ریزش و احساس جسم خارجی می‌شوند. در این موارد باید ابتدا چشم با آب شست شو داده شود و اگر جسم خارج نشد کوشش بیشتری برای خروج آن انجام نشود چون باعث آسیب بیشتر می‌گردد و لازم است به چشم پزشک مراجعه شود.

چشم پزشک زیر میکروسکوپ (Slit lamp) اقدام به معاینه چشم و در آوردن جسم خارجی کرده و پس از آن معمولاً چشم پانسمان شده و آنتی‌بیوتیک موضعی تجویز می‌گردد.

قرمزی چشم به دنبال جوشکاری (UV Keratitis)

این حالت معمولاً چند ساعت پس از جوشکاری بدون داشتن عینک محافظ یا پس از کار در محیط‌های پر از اشعه ماورای بنفش یا اسکی بدون عینک در محیط‌های برفی که بازتاب زیادی از اشعه ماورای بنفش دارد ایجاد می‌گردد. علایم به صورت سوزش، قرمزی، درد و آب ریزش شدید چشم‌ها و ترس از نور می‌باشد. آسیب سلول‌های سطحی قرنیه در اثر اشعه ماورای بنفش علت ایجاد عارضه است.

درمان شامل پانسمان چشم پس از ریختن قطره آنتی‌بیوتیک و گشادکننده مردمک است. پانسمان معمولاً باید حدود ۲۴ ساعت باقی بماند تا سلول‌های آسیب‌دیده مجدداً ترمیم شوند و علایم بهبود یابند. استفاده از قطره‌های بی‌حس کننده به صورت مداوم و یا بعضی درمان‌های متداول بین افراد غیر متخصص مثل گذاشتن سیب‌زمینی بی‌فایده و حتی خطرناک است.

بالا رفتن فشار داخل چشمی به صورت حاد (گلوکوم حاد زاویه بسته)

بالا رفتن فشار چشم به صورت حاد (گلوکوم حاد زاویه بسته) باعث ایجاد درد و قرمزی چشم همراه با تاری دید و نیز در بعضی موارد سردرد و تهوع و استفراغ می‌شود.

این حالت معمولاً در حوالی غروب در خانم‌های میان سال ایجاد می‌گردد. در این بیماری که آب سیاه حاد نیز نامیده می‌شود به خاطر بسته شدن راه خروجی مایع زلالیه در چشم و تجمع آن، فشار چشم ناگهان بالا می‌رود که این بالا رفتن فشار باعث ایجاد درد و قرمزی چشم، تاری دید و دیدن هاله اطراف اشیاء و نیز سردرد و تهوع و استفراغ می‌گردد.

در این بیماری باید با استفاده از داروهای موضعی و خوراکی و تزریقی فشار چشم پایین آورده شده و سپس برای جلوگیری از ایجاد حمله مجدد برای بیمار لیزردرمانی برای هر دو چشم (YAG Laser PI) انجام شود.

بالا ماندن فشار چشم برای مدت طولانی باعث ایجاد صدمه به عصب بینایی و خود چشم و کم‌بینایی و نابینایی دائمی می‌گردد. البته باید دانست که سردرد در اکثر موارد علت چشمی ندارد و بیشتر به خاطر مشکلات مغز و اعصاب (نورولوژیک) می‌باشد. حتی در یک مورد سردرد که سردرد خوشه‌ای (Cluster Headache)نامیده می‌شود،

سردرد یک طرفه همراه با قرمزی و اشک‌ریزش چشم همان طرف می‌باشد که این مورد نباید با مشکلات چشمی اشتباه شود. این را نیز باید به خاطر داشت که بیماری گلوکوم (آب سیاه) همیشه با سردرد همراه نیست و نوع مزمن آن در مراحل اولیه هیچ علامتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند و تنها در موارد پیشرفته است که باعث اختلال در میدان بینایی و کاهش بینایی می‌شود.

در نوع مزمن آب سیاه که اتفاقاً شایع‌ترین نوع آن می‌باشد، فقط معاینه توسط چشم پزشک می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند. درمان بیماری گلوکوم (آب سیاه) با داروهای کاهنده فشار چشم در مراحل اولیه می‌تواند از آسیب‌های بیشتر به چشم و عصب بینایی جلوگیری کرده و فرد زندگی و بینایی طبیعی داشته باشد.

باز هم یادآوری می‌شود که افزایش فشار چشم در نوع مزمن بیماری آب سیاه (گلوکوم) در مراحل اولیه برای بیمار هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند وبیمار سردرد، قرمزی چشم و یا سایر علائم چشمی ندارد.

خشکی چشم

خشکی چشم و کمبود قسمت آبکی اشک در بعضی موارد به تنهایی و در بعضی موارد همراه با بیماری‌های سایر اعضاء‌ بدن می‌باشد.

مثلاً در سندرم شوگرن خشکی چشم همراه با خشکی دهان و سایر مخاط‌ها است. در بعضی بیماری‌های روماتیسمی نیز خشکی چشم یکی از علایم بیماری می‌باشد. خشکی چشم و کمبود اشک ایجاد علایمی مثل احساس جسم خارجی، سوزش، قرمزی چشم و آب‌ریزش از چشم می‌کند. این علایم در فصول گرم و خشک و مناطق خشک و هوای آلوده شدید می‌شود.

برخلاف تصوری که از نام آن برمی‌آید، آب‌ریزش و اشک‌ریزش به خاطر تحریک سطح چشم یکی از علایم خشکی چشم است.  درمان خشکی چشم در موارد خفیف و متوسط شامل قطره‌های جایگزین اشک و نرم‌کننده‌ها مانند انواع قطره‌های اشک مصنوعی و مواد نرم‌کننده می‌باشد. در موارد شدیدتر گاهی نیاز به اقدامات دیگر مانند بستن مجراهای خروج اشک در چشم برای جلوگیری از خروج اشک از چشم و سایراقدامات می‌باشد.

مشکلات پلک‌ها

مشکلات پلک‌ها مثل بلفاریت (عفونت و التهاب لبه‌های پلک) می‌تواند باعث سوزش، قرمزی چشم و احساس جسم خارجی شود. در بلفاریت التهاب و عفونت لبه‌های پلک وجود دارد. در مواردی شوره‌های ریزی به لبه‌های پلک و ریشه مژه‌ها می‌چسبد. التهاب پلک در موارد شدید با چشم غیرمسلح نیز به صورت قرمزی و ضخیم‌شدگی لبه پلک‌ها وکم پشت شدن مژه‌ها قابل مشاهده است.

در این موارد معمولاً قرمزی چشم نیز وجود دارد. درمان اکثر موارد بلفاریت (عفونت و التهاب لبه پلک) شامل بهداشت لبه پلک می‌باشد. بهداشت لبه پلک شامل شستشوی لبه پلک و ریشه مژه‌ها با کف شامپو بچه و ماساژ پلک‌ها، حوله گرم (کمپرس گرم پلک‌ها) می‌باشد.

در موارد شدید نیاز به درمان دارویی موضعی و خوراکی است.در بعضی موارد قرمزی چشم به خاطر مشکلات در محل رویش مژه‌ها به صورت مژه‌های نابجا یا به داخل برجسته شدن مژه‌ها (تریکیاز) و یا به داخل برگشتن لبه پلک (آنتروپیون) است. گاهی هم به خاطر بیماری قبلی مثل تراخم و … نامنظمی در لبه پلک وجود دارد که باعث ایجاد مشکل می‌شود.

در این موارد در صورتی که علایم با درمان‌هایی مثل اشک مصنوعی و پمادهای نرم‌کننده بهبود نیابد، معمولاً نیاز به جراحی برای اصلاح وضعیت غیرطبیعی پیدا می‌شود.

مشکلات سطحی کره چشم

بعضی مشکلات مربوط به سطح کره چشم مثل نامنظمی سطح قرنیه، ناخنک، شل بودن ملتحمه و … می‌توانند باعث قرمزی چشم و ناراحتی چشم شوند که درمان بسته به مورد با قطره و پمادهای موضعی نرم‌کننده و اشک مصنوعی و کورتون‌دار و در موارد شدیدتر جراحی می‌باشد.

قرمزی چشم ثانوی به مصرف دارو

بعضی داروها به خصوص داروهای هورمونی در داروهای اعصاب و روان پزشکی می‌توانند باعث قرمزی چشم و متسع شدن عروق سطحی چشم شوند که معمولاً با قطع مصرف دارو این علایم بهبود می‌یابند. حتی بعضی غذاها نیز می‌توانند باعث قرمزی چشم شوند به خصوص موادی که کافئین زیاد دارند مثل قهوه. در مواردی که بیمار ناگزیر از مصرف دارو باشد، نیاز به اقدام خاصی برای درمان نیست.

بعضی وقت‌ها برای کم شدن قرمزی می‌توان به صورت موقت از قطره نفازولین استفاده کرد. باید خاطرنشان کرد که مصرف طولانی مدت قطره نفازولین باعث تشدید علایم قرمزی به دنبال قطع مصرف می‌شود و باید از مصرف مداوم آن اجتناب کرد. بعضی داروهای موضعی چشمی مثل داروهای ضد گلوکوم و کاهنده فشار چشم، و داروهای ضد ویروس نیز می‌توانند قرمزی چشم ایجاد کنند.

التهاب‌های سطحی کره چشم

در التهاب‌های سطحی کره چشم مثل اسکلریت و اپی‌اسکلریت معمولاً قرمزی همراه با حساسیت ودرد در لمس کره چشم وجود دارد. درمان در موارد خفیف با قطره‌های کورتون‌دار موضعی است و در موارد شدیدتر نیاز به درمان‌های خوراکی است.

التهاب‌های داخل کره چشم

التهاب‌های داخلی چشم مثل یووئیت باعث ایجاد قرمزی ودرد چشم همراه با ترس از نور می‌شوند. در بعضی موارد کاهش دید نیز وجود دارد. این التهاب‌ها (یووئیت‌ها) معمولاً به صورت عودکننده می‌باشند و در بعضی از موارد همراه با یک بیماری التهابی بدن مانند بیماری‌های روماتیسمی و خودایمنی هستند. به همین خاطر بیمار باید علایم دیگر مثل سابقه درد مفاصل، کمردرد یا آفت دهانی را به پزشک بگوید.

درمان معمولاً با قطره‌های کورتون‌دار موضعی و قطره‌های گشادکننده مردمک است و در بعضی موارد نیاز به درمان‌های دیگر مثل داروهای خوراکی و تزریقات اطراف چشم نیز پیدا می‌شود. در این جا ضمن درمان مشکل چشمی باید بررسی سایر اعضای بدن از نظر بیماری زمینه‌ای اصلی نیز انجام شود.

چرا که درمان اصلی درمان بیماری زمینه‌ای است و درمان چشم فقط به صورت علامتی است. در التهاب داخل چشمی ناشی از انگل گربه (توکسوپلاسما) التهاب داخل چشمی شدید ایجاد می‌شود که همراه با کاهش دید است.  در این بیماری حتماً باید درمان آنتی‌بیوتیک علیه انگل گربه (توکسوپلاسما) نیز انجام گیرد وگرنه کاهش بینایی به صورت دائمی به جای خواهد ماند.

مشکلات عروقی

در بعضی بیماری‌های عروقی ناحیه سر و صورت و گردن مثل ارتباط نابجای سرخرگ با سیاهرگ (فیستول کاروتید به کاورنو) یا بیماری Sturge-Weber به خاطر ارتباطات نابه‌جای عروقی و برگشت خون به داخل سیاه رگ‌ها و تجمع خون در بافت‌ها و قرمزی چشم داریم که این قرمزی بدون احساس درد یا جسم خارجی و یا سایر علایم می‌باشد. درمان در این موارد درمان بیماری زمینه‌ای با جراحی و یا سایر اقدامات است و درمان قرمزی چشم به تنهایی لازم نیست.

خون ریزی روی سفیدی چشم (خون ریزی زیر ملتحمه)

خون ریزی زیر ملتحمه  یک حالت شایع به خصوص در افراد مسن و افرادی که سابقه فشار خون بالا دارند است.  قرمزی (خون ریزی) معمولاً به دنبال عطسه یا سرفه یا زور زدن یا عصبانیت و در اکثر موارد به صورت خود به خود به وجود می‌آید. این قرمزی بدون هیچ علامت همراه دیگری مثل سوزش، احساس جسم خارجی ،کاهش دید، درد یا … می‌باشد.

و فرد هنگام نگاه کردن در آینه یا به وسیله سایر افراد از آن مطلع می‌شود. این خون ریزی هیچ‌گونه خطری برای چشم ندارد و هیچ مشکلی هم در آینده ایجاد نخواهد کرد و ارتباطی هم با فشار چشم ندارد ولی فرد مبتلا باید از لحاظ فشار خون و بیماری‌های همراه بررسی شود. این خون ریزی در ابتدا کمی پخش‌تر شده و سپس به تدریج کم رنگ‌تر شده و کم‌کم در عرض یکی دو هفته جذب می‌شود و اثری از آن به جا نمی‌ماند.