چطور می‌توانید برگه آزمایش را بخوانید؟
مسلما باید کار را به کاردان سپرد، این یک اصل پذیرفته شده است، بنابراین عقل حکم می‌کند که برگه آزمایش خود را نزد پزشک‌تان ببرید و به توضیحات او بسنده کنید. اما گاهی اوقات آن‌قدر نگران هستیم که هر چه زودتر می‌خواهیم بدانیم که چه اتفاقی افتاده است. شاید زمانی برگه آزمایش خود را دریافت می‌کنید که تا وقت ملاقات با پزشک‌تان زمان زیادی باقی مانده و نمی‌توانید تا آن زمان صبر کنید. در این مطلب به شما کمک می‌کنیم بتوانید تا حدی از برگه آزمایش خود سر در بیاورید. زهره اسدنیا، کارشناس آزمایشگاه کمک کرد تا این مطلب نوشته شود.
چه چیزهایی آزمایش می‌شود؟
جواب آزمایش شامل سه بخش است، چیزی که مورد آزمایش قرار گرفته که آن را با عبارت «test»، در قسمت بالا و چپ برگه نشان می‌دهند. کلماتی که در ستون زیر این عبارت نوشته شده، نشان می‌دهد که چه چیزی در بدن شما مورد آزمایش قرار گرفته است. هورمون‌ها، قند خون، تری‌گلیسرید، کلسترول و… مواردی هستند که در یک آزمایش روتین مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. البته مسلما آزمایشات مختلف برحسب مورد خاص خود، موارد متفاوتی را شامل می‌شوند. اما ساده‌ترین چیزهایی که در یک آزمایش خون بررسی می‌شوند همین موارد هستند. از همین نتایج می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را تشخیص داد اما به‌هرحال طبق نظر متخصص ممکن است موارد جزئی‌تری هم آزمایش شود.
این نوشته‌ها یعنی چه؟
در ستون دوم برگه جواب آزمایش عبارت «Result» نوشته شده و اعدادی را نشان می‌دهد. اعداد نوشته شده در این ستون وضعیت بدن شما را نشان می‌دهند. یعنی مثلا عددی که در آزمایش کلسترول زیر ستون «Result»نوشته شده، میزان کلسترول بدن شما را مشخص می‌کند. در ستون سوم عبارت «Unit»نوشته شده که واحد اندازه‌گیری را مشخص می‌کند. مثلا میلی‌گرم و…
اعداد چه چیزی را نشان می‌دهند؟
ستون چهارم برگه جواب آزمایش با عبارت «Normal Range» مشخص شده و اعدادی را نشان می‌دهد. در حقیقت این اعداد میزان نرمال را نشان می‌دهد که براساس سن «Age»، جنسیت (female برای زن و male برای مرد) مشخص شده است. البته در برخی موارد به جای سن از عبارت کودک «child» و بزرگسال«adult» هم استفاده می‌شود. در این ستون علاوه بر اینکه میزان نرمال مورد اندازه‌گیری شده نوشته شده، موارد خطرناک و مرز خطر را هم نشان می‌دهد. مرز خطر با عبارت «Borderline»، شدیدا خطرناک با عبارت «High risk» و کم‌خطر با عبارت «Low riskL»نشان داده می‌شود. البته در این ستون ممکن است عبارت
«Not seen»را هم ببینید که به معنی عدم مشاهده عنصری در بدن است. مثلا اگر ویروس خاصی را آزمایش کرده باشند و در خون شما وجود نداشته باشد از این عبارت استفاده می‌شود. عبارت «Negative»هم معنی مشابه همین مورد را دارد.
چه چیزهایی در بدن من نرمال است؟
اگر عددی که نشان‌دهنده میزان مواد درون بدن شماست و در ستون «Result» نوشته شده، باتوجه به سن و جنسیت شما از عددی که میزان نرمال را نشان می‌دهد و در ستون آخر نوشته شده بیشتر باشد؛ با عبارت «High» یا حرف H نشان داده می‌شود. اگر میزان مواد درون بدن شما از میزان نرمال کمتر باشد با عبارت «Low» یا حرف L مشخص می‌شود. البته این موارد را با ستاره هم نشان می‌دهند. در برخی موارد در برگه آخر یا پانوشت برگه عبارت «Rechek» نوشته شده و نشان می‌دهد که آزمایش دوبار بررسی شده و پاسخ درست است.
Wbcچه چیزی را نشان می‌دهد؟
آزمایش خون یا CBC که مخفف جمله انگلیسی «شمارش کامل خون» است، یکی از ابتدایی‌ترین و در عین حال اصلی‌ترین آزمایشاتی است که می‌تواند زمینه تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و از آن مهم‌تر، بیانگر شرایط کلی و حیاتی بدن باشد. WBC اشاره به تعداد و شمارش سلول‌های سفید خون دارد. اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های سفید خون یکی از روش‌های اصلی تعیین وجود عفونت در بدن است چون این سلول‌ها که جزو سیستم دفاعی بدن هستند در شرایط بیماری‌های عفونی و غیرعفونی واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند. تغییر هر کدام از انواع WBC معنی خاص خود را دارد و ممکن است نشان‌دهنده عفونت با میکروب، ویروس یا حتی استرس باشد. فعالیت شدید بدنی و ورزش سنگین هم برای مدتی باعث بالا رفتن تعداد WBCدر خون می‌شود. بارداری و زایمان هم این مقدار را افزایش می‌دهند.
RBCنشانه چیست؟
RBC عبارتی است که مخفف کلمه سلول قرمز خون است. این سلول‌های قرمز یا همان گلبول‌های قرمز، درواقع اصلی‌ترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به‌دلیل وجود ماده‌ای به‌نام هموگلوبین است که کمک می‌کند، گلبول قرمز، اصلی‌ترین وظیفه خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را انجام می‌دهد.
ازHCT بیشتر بدانید
هموتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازه‌گیری گلبول قرمز است. به‌دلیل بیماری‌ها و شرایط مختلفی که می‌توانند اندازه‌گیری RBC و Hgb را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه‌گیری می‌شود تا به‌طور مستقیم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز در خون باشد. بیماری‌هایی که باعث به‌وجود آمدن شکل‌های غیرطبیعی گلبول قرمز می‌شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌شکل) مقدار HCT را تغییر می‌دهند. سوختگی، اسهال شدید، بیماری‌های انسدادی ریوی، از دست دادن زیاد آب، تولید بیش از حد گلبول قرمز عوامل افزایش و شرایطی مثل پرکاری تیروئید، سیروزکبدی، نارسایی مغز استخوان و میلوم مولتیپل باعث کاهش HCT هستند.
این قسمت از برگه آزمایش بسیار مهم است
هموگلوبین خون در برگه‌های آزمایش مختلف ممکن است به صورت‌های مختلف HGB،Hg یا Hgb نوشته شود. همه اینها مخفف کلمه هموگلوبین، یکی از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده گلبول قرمز است. این ماده که در آن آهن به کار رفته جایگاه‌های مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. اندازه‌گیری مقدار کلی هموگلوبین در واقع نوعی نشان‌هنده تعداد گلبول‌های قرمز است. هموگلوبین زیر ۵ و بالای ۲۰ مقادیر بحرانی به حساب می‌آیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند. مقدار Hgb در بارداری کاهش می‌یابد چون با اینکه خون‌سازی کمی بیشتر شده است اما حجم مایع بدن و خون بالا رفته و مقدار کلی هموگلوبین در هر دسی‌لیتر آن کاهش می‌یابد. زندگی در ارتفاع هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط باعث تولید بیشتر هموگلوبین می‌شود. همچنین بزرگ شدن طحال یعنی تخریب بیشتر سلول‌ها و به همین دلیل به‌دنبال آن کاهش RBC و Hgb رخ می‌دهد.
بزرگ‌ترین عدد در برگه آزمایش
تعداد پلاکت‌ها در هر میلی‌لیتر مکعب خون را با Plt نشان می‌دهند و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ‌ترین عدد برگه آزمایش خون است. پلاکت‌ها حاوی آنزیم‌هایی هستند که باعث انعقاد خون می‌شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خون‌ریزی و خارج شدن گلبول قرمز از داخل رگ است. غیر از کنترل سیستم انعقادی خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری‌های خونی هم استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که ورزش شدید و قدرتی یا قرص‌های ضدبارداری باعث افزایش میزان پلاکت می‌شود. در‌حالی که مصرف استامینوفن و قاعدگی مقدار پلاکت را کاهش می‌دهد.
بررسی‌‌هایی که پزشک انجام می‌دهد
MCV (حجم متوسط هموگلوبین) MCH (وزن متوسط هموگلوبین) MCHC (غلظت متوسط هموگلوبین) و RDW (پهنای گلبول قرمز در منحنی) عبارت‌های تخصصی دیگر خون هستند که حتما باید توسط پزشک بررسی شوند.
دیابت را چطور تشخیص می‌دهند؟
FBS یا همان قندخون ناشتا، عامل مهمی در اندازه‌گیری قندخون است زیرا اگر بعد از ۱۰ تا ۱۲ساعت قندخون فرد بیشتر از ۱۰۵میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، می‌تواند زنگ خطری برای دقت بیشتر در برنامه غذایی و سبک زندگی باشد. قندخون بالا می‌تواند نشان دهد که فرد مستعد دیابت در ۱۰سال آینده زندگی است.
وضعیت شما اورژانسی است؟
سطح تری‌گلیسرید خون به همراه سایر چربی‌های موجود در بدن همچون LDL (چربی مضر) و HDL (چربی مفید) اندازه‌گیری می‌شود. مقدار طبیعی TG در بدن از ۵۰ تا ۱۵۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اگر مقدار آن از ۲۰۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر بالاتر برود، امکان بروز مشکلات قلبی افزایش می‌یابد. اگر TG خون بیشتر از ۵۰۰ گزارش شود، وضعیت بیمار قرمز و اورژانسی تلقی می‌شود و آزمایش مجددا تکرار می‌شود.
چربی مفید دارید؟
میزان نرمال HDL، ۸۰-۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون است. هرگاه مقدارHDL خون فرد کمتر از ۳۵ باشد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به حملات قلبی است. شما می‌توانید با افزایش هر میلی‌گرم در دسی‌لیتر HDL تا ۲درصد احتمال ابتلا به حملات قلبی را کاهش دهید.
چربی بد دارید؟
چربی مضر در بدن را با LDL می‌شناسند و مقدار طبیعی و مناسب LDL حدود ۱۰۰ تا ۱۳۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر گزارش شده است. به‌طور کلی، ۱۳۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر حد طبیعی است اما اگر میزان LDL به ۱۳۰ تا ۱۶۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، کمی نگران‌کننده و خطرناک است. افرادی که از مشکلات قلبی-عروقی رنج می‌برند، بهتر است سطح LDL خون خود را به زیر ۱۱۰ برسانند. اگر LDL به بیش از ۱۶۰ برسد، وضعیت بیمار نگران‌کننده و بسیار خطرناک درنظر گرفته می‌شود.
