محققان و نظریه‌پردازان با استناد به نتایج تازه‌ترین تحقیقات سناریوهای مختلفی را برای آینده شیوع كووید-۱۹ مطرح می‌كنند /اما و اگرهای آینده كرونا
در آینده نزدیك شاهد چه روندی خواهیم بود؟
تا به الان، الگوی شیوع كرونا در هر جایی متفاوت بوده است. در كشورهایی از قبیل چین، نیوزیلند و رواندا، شمار مبتلایان جدید، پس از دوران قرنطینه كاهش یافت، اما در كشورهایی چون آمریكا و برزیل، شمار مبتلایان جدید پس از آغاز بازگشایی‌ها رو به افزایش رفت. این اتفاق نظریه‌پردازان را به‌شدت نگران كرده است.
در آفریقای جنوبی كه جزو سردمداران شمار مبتلایان به كروناست، مدل‌سازی‌ها نشان داده است این كشور احتمالا در نیمه دوم تابستان ۹۹ با موج دوم بیماری روبه‌رو خواهد بود و به این ترتیب با حدود یك میلیون مورد ابتلای فعال، شمار موارد مشكوك تا اواسط پاییز چه‌بسا به مرز ۱۳ میلیون نفر هم در این كشور برسد.
در این میان، برخی بررسی‌ها حاكی از تغییرات مثبت و امیدواركننده‌ترند. مثلا گفته شده كه گویا تجربه دوران قرنطینه روی تغییرات رفتاری مردم، مانند شستن دست‌ها و زدن ماسك، چندان هم بی‌تأثیر نبوده است. طبق نتایج گزارشی كه در خرداد ۹۹ منتشر شد، گروهی از محققان كالج سلطنتی لندن با واكاوی داده‌های موجود دریافتند كه میزان شیوع در بین ۵۳ كشوری که در حال بازگشایی هستند، از پیش‌بینی‌های اولیه كمتر بوده است. پس نباید اهمیت توجه به رعایت پروتكل‌های بهداشت فردی را دست‌كم بگیریم.
محققان بر این باورند كه در مناطقی با روند نزولی، بهترین راه مهار كووید-۱۹ می‌تواند همان تست‌گیری و قرنطینه‌سازی مبتلایان جدید باشد. البته، گفته شده كه ردیابی و پیدا‌كردن افرادی كه با مبتلایان قطعی در ارتباط بوده‌اند هم اقدام مهمی است؛ اقدامی كه به ردیابی تماس معروف شده است. این استراتژی مثلا در هنگ‌كنگ پیاده شد و حالا مقامات هنگ‌كنگی معتقدند همین استراتژی در آینده هم می‌تواند به كمك‌شان بیاید. مگر این‌كه ترافیك هوایی و واردات كرونا با مسافران به افزایش شمار مبتلایان جدید در این كلانشهر آسیایی بینجامد.
نتایج تحقیقی در زمینه میزان تأثیرگذاری استراتژی ردیابی تماس نشان داده است این اقدام تنها درصورتی تأثیر پیشگیرانه مطلوبی خواهد داشت كه سریع و ضربتی باشد. یعنی بتوان ۸۰ درصد افرادی را كه با فرد مبتلا در تماس نزدیك بودند، در عرض چند‌روز شناسایی كرد. البته شناسایی ۸۰ درصد تماس‌ها در مناطقی كه هفته‌ای هزاران مورد ابتلای جدید به آمارشان اضافه می‌شود، چندان قابل‌اجرا نیست! محققان همچنین در تلاش هستند تا دریابند که افراد مشكوك حداكثر چند روز قادر به تحمل قرنطینه و برقرار نکردن تماس نزدیک با افراد جدید خواهند بود.
درواقع، هدف محققان یافتن راهی است كه هم استراتژی مؤثری در پیشگیری از افزایش شیوع بوده و هم برای عموم مردم، عملی و قابل‌تحمل باشد.
جهان در سال ۲۰۲۱ و بعدتر چگونه خواهد بود؟
باید ببینیم كه ماجرای واكسن بالاخره به كجا می‌رسد و طول ایمنی ایجادشده براثر ابتلا یا دریافت واكسن، حداكثر چقدر خواهد بود. ایمنی بسیاری از واكسن‌ها مانند واكسن سرخك یا فلج اطفال تا سال‌ها در بدن باقی می‌ماند. اما اثر برخی دیگر از واكسن‌ها مانند واكسن آنفلوآنزا در مدت‌زمان كوتاه‌تری از بین می‌رود. پس باید ببینیم واكسنی كه درنهایت برای مقابله با كووید-۱۹ وارد بازار می‌شود، حداكثر چه مدتی دارای اثر محافظت‌كنندگی خواهد بود.
هنوز اطلاعات زیادی از مدت ماندگاری ایمنی كووید-۱۹ در دست نیست. بررسی عده‌ای از بیماران بهبودیافته نشان داده آنتی‌بادی‌های خنثی‌كننده تا ۴۰ روز پس از آغاز ابتلا در بدن باقی می‌مانند. در مطالعات دیگری هم دیده شده كه سطح آنتی‌بادی‌ها پس از هفته‌ها یا ماه‌ها رو به كاهش می‌گذارد. اما هنوز به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است. محققان برای تعیین دقیق مدت ماندگاری ایمنی كووید-۱۹ باید جمعیت نمونه بزرگی را در طولانی‌مدت تحت نظر بگیرند و به همین دلیل، هنوز باید صبر كنیم.
اگر با ایمنی كوتاه‌مدت روبه‌رو باشیم، پس هركسی در معرض ابتلای مجدد خواهد بود و احتمالا باید خودمان را برای شیوع‌های سالانه آماده كنیم. براساس نتایج گزارشی كه با استناد به روندهای مشاهده‌شده در هشت عالمگیری آنفلوآنزا ارائه شده است، كووید-۱۹ حداقل ۱۸ تا ۲۴ ماه آینده دارای فعالیت چشمگیری خواهد بود. اما همه اینها گمانه‌زنی‌هایی بیش نیستند، زیرا روند شیوع كووید-۱۹ تاكنون منطبق بر عالمگیر شدن آنفلوآنزا پیش نرفته و می‌تواند روند متفاوتی در‌پیش بگیرد.
فرضیه دیگری هم هست كه می‌گوید شاید ایمنی ایجادشده در برابر كووید-۱۹ دائمی باشد. در این صورت، حتی بدون واكسن هم، ممكن است این ویروس پس از شیوع گسترده جهانی، خودبه‌خود تا سال ۲۰۲۱ از بین برود. اما اگر ایمنی ایجادشده در حد متوسط و چیزی حدود دو سال باشد، شاید اولش به نظر برسد كه از شر این ویروس خلاص شده‌ایم، اما سال ۲۰۲۴ باز با شیوع مجدد روبه‌رو خواهیم شد! البته در این فرضیه، حرفی از واكسن مطرح نشده است. این در حالی است كه برخی كارشناسان معتقدند بعید است هرگز به واكسن مؤثری دست پیدا نكنیم. سازمان جهانی بهداشت اعلام كرده است در حال حاضر، ۲۶ واكسن برای مقابله با كووید-۱۹ در مرحله آزمایش انسانی است كه ۱۲ موردشان در فاز دوم آزمایش‌ها و شش موردشان در فاز سوم قرار دارند. در این میان، برخی كارشناسان، گرچه به این نكته واقف هستند كه ساخت و توزیع واكسن می‌تواند ماه‌ها طول بكشد، اما به نظرشان حتی واكسنی با محافظت‌كنندگی ناكامل هم می‌تواند در كمك به كاهش شدت بیماری و جلوگیری از بستری مبتلایان مؤثر باشد.
خلاصه كه نه‌تنها كنترل این ویروس منحوس كار سختی است، پیش‌بینی آینده آن هم خود به موضوعی چالشی تبدیل شده است!
پاییز و زمستان سخت امسال
اوایل شیوع كرونا، برخی كارشناسان از احتمال كاهش چشمگیر شیوع در گرمای تابستان خبر داده بودند، اما دیدیم كه تابستان هم بر كووید-۱۹ كارساز نشد! حالا كارشناسان بر این باورند كه احتمال انتقال این ویروس با آغاز فصل سرما افزایش خواهد یافت. بسیاری از ویروس‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا، سایر انواع ویروس كرونا و ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV) معمولا در زمستان شیوع بیشتری پیدا می‌كنند، ازاین‌رو درمورد كووید-۱۹ هم احتمال می‌رود كه باید منتظر شیوع دیگری در زمستان امسال باشیم. یك ایمونوبیولوژیست به نشریه نیچر گفته است: شواهد نشان می‌دهد سرمای خشك زمستان موجب افزایش ثبات و انتقال ویروس‌های تنفسی می‌شود. از طرفی، در هوای سرد، اجتماعات مردم در فضاهای سربسته افزایش می‌یابد، یعنی دقیقا وضعیتی كه برای انتقال ویروس از طریق ذرات دهان و بینی بسیار مساعد خواهد بود. شبیه‌سازی‌ها هم از این قرارند كه كنترل شیوع با فرارسیدن زمستان احتمالا سخت‌تر خواهد شد.
در آینده، چه‌بسا در هر زمستان شاهد موج جدید ابتلا به كرونا باشیم. خطر كووید-۱۹ در افراد دارای سابقه ابتلا به این ویروس می‌تواند تا حدودی كمتر باشد، اما چنین فرضی هم باز به مدت‌زمان ماندگاری ایمنی ایجادشده پس از ابتلا برمی‌گردد. وجود همزمان كووید-۱۹، آنفلوآنزا و ویروس سین‌سیشیال تنفسی در پاییز و زمستان هم خود تركیب چالش‌برانگیزی است. به‌اضافه این‌كه هنوز نمی‌دانیم ابتلا به سایر انواع ویروس كرونا چقدر به ایجاد ایمنی در برابر كووید-۱۹ می‌انجامد.
برای پایان گرفتن عالمگیری فعلی كووید-۱۹ این ویروس فراگیر یا باید در سطح جهانی به مرز نابودی برسد یا مردم به‌واسطه ابتلا یا دریافت واكسن به ایمنی كافی مجهز شوند. نابودی جهانی كه به‌دلیل وسعت فراگیری، حداقل تا آینده نزدیك محتمل به نظر نمی‌رسد. در مورد ایمنی جمعی هم تخمین زده شده كه بسته به هر كشوری، تنها در صورتی شدنی است كه ۵۵ تا ۸۰ درصد جمعیت، از مسیر مبتلا شدن یا با دریافت واكسن به ایمنی برسند.
