تاثیرات مخرب دارو بر کبد

تریتا نیوز :بهنازعباسی مقدم ،کارشناس ارشد تغذیه ،کبد اولین خط دفاعی در مقابل سمومی که وارد بدن می شوند، است. درواقع کبد تمام سموم را قبل از اینکه بتوانند به سایر ارگانها رسیده و تاثیرات مخرب خود را برجا بگذارند، بی اثر می نماید.البته این بدان معنا نیست که کبد بدون هیچ آسیبی قادر به انجام این اعمال است. بلکه بعضی از این سموم برای کبد مضر هستند. بعضی سموم در دراز مدت موچب بیماریهای مزمن کبدی یا سیروزکبدی می شوند.بعنوان مثال بعضی داروها به تنهایی یا در صورت مصرف همراه با مواد خاصی موجب آسیب کبدی می شوند.

آسیب کبدی ناشی از دارو

تشخیص جراحت کبدی ناشی از مصرف دارو یا انواع مکملها کمی مشکل است. معمولا این گونه عوارض در بررسیهای پزشکی در اولویت قرار ندارند و در صورت بروز مشکل کبدی، معمولا پزشک به موارد حاد نظیر هپاتیت، بیماریهای متابولیک،سرطان و یا مواردی از این قبیل شک می کند و در صورت عدم تایید مشکلات حاد ممکن است با قطع دارو چنانچه توقف علایم کبدی را بدنبال داشته باشد، مسمومیت کبدی ناشی از مصرف دارو مشخص شود.

علایم و نشانه های اسیب کبد ناشی از مصرف دارو باید جدی گرفته شده و بدقت ارزیابی شوند. این علایم شامل:

– دردشکمی و درد هنگام بلعیدن

– تب

– زردی( در چشم،پوست و ادرار)

– تهوع و استفراغ

– خستگی شدید یا خواب آلودگی

داروهای مضر

داروهایی که معمولا ممکن است موجب بروز آسیب کبدی شوند عبارتند از:

استامینوفن:

این ضددرد قوی ( تایلنول و اکسدرین نیز نام برده می شود) درترکیب انواع داروهای مصرفی از قرص گرفته تا انواع کرم و پماد برای کاهش درد بکاررفته است. حقیقت اینست که کاربرد زیاد آن در انواع مختلف فراورده های دارویی، احتمال آسیب و خطر ناشی از اوردوز آن را بیشتر می کند.

بدلیل احتمال بروزآسیب کبدی مصرف بیش از یک نوع دارو حاوی این ترکیب بدون نسخه پزشک توصیه نمی شود.

مصرف نوشیدنیهای الکلی همراه با استامینوفن باعث اسیب شدید کبدی می شوند.

داروهای anticonvulsant

داروهایی که برای درمان صرع تجویز می شوند نظیر فنی توئین، والپروات و کاربامازپین ممکن است موجب بروز آسیب کبدی شوند. البته از انجایی که این داروها برای کنترل عوارض صرع حیاتی هستند معمولا آسیب های کبدی در اولویت توجه قرار نمی گیرند.

آنتی بیوتیکها

آنتی بیوتیکها معمولا برای درمان عفونت بطور وسیعی تجویز می شوند و شاید بهمین دلیل یکی از علل عارضه کبدی ناشی از مصرف دارو به آنها مرتبط باشد.در اغلب اوقات آسیب کبدی خفیف بوده و عواملی نظیر سن، جنس(در خانمها بیشتر رخ می دهد)، دارابودن بیماری زمینه ای دیگر و سابقه جراحت کبدی ناشی از مصرف نوعی آنتی بیوتیک دیگر در میزان بروز آسیب موثرند.

داروهای ضد سل

داروهایی نظیر ایزونیازید و ریفامپین که برای درمان سل تجویز می شوند ممکن است موجب آسیب کبدی شوند. معمولا آنزیمهای کبدی افرادی که این داروها را مصرف می کنند باید مرتب چک شود تا از میزان طبیعی بودن آنها مطمئن شد.

متیل دوپا

این دارو برای کنترل فشارخون تجویز می شود و مواردزیادی از آسیب کبدی ناشی از مصرف این دارو مشاهده شده است. معمولا این دارو به افرادی که دارای سابقه مشکل کبدی هستند تجویز نمی شود. داروهای بی خطر زیادی برای کنترل فشارخون وجود دارند و بهتراست جهت جلوگیری از عوارض احتمالی انواع دیگر دارو نیز امتحان شود.

استاتین ها

تجویزاین دسته دارویی برای کاهش کلسترول خون بسیار کاربرد دارد. افزایش آنزمهای کبدی بدنبال مصرف این دارو در موارد متعددی گزارش شده است. معمولا بعد از قطع مصرف دارو، سطح آنزیمها سریعا بمیزان نرمال کاهش می یابند.

ویتامین A

این ویتامین که به اشکال آسی ترتین یا ایزوترتینوئین اغلب برای درمان آکنه و پسوریازیس تجویز می شود در صورت مصرف بیش از اندازه (حدود ۱۰۰ برابر میزان مجاز) باعث آسیب شدید کبد می شود.

نیاسین

یکی از انواع ویتامین B می باشد و معمولا برای درمان کلسترول بالا تجویز می شود. درصورت دریافت مقادیر زیاد این ویتامین، آنزیمهای کبدی بالا می روند که التهاب کبد را بدنبال خواهد داشت. یکی از توصیه ها این است که درمان بایستی از مقادیر کم شروع شود و دوز درمانی بتدریج افزایش یابد.

توصیه های کاربردی

در اکثراوقات اسیب کبدی ناشی از مصرف دارو و انواع مکمل قابل پیشگیری است.حتی اگر دارویی توسط پزشک تجویز می شود، محتاط بوده و برگه اطلاعات دارویی را بدقت مطالعه نمایید تا از تداخلات احتمالی آن با سایر داروهای مصرفی خود مطمئن شوید.علاوه براین رعایت موارد زیر ممکن است برای شما مفید واقع شود:

۱- تنها در صورت لزوم دارو و مکمل( حتی مکملهای طبیعی) مصرف نمایید.

۲- بهیچ عنوان بیشتر از مقدار توصیه شده توسط پزشک دارو مصرف نکنید.

۳- درصورتی که به بیشتر از یک پزشک مراجعه می کنید، حتما آنها را در جریان سایر داروهای مصرفی خود قرار دهید.

۴- حتما بروشور داروی مصرفی را مطالعه نمایید تا مطمئن شوید بیشتر از یک دارو (قرص یا شربت یا پماد یا..) حاوی استامینوفن مصرف نکنید.

۵- پزشک را حتما در جریان سابقه بیماری کبدی خود قرار دهید .