جنگجویان بیابان؛ همه آنچه باید در موردخودرو‌های آفرود بدانید

مجله همشهری دانستنیها – خشایار مریدپور: خودروهای آفرود یا بیابانگرد در نوع خود خشن ترین، متفاوت ترین و خاص ترین خودروهای دنیای امروزی ما هستند. خودروهایی که ساخته شده اند تا از پس ناهموارترین راه های ممکن بربیایند. راه هایی که خودروهای معمولی حتی خواب عبور از آنها را نیز نمی بینند. داستان این خودروهای نامتعارف در اوایل قرن بیستم میلادی شروع شد. دورانی که خودروهای آفرود در طول آن به سرعت توانستند توجه نیروهای نظامی را برای حمل و نقل در نقاط صعب العبور به خود جلب کنند.

بازار این خودروها خصوصا پس از جنگ جهانی دوم که طیف گسترده ای از خودروهای سبک نظامی مثل جیپ بازار را پر کردند، رونق پیدا کرد. امروزه خودروهای آفرود علاوه بر کاربردهای متنوع خود در حمل و نقل و گردشگری، حتی مسابقات خاص خود را نیز دارند. در اینجا سعی کردیم تا همه آنچه را باید در مورد خودروهای آفرود بدانید، با هم مرور کنیم.

خودروهای آفرود برای عبور از زمین ناهموار باید چه ویژگی هایی داشته باشند؟

خودرویی برای تمام فصول

سینی محافظ: صفحات فلزی تعبیه شده زیر خودرو از قسمت های مهم زیر بدنه مانند باک بنزین و اگزوز، در برابر برخورد با زمین محافظت می کنند.

مفصل بندی محورها: مفصل بندی مناسب منجر به حفظ تماس هر چهار چرخ با زمین، حتی وقتی که همه در یک سطح نیستند، می شود.

زاویه ورود: زاویه ورود، بیشترین شیبی را که خودرو بدون زدن سپر جلو به زمین می تواند از آن بالا برود، تعیین می کند. هر چقدر این زاویه بیشتر باشد، قابلیت شیب روی خودرو هم بهتر می شود.

زاویه خروج: زاویه خروج، بیشترین شیبی را که خودرو می تواند بدون گیر کردن عقب بدنه از آن پایین برود، نشان می دهد. هر چقدر این زاویه بیشتر باشد، شیبی که می توانید از آن پایین بیایید هم تندتر می شود.

ارتفاع: هر چقدر فاصله کف خودرو از زمین بیشتر باشد، احتمال آسیب دیدن آن در برخورد اشیائی مثل سنگلاخ و کنده درخت کمتر می شود.

زاویه شکست: زاویه شکست با توجه به زوایای ورود و خروج تعیین می شود و بیشینه مقدار چرخش بدنه بدون گیر کردن زیر آن به زمین را نشان می دهد.

دیفرانسیل های قفل دار: این دیفرانسیل ها با قفل کردن فیزیکی چرخ ها به هم، باعث می شوند آنها با سرعت و نیروی یکسان بچرخند تا گیر نکنند و بتوانند از موانع عبور کنند.

ماشین های چهار چرخ محرک و همه جا رو

خودروهای سواری به طور معمول دو چرخ محرک دارند. یعنی تنها دو چرخ جفت جلویی یا عقبی به طور همزمان از موتور نیرو دریافت می کنند و وظیفه حرکت دادن خودرو را بر عهده دارند. این خودروها به دلیل سبکی و سادگی تولید برای حرکت در جاده ها و اتوبان ها مناسب هستند، اما قدرت حرکت روی زمین های ناهموارتر را ندارند، چون دو تا از چرخ ها هیچ نیرویی دریافت نمی کنند و در موانع گیر می کنند یا روی زمین کشیده می شوند. اختراع سیستم چهارچرخ محرک (۴WD) در اواخر قرن نوزدهم محدودیت ها را از بین برد و تحولی در نحوه رانندگی ما ایجاد کرد. این سیستم به ما امکان داد از قید و بند جاده ها رها شویم و آزادانه تقریبا روی هر نوع زمینی حرکت کنیم.

خودروهای ۴WD مدرن برای حرکت در بیابان، گذشتن از برف و یخ و رد شدن از رودخانه ها طراحی می شوند تا ما بتوانیم بهتر از همیشه به گشت و گذار در سیاره خود بپردازیم. خودروهای آفرود موفق، شاسی سبک و مقاوم را با تایرهای بزرگ و عاجداری که دیواره های محکمی دارند، ترکیب می کنند. معمولا از آن جا که این خودروهای مستحکم به یک دنده اضافی و بسیار سنگین – که با نام دنده کمکی شناخته میشود- مجهز هستند و سیستم تعليق مرتفع آنها تقریبا اجازه پریدن از روی صخره ها را می دهد، می توانند در زمین های ناهموار حرکت کنند. این خودروها برای حرکت روی جاده و خارج از آن مناسب هستند،

اما اگر به دنبال وسیله توانمندتری هستید، باید سراغ خودروهای همه جارويا ATV بروید که به عنوان قهرمان بلامنازع عبور از زمین های ناهموار شناخته می شوند. خودروهای ۴WD به دلیل آن که باید روی جاده هم عملکرد سطح بالایی داشته باشند، محدودیت هایی در طراحی دارند. این جاست که ATVها برتری های خود در فرمان پذیری آفرود را به رخ می کشند. این وسایل نقلیه که با نام موتور چهار چرخ هم شناخته می شوند، خودروهای فوق العاده چند منظوره و کوچکی هستند که ساختاری مشابه موتورسیکلت ها ولی با چرخ های بزرگ و کم باد دارند و از فرمان دوشاخه ای استفاده می کنند.

فرمول آفرود

فرمول آفرود نوعی از مسابقات خودرو است که رانندگی دقیق، سرعت، شیب های تند، سنگلاخ و آب را با هم ترکیب می کند. این ورزش که در ایسلند ریشه دارد، امروزه در بین کشورهای اسکاندیناوی و آمریکا بسیار محبوب است. این مسابقات در مناطق بسته و بدون عبور و مرور – معمولا معادن سنگ یا دهانه های آتشفشانی که زمین های سنگلاخی واقعی هستند – برگزار می شود. مسیر مسابقه با استفاده از میله و پرچم مشخص می شود و توقف، حرکت با دنده عقب و رفتن روی علائم جاده جریمه دارد. یک قفسه میله ای، کلاه ایمنی کامل، محافظ گردن، کمربند پنج نقطه ای، لباس، دستکش و کفش های ضد آتش و حتی نگهدارنده دست برای جلوگیری از بیرون آمدن آنها از خودرو، تجهیزات حفاظتی رانندگان را تشکیل می دهد. هر راننده یک تیم کوچک دارد که آنها وظیفه آماده سازی خودرو و تعمیر آن طی مسابقات را بر عهده دارند.

رالی داکار

این مسابقه استقامتی و شناخته شده نهایت توان مهندسان خودروهای آفرود را به چالش می کشد. این رالی سالانه که به وسیله مؤسسه ورزشی «Amuary» برگزار می شود، نخستین بار در سال ۱۹۷۸ و در مسیری ده هزار کیلومتری از پاریس تا داکار در کشور سنگال، که طی آن ۱۶ روز زمان می برد، برگزار شد. از سال ۲۰۰۹ و به دلیل تهدیدهای امنیتی موجود در کشور موریتانی این مسابقات در آمریکای جنوبی برگزار می شود. انواع وسایل نقلیه از موتور، موتور چهار چرخ و ماشین تا کامیون هم به شکل حرفه ای و هم به صورت آماتور، وارد این مسابقات می شوند که در نوع خود خطرناک ترین مسابقات اتومبیلرانی در جهان است. جان رانندگان پای خودشان است و از سال ۱۹۷۹ تا کنون، ۷۰ نفر در تلاش برای تمام کردن این مسابقه جان خود را از دست داده اند. رالی داکار امروزه در مسیری هشت هزار کیلومتری که از سراسر آمریکای جنوبی، از شن های صحرای آتاکاما تا ارتفاعات کوه های آند عبور می کند، برگزار می شود. این مسابقه به ۱۴ بخش تقسیم شده که برخی از آنها بسیار کوتاه و بعضی تا ۹۰۰ کیلومتر در یک روز هستند. رانندگان در صعب العبورترین مناطق زمین، با بدترین شرایط آب و هوایی و در گذر از میان انبوهی از حیوانات وحشی، با هم رقابت می کنند. تنها بهترین رانندگان با توانمندترین خودروهای آفرود می توانند به خط پایان برسند.

موتورهای آفرود

موتورهای آفرود یا موتور پرشی برای سبکی و مقاومت هر چه بیشتر طراحی می شوند. آنها موتور کوچکی دارند (کمتر از ۵۰۰ سی سی) که باعث افزایش چالاکی و مانورپذیری می شود و بسیار ساده تر و سبکتر از انواع جاده ای هستند. موتورهای پرشی با قطعات کوچک بدنه و ساختار فریم فلزی، سیستم تعلیق با دوشاخه های بلند برای پرش، تایرهای محکم و ارتفاع بسیار بالا می توانند تقریبا از هر نوع زمینی عبور کنند. محبوب ترین ردهی مسابقات موتورهای آفرود، «Motorcross» نام دارد. نخستین مسابقه از این دست در سال ۱۹۲۴ در کمبرلی انگلستان برگزار شد.

موتورهای Motorcross در مسیرهای کوتاه و بسته آفرود که موانعی از جمله رودخانه در آنها وجود دارد، مسابقه می دهند. این موتورها برای کاهش وزن، باک بنزین بسیار کوچکی دارند و با استفاده از سیستم تعليق منعطف خود می توانند با سرعت بالا اقدام به پرش کنند. از جمله دیگر انواع محبوب موتورهای آفرود، می توان به «Enduro» اشاره کرد که در ایران با نام «تریل» شناخته می شود و موتوری پرشی است که با افزوده شدن بوق، چراغ و جای پلاک، مجوز حرکت در جاده را هم دارد. بزرگترین مسابقات آفرود جهان عبارتند از رالی داکار که در سال ۲۰۱۸ از کشورهای پرو، بولیوی و آرژانتین می گذرد و مسابقات «۱۰۰۰Baja» که در شبه جزیره Baja کالیفرنیای مکزیک برگزار می شود.