زنان و مردان آسیب دیده ایران، زیر تیغ یارانه ای شدن اقلام پیشگیری از بارداری
به گزارش تریتا نیوزبه نقل از شرق،سمیه جاهدعطائیان،گوشه ای از یک ساختمان مخروبه، روی گونی و تکه ای از کارتون نیمه سوخته دراز کشیده که مددکارها برایش کاسه ای عدسی داغ می آورند. «سودابه» لبخند رضایتی می زند، جای خالی دندانهای نداشته اش، دهان کجی می کند؛ می گوید: «قبلا قرص ضد بارداری و کاندوم هم می دادید، چرا دیگر خیرین و مددکارها کاندوم رایگان نمی دهند؟ همیشه خیلی سفارش می کردند که مراقبت کنیم اما حالا دیگر اصرار و توصیه ای نمی کنند… خیلی از دوستانم قید قرص را هم زدند. یکی از بچه ها هم هفته پیش که از بارداری اش باخبر شده بود، کل شب گریه و ناله کرد… صبح هم غیبش زد و هنوز نرسیده. شندیدم کاندوم خیلی گران شده… ما که نمی خریم. تا قبل از این خیر و مددکارها می آوردند. ما شکممان را سیر کنیم هنر کردیم. از حالا به بعد هم خدا رحم کند…» سودابه هم مثل زنان آسیب دیده دیگر آرام آرام زمزمه های یارانه ای شدن وسایل پیشگیری از بارداری را شنیده و خبر دار خواهند شد که دیگر از وسایل پیشگیری از بارداری رایگان خبری نیست. حتی توزیع رایگان این اقلام در خانه های بهداشت هم متوقف شده و علت آن تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اعلام شده است.
قشر آسیب پذیر جامعه بیش از گذشته در خطر است
«لیلا ارشد» مددکار اجتماعی و مدیر خانه خورشید «مرکز گذری کاهش آسیب زنان» تبعات یارانه ای شدن وسایل پیشگیری از بارداری را برای اقشار آسیب پذیر و آسیب دیده جامعه بسیار منفی ارزیابی کرده و با اشاره به موارد متعددی از متقاضیان سقط جنین غیر قانونی و پر خطر در سالهای کاری که از آسیب دیدگان اجتماعی بودند می گوید: «در یکی دو دهه اخیر که انتقال ویروس اچ آی وی از طریق روابط محافظت نشده جنسی ثبت شده است، تصمیمات این چنینی برای محدود یا گران کردن وسایل پیشگری از بارداری می تواند صدمات جبران ناپذیری به قشر آسیب پذیر جامعه وارد کند.»
وی می افزاید: «افراد آسیب پذیر جامعه در بسیاری از مواقع در شرایطی باردار می شوند که خواسته خودشان نبوده، در شرایط فشار و تعرض هستند و حالت عادی ندارند. در این شرایط وقتی امکان پیشگیری و جلوگیری از بارداری برایشان فراهم نباشد، در صورت بارداری و اطلاع از آن با توسل به افراد سودجو، دست به اقداماتی خطرناک برای سقط جنین غیر قانونی زده و علاوه بر امکان بالا رفتن ریسک خطر برای سلامتی شان، هزینه های زیادی به سیستم درمانی کشور تحمیل خواهند کرد.»
احتمال افزایش شیوع اچ آی وی و سقط جنین غیراستاندارد
این مددکار اجتماعی بالا رفتن ریسک انتقال بیماری های ویروسی مثل هپاتیت سی، اچ آی وی، زگیل تناسلی و … را از مهمترین خطرات گران شدن وسایل پیشگیری از بارداری مثل کاندوم می داند که بار مالی سنگینی به سیستم درمانی کشور وارد خواهد کرد؛ «گران شدن وسایل پیشگیری از بارداری به معنی محدود شدن استفاده از آن توسط افراد آسیب دیده اجتماعی بوده و نباید تصور کنیم که با افزایش قیمت این اقلام، افراد فرزند خود را در بارداری های ناخواسته نگه می دارند بلکه تجربه های مکرر نشان داده است که آنها راه خودشان را برای سقط جنین انتخاب می کنند و کسانی که در شرایط دشوار و نادرست، به صورت ناخواسته باردار شده و امکان سقط قانونی و استاندارد برایشان فراهم نمی شود، احتمال دارد که فرزندانی با معلولیت جسمی یا ذهنی به دنیا آورده و نیازمند خدماتی در کشور خواهند بود. پس در هر حالت تصمیمات اینچنین جز ایجاد محدودیت و ضرر نتیجه دیگری نخواهد داشت. در عین حال بدون شک وجود حمایت های اجتماعی، آموزش و رفاه اجتماعی – اقتصادی به خانواده ها امکان تصمیم گیری درست را فراهم کرده و به آنها مهارت انتخاب صحیح در زندگی را می دهد.»
دغدغه مربوط به کودکان فاقد شناسنامه نیز یکی از مسایل مورد توجه است؛ « در شرایطی که زنان آسیب دیده و بدون شناسنامه، برای تهیه اوراق هویت خود و کودکانشان با مشکل و معضلات زیادی روبه رو هستند و در قرن ۲۱ امکان گرفتن شاسنامه ندارند، اعمال سیاست هایی برای افزایش جمعیت با وجود نادیده گرفتن کودکان فاقد شناسنامه چه تبعاتی به همراه داشته و این کودکان بعد از تولد با چه تجربیات ناخوشایندی روبه رو خواهند شد؟»
جای خالی نظرات متخصصان در طرح جوانی جمعیت
«ارشد» با اشاره به معایب یارانه ای شدن وسایل پیشگیری از بارداری برای نوجوانان تصریح می کند: « مطابق با آمار اعلام شده توسط سیاست گذارها، سن شروع و تجربه رابطه جنسی در کشور پایین آمده و چنانچه نوجوانان به خاطر کمبود آموزش های پیوسته در مقاطع مختلف نتوانند از تن و خودشان مراقبت کنند و قدرت «نه» گفتن نداشته باشند با وجود عدم امکان استفاده از وسایل پیشگیری در معرض ابتلا و انتقال انواع بیماری های مقاربتی در سن کم قرار می گیرند که سلامتی شان را به خطر خواهد انداخت.»
مدیر خانه خورشید، در همین ارتباط نگرانی هایی دارد؛ «سازمان بهداشت جهانی به کشورهای مختلف از جمله ایران توصیه کرده که مهارت های اجتماعی و زندگی به فرزندان آموزش داده شود. این توصیه یک سخنرانی و نصیحت نیست بلکه واقعیت این است که متاسفانه در ایران آموزش مهارت های زندگی در مقاطع مختلف به صورت رسمی داده نشده و در این شرایط هدایت افراد به سمت داشتن زندگی سالم و حفظ اخلاق بسیار اهمیت دارد. این در حالی است که وقتی خدمات روانشناختی و مددکاری اجتماعی در کشور ما از خدمات بیمه ای محروم و بسیاری از خانواده ها برای حل مشکلات پیش رو امکان بهره مندی از خدمات طولانی مدت روانشناختی را ندارند، امکان آموزش بسیاری از مهارت ها نیز وجود ندارد، در این شرایط که مردم رفاه اقتصادی و اجتماعی مناسب و کافی نداشته و از اوقات فراغت نسبی نیز برخوردار نیستند و مبا مشکلات گوناگون دست و پنجه نرم می کنند، فرزند آوری چطور توجیه می شود؟»
این مدد کار اجتماعی تصمیم های اتخاذ شده برای مدیریت جمعیت کشور را کارشناسی نشده عنوان می کند؛ « کاش افرادی که در ساختمان و اتاق های خودشان نشسته و در حوزه های اجتماعی برنامه ریزی می کنند، قبل از تصمیم گیری در حوزه مسایل اجتماعی از تجارب افرادی که سالها به صورت میدانی تلاش کردند تا شرایط جامعه را بهبود ببخشند نیز استفاده می کردند. بسیاری از فعالان اجتماعی و متخصصانی که سالها به صورت میدانی تلاش کرده و از نزدیک با آسیب های اجتماعی مواجه بودند که بهره مندی از تجربیاتشان می تواند در بسیاری از امور راهگشا باشد، در حالیکه متاسفانه از تجربیات مفید آنها استفاده نمی شود.»
با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان در صدد توضیح و دفاع از این قانون بر آمدند و اعلام کردند که وسایل پیشگیری از بارداری همچنان قابل تهیه بوده، محدودیتی برای دسترسی به آن وجود ندارد و یارانه تعلق گرفته به این کالا ها حذف شده است. اما برداشته شدن یارانه اقلام پیشگیری از بارداری برای گروه های آسیب دیده و آسیب پذیر جامعه با مخاطرات زیادی همراه خواهد بود که بدون شک تبعات منفی آن گریبان طبقات دیگر جامعه را نیز خواهد گرفت.
تبعات منفی حذف توزیع رایگان وسایل پیشگیری در خانه های سلامت
در عین حال، «الهه شعبانی» مدیرعامل انجمن احیای ارزش ها نیز تاثیر یارانه ای شدن ابزارهای پیشگیری از بارداری را تاثیری بلند مدت ارزیابی می کند که دیر یا زود آسیب دیدگاه اجتماعی را تهدید خواهد کرد؛« شاید تاثیر این اقدام در یک یا ۲ سال آینده دیده نشود اما ۱۰ -۱۵ سال دیگر نتایج منفی آن نمایان خواهد شد. گران شدن لوازم پیشگیری برای افرادی که شرایط مالی مناسبی دارند، معضلات چندانی ایجاد نمی کند، به عنوان مثال چندین برابر شدن قمت کاندوم و یا کم یاب شدن دارو، تاثیری در میزان مصرفشان نخواهد گذاشت و تحت هر شرایطی از عهده تهیه آن بر می آیند، اما افراد آسیب دیده اجتماعی یا افرادی که از نظر اقتصادی تحت فشار هستند از این ناحیه آسیب جدی می بینند. در واقع تنها بحث کم قیمت بودن کاندوم و قرص های پیشگیری مطرح نبوده بلکه این وسایل در خانه های سلامت به صورت رایگان توزیع می شد که حذف آن در خانه های سلامت شهرستان و روستاها می تواند تبعات منفی زیادی همچون بارداری های ناخواسته، سقط های غیر قانونی، فشارهای روانی، اقتصادی، تولد نوزادان معلول و آسیب های فراوان دیگری به همراه داشته باشد.»
نادیده گرفته شدن همجنس گرا و کارگران جنسی در آمارهای دولتی
وی با بیان اینکه نگاه تک بعدی به بحث جوانی جمعیت می تواند حواشی مخربی به دنبال داشته باشد به خبرنگار شرق تاکید می کند: «ایران در موج سوم ابتلا به ویروس اچ آی وی از طریق رابطه جنسی قرار دارد، یعنی طی ۲ سال گذشته افرادی که به انجمن احیا مراجعه و اچ آی وی مثبت داشته اند، روابط جنسی پر خطر را تجربه کرده و در معرض ابتلا و انتقال بودند. حالا با یارانه ای شدن وسایل پیشگیری از بارداری و تبدیل شدنشان به کالای لوکس، احتمال حذف کاندوم که یکی از مهمترین ابزارهای پیشگیری از اچ آی وی بوده، بسیار زیاد می شود.»
مدیر عامل انجمن احیای ارزش ها نسبت به نبود آمار درست از شیوع بیماری های مقاربتی همچون ایدز، زگیل تناسلی و … ابراز نگرانی می کند؛ « وزارت بهداشت هر ۶ ماه یکبار، آماری تخمینی در مورد شیوع اچ آی وی و ایدز در کشور ارایه می دهد اما این آمار تخمینی بوده و از نظر ما که به صورت عملی و میدانی دراین حوزه فعالیت می کنیم، نمی توانیم به درستیِ آنها اتکا کنیم چرا که در این آمارها، جمعیت همجنس گرا و کارگران جنسی به عنوان گروه های پر خطری که بیماری اچ آی وی در میانشان شیوع بیشتری دارد، نادیده گرفته می شوند. با اینحال رقم تخمینی وزارت بهداشت که اعلام کرده است حدود ۶۰ هزار نفر در ایران اچ آی وی مثبت هستند نیز آمار قابل ملاحظه و زیادی است.»
خطرناشناخته ماندن درصد قابل توجهی از مبتلایان به بیماری های مقاربتی
شعبانی بر نبود آمار قابل استناد در حوزه بیماری های مقاربتی اشاره می کند؛ «وقتی در مورد آمار اچ آی وی صحبت می شود به دو جامعه پر خطر مثل افراد دارای اعتیاد و سکس ورکر ها و جامعه کلی اشاره می شود؛ آمار ابتلا به این ویروس در جامعه پر خطرمان بسیار بالا رفته و هنوز تاثیر منفی این جامعه بر روی جامعه کلان کشور مشهود نیست. اما تاثیر منفی آن قابل پیش بینی و بسیار محتمل است. یکی از بزرگترین معضلات ما در بیماری های مقاربتی نبود آمار درست است چرا که این بیماری جزو حریم شخصی افراد بوده و قبح زیادی دارد. بسیاری از افراد حتی در خلوت خودشان هم در مورد این بیماری و خطرات آن جستجویی نمی کنند در نتیجه آمار های موجود مربوط به افرادی است که برای تست گیری مراجعه کرده و در آمار ها ثبت شدند اما هنوز تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا شناسایی نشده اند.»
آموزش بدون تحویل رایگان کاندوم!
مدیر عامل انجمن احیای ارزشها، قانون جوانی جمعیت، که بر اساس آن عرضه وسایل جلوگیری از بارداری در خانه های بهداشت متوقف شده و یارانه ای شدند را شوک بزرگی برای فعالان مدنی می داند؛ « هنوز باورمان نمی شود که کاندوم به عنوان مهمترین ابزار پیشگیری از بیماری های مقاربتی به خصوص ایدز، یارانه ای شده و از دسترس مردم جمع شده باشد. انجمن ما تا قبل از تصویب این قانون با کمک وزارت بهداشت، به گروه هایی از جامعه که درگیر روابط پر خطر بودند، کاندوم رایگان توزیع می کرد اما حالا، دسترسی به این وسایل قطع شده است. همکاران و مددکاران ما سالها برای استفاده از کاندوم فرهنگ سازی کرده و در کنار توصیه های کاربردی، کاندوم رایگان هم میان افراد آسیب دیده و در معرض آسیب پخش می کردند و این فرهنگ سازی در عمل صورت می گرفت اما حالا توصیه صرف به استفاده از کاندوم بدون ارایه آن کاری بی فایده است. وقتی ارایه کاندوم از جانب انجمن ها دریغ شود، آموزش های عملی کمرنگ می شود و تاثیر منفی آن در آمارهای ابتلا به ویروس اچ آی وی و بیماری های مقاربتی دیده خواهد شد.»
وی می افزاید: «سیاست گذاران، کاهش جمعیت جوان در ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی اعلام کردند اما حتی اگر این اتفاق یک تهدید امنیتی هم باشد، راه حل این تهدید، از دسترس خارج کردن ابزارهای پیشگیری از بارداری نبوده و راه حل آن در امنیت اقتصادی، افزایش امید به زندگی و حل مسایل اجتماعی و … است. مهمترین مساله داشتن یک جمعیت جوان، پویا و فعال است نه جمعیتی که برای خانواده، دولت و جامعه بار مالی داشته باشد.»
