۱۴ راه حل کلانشهرهای جهان برای کاهش آلودگی هوای تهران
وحید حسینی مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره گفت: مدعوین بینالمللی و سخنرانان رویداد کلانشهرهای درگیر آلودگی هوا در ششمین همایش ملی مدیریت آلودگی هوا و صدا که توسط دانشگاه صنعتی شریف و شرکت کنترل کیفیت هوا برگزار شد، طی بیانیه ذیل به ۱۴بند اشاره کردند که میتواند آلودگی هوای تهران را کاهش دهد. طی این بندها، توسعه حمل ونقل پاک و ارتقای ناوگان موجود، از جمله راهحلها برای کاهش آلودگی هوای تهران است.
در این بیانیه تصریح شد:
۱. آلودگی هوا در تهران یک تهدید جدی و حتمی برای سلامتی و کیفیت زندگی شهروندان و اقتصاد شهر است.
۲. افزایش حجم ترافیک طی ده سال گذشته، از یک مشکل به یک چالش بزرگ برای مسئولین شهر تهران تبدیل شده است. تراکم شهری، سالانه حدود یک درصد رشد میکند، بنابراین سیستم حمل و نقل جدید برای شهر تهران نهتنها نیازمند انطباق با تقاضای رو به رشد جمعیت بوده، بلکه باید با توسعه و گسترش شهر سازگار باشد. برنامهریزی شهری بخشی از هر راهبرد کاهش آلودگی هوای مؤثر است.
۳. حضور و مشارکت مقامات دولتی و شهردار تهران در این همایش نشانگر تعهد روشن سیاستگذاران، جوامع علمی و نظارتی در راستای دستیابی به راهبردهای عملی برای بهبود کیفیت هوا در شهر تهران است.
۴. شهرداری تهران قدمهای صحیحی بهمنظور شناخت مشکل موجود (سنجش کیفیت هوا، توسعه سیاهه انتشار، مدلهای انتشار، تعیین سهم منابع در تولید آلودگی هوا، کمپینهای نمونهبرداری پسیو و غیره) و کاهش آن (برقی کردن وسایل نقلیه، استفاده از فیلتر دوده دیزل، پروژههای حمل و نقل عمومی، توسعه مناطق کم انتشار و …) برداشته است. این اقدامات با تجربیات موفق و اقدامات در حال انجام شهرهای بزرگ و موفق دنیا در زمینه کاهش آلودگی هوا همراستا است.
۵. دستاوردهای علمی ارائه شده در این همایش نشانگر صلاحیت شرکت کنترل کیفیت هوای تهران برای هدایت ارزیابیهای جامع مرتبط با آلودگی هوا است.
۶. ما بهمنظور افزایش سطح آگاهی عمومی و حساسیت شهروندان به برنامهها و سیاستهای کاهش آلودگی هوا، توسعه روشها و مجاری ارتباط رسانهای و اطلاعرسانی به شهروندان از وضعیت کیفیت هوا و سایر اطلاعات زیستمحیطی را توصیه میکنیم.
۷. مشکل آلودگی هوا در محیطهای شهری عموماً مربوط به آلاینده ذرات معلق و دیاکسید نیتروژن است. اگرچه از منظر بهداشت عمومی، ذرات معلق در اولویت قرار دارند، با اینحال نباید از آلایندهNO2 نیز غافل بود، بهویژه چون شواهدی بر تأثیر کاهش ذرات بر افزایش نسبت انتشار NOx/NO2وجود دارد. این مشکل در اروپا نیز مشاهده میشود.
۸. شواهد متعدد از مطالعات مختلف نشانگر آن است که انتشار آلودگی هوا از منابع متحرک اصلیترین عامل آلودگی هوا در شهر تهران است. هرچند وسایل نقلیه سبک منبع اصلی انتشار مستقیم آلاینده ذرات معلق نیستند اما از طریق واکنشهای شیمیایی سهم مهمی در تولید ذرات معلق ثانویه و کربن آلی در آلایندهPM2.5 دارند.
۹. با توجه به آخرین سیاهه انتشار شهر تهران و مطالعات دیگر کشورها، وسایل نقلیه سنگین بهعنوان یکی از مهمترین عوامل تولید و انتشار آلایندههایNOx و PM ازجمله کربن سیاه بشمار میآیند. بنابراین توصیه جدی آن است که برای دستیابی به برنامههای راهبردی کنترل مؤثر آلودگی هوا، به این ناوگان توجه ویژهای معطوف گردد.
۱۰. در حال حاضر در شهر تهران طرح زوج و فرد در لایه دوم مرکزی شهر تهران اجرا میشود. هرچند هدف از این طرح کاهش حجم ترافیک و آلودگی هوا بوده بااینحال به نظر میرسد در این راستا کاملاً موفق نبوده است. همچنین مردم و پلیس راهنمایی و رانندگی از این طرح راضی نیستند و این روش راهکار مؤثری برای کاهش آلودگی هوا هم نبوده است. اطلاعات بهدستآمده از اجرای این طرح در برخی از شهرهای دیگر نیز بر عدم تأثیر مثبت آن بر کاهش آلودگی هوا دلالت دارد. جایگزینی طرح زوج و فرد با منطقه کم انتشار و هدفگذاری آن بر وسایل نقلیه بیش آلاینده در کاهش آلودگی هوا مناسبتر و کارآمدتر خواهد بود و راه حل برد- برد است.
۱۱. تجربیات اجرای طرح منطقه کم انتشار در کشورهای اروپایی نشانگر تأثیر آن بر بهبود کیفیت هوا بوده است و اجرای این طرح در شهر تهران با وجود امکانات کنترلی از طریق دوربینهای نظارتی کاملاً قابل انطباق است. اجرای دائمی طرح منطقه کم انتشار آسانتر و کارآمدتر بوده و برای ساکنین شهر نیز به دلیل شفافیت و قابل پیش بینی بودن نسبت به طرح زوج و فرد مناسبتر است. این طرح میتواند در مرحله نخست در منطقه مرکزی و طرح زوج و فرد و در مراحل بعدی در کل شهر تهران اجرا گردد.
۱۲. شهر تهران میتواند تجهیز خودروهای دیزلی به فیلترهای حذف دوده (DPF) را اجباری کند. در شهر تهران تنها ناوگان وسایل نقلیه سنگین از سوخت دیزل استفاده میکنند که تجهیز این ناوگان به فیلتر دوده بهخوبی امکانپذیر است. روش و قاعده این بهروزرسانی میتواند در مورد سایر وسایل نظیر ماشین آلات ساختمانی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
افزودن وسایل نقلیه سبک در طرح کاهش نیز میتواند موثر باشد. راهبردهای کاهش سهم آلایندگی این ناوگان با اجرای طرح منطقه کم انتشار به همراه تجهیز و بهسازی مبدلهای کاتالیستی سه راهه و یا اجرای برنامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده بنزینی و جلوگیری از انتشار آلایندههای بنزن و NOx در شهر تهران مؤثر خواهد بود. با وجود سهم قابلملاحظه موتورسیکلتها در آلودگی هوای تهران، لحاظ کردن آنها نیز در طرح کاهش حائز اهمیت است.
۱۳. مؤثرترین راهکار مکمل کاهش آلودگی هوای تهران، بهبود سیستم حمل و نقل عمومی است. دستیابی به این هدف در بهبود وضعیت ترافیک، آلودگی هوا و کیفیت زندگی در شهر تهران مؤثر خواهد بود و همچنین جایگزین مناسبی برای افرادی است که توانایی خرید خودروی سازگار با استاندارد آلایندگی ندارند. همچنین با توجه به نقش نوع ناوگان اتوبوسهای عمومی شهری، باید برنامه سرمایهگذاری در راستای افزایش ناوگان و تسریع در از رده خارج کردن اتوبوسهای فرسوده و جایگزینی آنها تهیه شود.
۱۴. ترویج دوچرخهسواری بهعنوان یک جایگزین سبز، امن و مقرونبهصرفه حمل و نقل به ویژه برای دسترسیهای محلی و سفرهای کوتاه یکی از دغدغههای شهرداری تهران طی دو سال گذشته بوده است.
