۷ آزمایش که برای خانم ها ضروری است
دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار داشت: تقریبا همه زنان تا حدودی با خود مراقبتی‌های زنانه آشنایی دارند، ولی مشکلی که وجود دارد این است که آن‌ها نمی‌دانند چه زمانی و برای تشخیص زودرس کدام بیماری باید به پزشک مراجعه کنند. بهترین راه برای مشاوره گرفتن در این مورد مراجعه به متخصصان زنان است، ولی پزشکان عمومی و متخصصان جراح عمومی هم می‌توانند وظیفه بعضی از مراقبت‌های لازم برای زنان را برعهده بگیرند.
به طور کلی، همه زنان باید هر ۶ ماه تا یکسال یکبار برای معاینات دوره‌ای مراجعه کنند، چون با افزایش سن شیوع بعضی از بیماری‌ها در زنان افزایش پیدا می‌کند و با توجه به روش‌های پیشرفته تشخیصی که امروزه در مراکز درمان وجود دارد می‌توان بیماری را در مراحل اولیه شناسایی و نسبت به درمان یا کنترل آن اقدام کرد. هدف از همه اقدامات مراقبتی این است که بتوان سلامت زنان را ارتقا بخشید و در مواقع خطر طول عمر یک خانم را با تشخیص زودرس افزایش داد.
۱. معاینه لگنی
در هر ویزیت لازم است یک معاینه لگنی انجام گیرد. در معاینه لگنی پزشک می‌تواند به اندازه رحم، وضعیت دهانه رحم، اندازه تخمدان‌ها و… تا حدودی دست یابد و در صورتی که در معاینه مشکلی احساس شود، روش‌های تشخیصی دیگر درخواست کند.
۲. سونوگرافی
هر خانم بهتر است سالی یکبار برای انجام سونوگرافی از رحم و تخمدان‌ها اقدام کند. سونوگرافی ممکن است از روی شکم انجام گیرد. در سونوگرافی واژینال رحم و ضمائم رحمی به دقت بررسی می‌شود. سونوگرافی برای تشخیص علت لکه بینی، دل درد‌های مداوم، بزرگی ناگهانی شکم، خونریزی‌های شدید، عادت ماهانه نامرتب، درد‌های هنگام عادت ماهانه و… کاربرد دارد.
بعضی از بیماری‌ها مانند تومور‌های تخمدان، بیماری‌های دهانه رحم، بعضی از فیبروم‌ها و… بدون علامت هستند و ممکن است وقتی علامت دار شوند که بیماری به وضعیت بحرانی خود رسیده باشد، مثلا تومور تخمدان اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، به راحتی با عمل جراحی برداشته می‌شود، ولی از آنجا که تخمدان داخل لگن استخوانی قرار گرفته و توده به راحتی توسط بیمار لمس نمی‌شود تا زمانی که اندازه آن به حد کافی بزرگ نشود، بیمار از آن مطلع نمی‌شود، در نتیجه تومور وقتی علامت دار می‌شود که بیماری پیشرفت کرده و درمان مشکل یا ناموفق می‌شود.
پس با یک سونوگرافی ساده می‌توان از وجود زودرس توده‌های بدخیم آگاه شد. با افزایش سن احتمال بروز فیبروم‌های رحمی هم زیاد می‌شود. بعضی از فیبروم‌ها در معاینه تشخیص داده می‌شود، ولی سونوگرافی می‌تواند ابعاد دقیق فیبروم، محل آن و رشد ناگهانی فبیروم را مشخص کند. پولیپ‌های داخل رحمی هم با سونوگرافی قابل تشخیص هستند.
سونوگرافی برای تشخیص ضخامت آندومتر رحم هم استفاده می‌شود. در مواقعی که ضخامت آندومتر رحم بیش از حد گزارش شود، حتما باید علت آن تشخیص داده شود، چون گاهی اوقات ضخامت آندومتر به معنای هیپرپلازی رحم یا تغییرات سلولی است که به سوی بدخیمی می‌رود. بعضی از خانم‌ها هم کیست دارند. ممکن است کیست به صورت منفرد یا چند عدد و گاهی هم نشانگان تخمدان پلی کیستیک باشد. در این مواقع نیز باید از نظر اندازه رشد کیست یا کیست‌ها و محتویات و نوع آن از سونوگرافی‌های دوره‌ای کمک گرفت.
۳. پاپ اسمیر
پاپ اسمیر علاوه بر تشخیص نوع عفونت، نوع سلول‌ها و تغییرات آن‌ها را هم در دهانه رحم مشخص می‌کند. همه زنان بعد از ازدواج باید برای انجام پاپ اسمیر مراجعه کنند. پاپ اسمیر معمولا هر سال یکبار انجام می‌شود، ولی بعد از ۳ نوبت معمولا فواصل آن بیشتر خواهدشد.
۴. آزمایش خون
آزمایش‌های دوره‌ای برای تعیین میزان قند و چربی خون، ویتامین D و… باید هر سال انجام شود. بیماری دیابت شیوع زیادی در جمعیت دنیا و از جمله ایران پیدا کرده و ممکن است خیلی از افراد در مرحله پیش دیابت قرار داشته باشند. در سال‌های اخیر تعداد خانم‌های بارداری که دچار دیابت بارداری می‌شوند افزایش یافته است. افرادی که سابقه خانوادگی و وزن بالا دارند مستعد دیابت اند و حتما باید سالانه ۱ یا ۲ بار آزمایش قند خون بدهند و در صورتی که میزان قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد، لازم است با رژیم غذایی مناسب و دارو‌های خوراکی و انسولین قند خون را کنترل کرد.
کم خونی و فقر آهن نیز بین زنان ایرانی رایج است و اگر در آزمایش فقر آهن تشخیص داده شود می‌توان با تجویز ترکیبات آهن این کمبود را جبران کرد. خانم‌ها در حول و حوش یائسگی و بعد از یائسگی به دلیلاف به تدریج دچار افزایش وزن می‌شوند و افزایش وزن زمینه را برای بروز بیماری دیابت، فشار خون بالا، افزایش چربی خون و پوکی استخوان و احتمال شکستگی‌های استخوان فراهم می‌کند.
۵. آزمایش خون در مدفوع
در بسیاری از کشور‌های دنیا، به خانم‌ها و آقایان بعد از ۵۰ سالگی توصیه می‌شود برای آزمایش مدفوع جهت تشخیص خون در مدفوع مراجعه کنند. تومور‌های روده معمولا در سنین بالا شکل می‌گیرند و متاسفانه بدون علامت هستند و اگر به طور اتفاقی تشخیص داده نشوند در مراحل پیشرفته علامت دار می‌شوند. وجود خون در مدفوع علامت هشدار است و بعد از آن باید با کولونوسکوپی داخل روده به طور مستقیم دیده شود. به خصوص خانم‌ها یا آقایانی که در خانواده فردی با سابقه تومور کولون یا روده بزرگ دارند حتما باید پزشک معالج را در جریان بیماری بگذارند.
۶. سنجش سطح کلسیم و ویتامین D
زنان از سن ۳۵ سالگی به بعد دچار پوکی تدریجی استخوان می‌شوند، چون به تدریج توده استخوان کاهش پیدا می‌کند و در یائسگی سرعت کاهش توده استخوانی افزایش می‌یابد؛ بنابراین رعایت رژیم غذایی برای زنان، ورزش مرتب، تنظیم وزن و دریافت کافی کلسیم ضروری است و می‌توان از پوکی استخوان جلوگیری کرد. افرادی که تحرک کمی دارند یا از دارو‌های کورتیکواستروییدی استفاده می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند. کمبود ویتامین D به خصوص در زنان بسیار شایع است و در بیشتر آزمایش‌هایی که برای زنان انجام می‌گیرد کمبود این ویتامین گزارش می‌شود. کمبود آن از مهم‌ترین علل پوکی استخوان است و حتما باید به صورت دارو برای خانم‌ها تجویز شود.
۷. اندازه گیری فشار خون
خانم‌ها حتما باید بعد از ۴۵- ۴۰ سالگی هر چند وقتی یکبار فشار خون خود را کنترل کنند و در صورتی که فشار خون رو به افزایش باشد به متخصص قلب و عروق مراجعه کنند. فشار خون بالا در درازمدت منجر به بروز بیماری‌های قلبی- عروقی و مغزی و… می‌شود.
