محیط خانه را برای فصل امتحان مهیا کنید
پایگاه خبری تریتا نیوز به نقل از جام جم ، ماه دی هر سال برای خانواده‌هایی که دانش‌آموز دارند، موسم شروع فصل امتحانات نیمسال اول تحصیلی و محک عملکرد دانش‌آموزان در میانه سال تحصیلی به‌شمار می‌رود. همه ما به‌خوبی می‌دانیم که در کنار آمادگی علمی دانش‌آموز برای امتحانات شرایط جسمی و روحی او نیز می‌تواند در برایند عملکرد تحصیلی‌اش اثرگذار باشد بنابراین در کنار نقش پررنگ سیستم آموزشی و آموزگار، خانواده‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در بروز توانمندی‌های دانش‌آموز و عملکرد تحصیلی‌اش بر عهده دارند. امسال اما دانش‌آموزان ما شرایط تحصیلی ویژه‌ای را به دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹تجربه می‌کنند که می‌تواند اثراتی را بر ارائه عملکرد آنها و نتایج امتحانات نیز داشته باشد. بر همین اساس در گفت‌وگو با صدیقه بزازان، کارشناس‌ارشد روان‌شناسی کودک نکاتی را که می‌تواند در بالابردن کیفیت مطالعه دانش‌آموزان و به طبع آن نتایج ارزشیابی نیمسال اول موثر باشد، مرور خواهیم کرد.
علت‌یابی بی‌انگیزگی
بزازان با اشاره به شرایط بازتر آموزش در خانه معتقد است که این شرایط می‌تواند تاحدی موجب کاهش انگیزه در میان دانش‌آموزان و در برخی موارد کاهش افت کیفی آموخته‌های دانش‌آموزان در این دوران شود. وی دراین‌باره می‌افزاید: «یکی از نکاتی که خانواده‌ها باید در این دوران به آن توجه کنند، پرهیز از اجبار مستقیم دانش‌آموز و مکالمه دستوری برای درس خواندن است زیرا چنین رفتاری برخلاف انتظار والدین موجب مقاومت در دانش‌آموز در برابر درس خواندن خواهد شد.»
به گفته این روان‌شناس کودک بهتر است والدین به جای استفاده از جملاتی مانند«برو سر درست»،«درس‌هایت را خواندی؟»،«مگر تو امتحان نداری؟!» و… از راهکار پیشنهادی استفاده کنند. بزازان تصریح می‌کند: «والدین باید پیش از هر چیز این باور را در خود به وجود آورند که فرزندشان تا حدی می‌تواند به زندگی‌اش فکر کرده و برای آن برنامه‌ریزی کند. در این حالت به جای استفاده از جملات دستوری می‌توانید به فرزند خود بگویید: «برای امتحانی که هفته آینده داری دوست داری چطور برنامه‌ریزی کنی؟» یا «برای امتحانی که در پیش داری به چه کمکی نیاز داری؟» در این حالت فرزند بدون مقاومت برای اثبات توانمندی‌اش تلاش مضاعفی خواهد داشت.»
وی در ادامه می‌افزاید: «نکته دیگری که برای بازیابی انگیزه در فرزندمان در نظر داشته باشیم، ریشه‌یابی و یافتن علت اصلی بی‌انگیزگی و مقاومت و برطرف‌کردن آنهاست.» وجود دوستانی که انگیزه کافی برای درس‌خواندن ندارند، مقایسه و سرزنش از سوی خانواده و حتی تغییرات هورمونی و دغدغه‌های دوران نوجوانی از جمله عواملی هستند که می‌توانند عامل بی‌انگیزگی تحصیلی شوند.
الگوی خوبی برای فرزندمان باشیم
وجود الگوی رفتاری و تحصیلی مناسب یکی از بهترین راهکارهای ایجاد انگیزه درونی در دانش‌آموزان است. بزازان با تأکید بر این که الگوسازی به معنای مقایسه نیست بیان می‌کند: «یکی از روش‌های نادرست برای ایجاد انگیزه تحصیلی و مجاب‌کردن دانش‌آموز برای درس‌خواندن و ارتقای عملکرد تحصیلی، مقایسه او با سایر دانش‌آموزان و فرزندان اطرافیان و سرکوفت‌زدن است. این روش در طولانی‌مدت موجب شکل‌گیری حس نقص و شکست در دانش‌آموز خواهد شد. در این حالت فرد احساس می‌کند همه اهداف دور از دسترس هستند بنابراین انگیزه‌ای برای تلاش نخواهد داشت.»
وی می‌افزاید: «باید دانش‌آموز را با الگوهای شخصیتی و افراد موفق دوران حاضر آشنا کنیم. منابع و کتاب‌های خوب برای آشنایی با زندگی چنین افرادی را در اختیارش بگذاریم تا با انگیزه بیشتری برای رسیدن به موفقیت تلاش کند. بهتر است این الگوسازی از میان افراد موفق در دوران حاضر باشد تا بیشتر برای دانش‌آموز ملموس باشد. حتی اگر افراد موفقی را در میان آشنایان و نزدیکان می‌شناسیم می‌توانیم شرایطی را برای آشنایی نزدیک فرزندمان با چنین اشخاصیفراهم کنیم.»
بزازان در ادامه توضیح می‌دهد: «این الگوسازی‌ها زمانی موثر خواهد بود که فرزندانمان در محیط خانواده که بیشترین میزان تأثیرگذاری را بر او دارد نیز شاهد تلاش و پویایی باشد. در بسیاری از موارد شاهد این هستیم که والدین فرزندشان را برای تلاش‌نکردن و درس‌نخواندن سرزنش می‌کنند، اما خودشان نیز افراد منفعل و کم تلاشی هستند. فرزند این رفتارها را به‌خوبی مشاهده و ثبت می‌کند. پس باید پیش از اصلاح عملکرد فرزندمان به عملکرد خودمان رجوع کنیم و ببینیم آیا خودمان به توقعاتی که از فرزندمان داریم عمل می‌کنیم؟»
کنترل استرس و اضطراب
به گفته این روان‌شناس کودک، بُعد دیگری که باید در این دورن مورد وجه قرار بگیرد، بُعد عاطفی است. بزازان دراین‌باره توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین نکته‌ای که در بعد عاطفی باید به آن توجه شود، کنترل استرس و اضطرابی است که در این دوران عملکرد دانش‌آموز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.» وی در ادامه می‌افزاید: «البته سطح کمی از استرس موجب ایجاد انگیزه برای درس‌خواندن و تلاش برای موفقیت خواهد شد اما اگر سطح استرس از یک حدی بیشتر شود می‌تواند موجب مختل‌شدن فعالیت‌ها و کاهش تمرکز شود و خانواده می‌تواند نقش به‌سزایی در کنترل اضطراب دانش‌آموزانداشته باشد.»
از آنجا که در این دوران به دلیل محدودیت‌های اجتماعی و مشکلات اقتصادی امکان بروز تنش در خانواده‌ها افزایش پیدا کرده است، کنترل شرایط خانه و ایجاد فضایی آرام و به‌دور از پرش‌های ذهنی می‌تواند بر افزایش بازده مطالعه دانش‌آموزان مؤثر باشد.
