کدام کشورها بیشترین سهم از تولید زباله های فضایی را به خود اختصاص دادهاند؟
از آغاز عصر فضا، به صورت پیوسته تولید زباله های فضایی ادامه داشته است. اما کدام کشورها بیشترین نقش را در تولید این ذرات مزاحم در جو زمین دارند؟
در هر لحظه هزاران ماهواره از بالای سر ما عبور میکنند. این ماهوارهها از ارتفاعهایی به میزان چند صد کیلومتر تا دهها هزار کیلومتر به گرد زمین در چرخشند. اما از میان دستساختههای بشر که در فضا سرگردانند، حدود ۹۵ درصد از آنها به عنوان زباله های فضایی طبقهبندی میشوند. ایستگاههای فضایی که از کنترل خارج شدهاند، بخشهای استفادهشده موشکها، ماهوارههای از کارافتاده و ابزارهای رهاشده توسط فضانوردان از جمله این زبالهها محسوب میشوند.
این حجم عظیم از زباله های فضایی، با سرعتی بیش از سرعت یک گلوله در اطراف زمین گردش میکنند. برای آنکه هر قطعه از آنها، روزی به جو زمین برخورد کند و بسوزد نیز زمان بسیار زیادی لازم است. این لایه عظیم از زباله، میتواند تا صدها سال در اطراف زمین باقی بماند. این زمان برای قطعاتی که در مدارهای دورتر قرار گرفتهاند، به هزاران سال نیز میرسد.
بدبختانه اوضاع هر روز بدتر هم میشود.
تنها یک برخورد فضایی میتواند هزاران قطعه ریز و درشت جدید را وارد مدار کند که با سرعتهای زیاد شروع به گردش کرده و تهدیدی برای فضاپیماهای در حال کار محسوب میشوند. طبق گزارش سازمان فضایی اروپا، هماکنون بیش از ۱۷۰ میلیون قطعه بزرگتر از یک میلیمتر، با سرعتهایی تا هزاران کیلومتر بر ساعت در اطراف زمین در گردشند.
نمودار زیر ده کشوری را نشان میدهد که بیشترین سهم از فضاپیماها و ماهوارههای فعال و همینطور میزان تولید زباله های فضایی را به خود اختصاص دادهاند.
این نمودار نشان میدهد که روسیه بیشترین تعداد از اجرام فضایی (برابر ۶۵۰۰ مورد) اطراف زمین را به خود اختصاص داده است. اما اگر به بخش قرمزرنگنمودار دقت کنیم، این کشور آمریکا است که رتبه اول در میزان تولید زباله های فضایی را داراست.
کشور چین نیز که مدت زیادی از پیوستنش به کشورهای فعال در حوزه فضایی نمیگذرد، با تولید ۳۴۷۵ قطعه زائد، در رتبه سوم قرار گرفته است. بخش زیادی از این عدد، مربوط به نابودی یکی از ماهوارههای چینی در سال ۲۰۰۷ میشود. اتفاقی که در آن، سازمان فضایی چین قصد داشت تا سلاح ضد ماهوارهای خود را آزمایش کند و نتیجه آن رهاسازی ۲۳۰۰ قطعه زباله فضایی قابل ردیابی بود. به این عدد، تعداد ۳۵۰۰۰ قطعه کوچکتر که قابل ردیابی نیستند را هم اضافه کنید.
چگونه میتوان فضا را پاکسازی کرد؟
راهکار جلوگیری از آلوده کردن فضا، خارج کردن فضاپیماها و ماهوارههای از کار افتاده از مدارشان است. امروزه بسیاری از آژانسهای فضایی، فضاپیماهای خود را به گونهای طراحی میکنند که پس از پایان ماموریتشان با کاهش مدار در جو زمین بسوزند و نابود شوند.
با این وجود بایستی فکری به حال زبالههایی که هماکنون در فضای اطراف زمین سرگردانند کرد. هدف نهایی این است که از سناریوهایی چون سندروم کسلر (Kessler Syndrome) جلوگیری شود. به این صورت که وقتی زبالههای بسیار زیادی در فضا باشد، برخورد آنها با یک فضاپیما منجر به رهاسازی تعداد بیشتری زباله میشود. این پدیده آنقدر ادامه پیدا میکند که خارج شدن از جو زمین بسیار خطرناک تلقی شود.
نمایی از تعدد فضاپیماها و زبالههای فضایی در اطراف زمین. مقیاسها در این شکل رعایت نشده است.
مشکل دیگری که وجود دارد عدم وجود توافقی بین ملتها درباره فضاپیماهای از کارافتاده است. شما حق ندارید که به فضاپیمای کشور دیگری که حتی از کنترل خارج شده دست بزنید. این کار میتواند نشانهای بر آغاز یک جنگ نیز تلقی شود. تمامی کشورها باید مقرراتی مشابه آنچه که در آبهای آزاد وجود دارد را برای فضا تصویب کنند و به آن پایبند باشند. در این صورت شاید بتوان بعد از آنکه فضاپیمایی از کار افتاد، برای جلوگیری از تولید زبالههای بیشتر، چارهای اندیشید.
