آیا گیاهان درد را احساس می‌کنند؟

تابستان فصل کوتاه کردن چمن‌هاست و به عبارت دیگر، پیچیدن بوی کوتاه کردن چمن در خیابان و کنار پارک‌ها می‌تواند نشانه‌ای از رسیدن فصل گرم سال باشد؛ با این حال، قضیه از دیدگاه چمن‌ها کاملا متفاوت است! بویی که از بریدن چمن تازه در فضا منتشر می‌شود یک پیام خطر از نوع شیمیایی است! این پیام به جانداران اطراف اطلاع می‌دهد که خطر حمله وجود دارد و باید مواظب خودشان باشند ( معمولا این حمله از سوی حشرات است، اما در این مورد تیغه دستگاه‌ چمن‌زن).

با این وجود هر خطری که وجود داشته باشد – ماشین چمن‌زن یا یک علف‌خوار گرسنه – گیاه نمی‌تواند ریشه خود را از خاک بیرون آورده و به جای دیگری برود. گیاهان مجبورند در جای خودشان بمانند و مبارزه کنند.

گیاهان برای محافظت از خود، از یک سری واکنش‌های مولکولی استفاده می‌کنند. این ارتباطات شیمیایی می‌تواند به منظور مسموم کردن دشمن، هشدار به گیاهان اطراف و یا فراخوانی حشرات مفید برای انجام خدمات مورد نیاز آن‌ها باشد. گاهی اوقات دفاع مولکولی گیاهان نقش دوگانه دارد؛ مثلا گیاهانی که کافئین تولید می‌کنند این کار را برای دور کردن دشمن انجام می‌دهند اما در عین حال زنبورها هم جذب کافئین شده و گیاه را به عنوان یک کافی‌شاپ می‌بینند؛ بنابراین بارها به آنجا مراجعه کرده و در مقابل، گرده‌افشانی گیاه را هم انجام می‌دهند.

واضح است که گیاهان می‌توانند ارتباط برقرار کنند؛ اما آیا به این معنی است که آنها احساس درد می‌کنند؟ این یک سناریوی چالشی برای دوستداران سالاد و غذاهای گیاهی است و پاسخ این پرسش ممکن است اشتهای آنها ر ا از بین ببرد.

به گفته محققان موسسه فیزیک کاربردی دانشگاه بن در آلمان، گیاهان گازهایی آزاد می‌کنند که معادل گریه کردن در هنگام درد است. محققان با استفاده از یک میکروفن لیزری، امواج صوتی تولید شده از گیاهانی را ثبت کرده‌اند که در هنگام بریدن یا آسیب دیدن گازهایی را منتشر می‌کنند. این صدا هرچند که به گوش انسان نمی‌رسد اما آشکار می‌کند که گیاهان و سبزیجات وقتی که به آنها آسیب وارد می‌شود یا برگ‌هایشان بریده می‌شود، فریاد می‌زنند. همچنین شواهدی وجود دارد که گیاهان می‌توانند خورده شدن خودشان را احساس کنند! پژوهشگران دانشگاه Missouri-Columbia دریافتند که گیاهان به صدای خورده شدن توسط کرم‌ ابریشم واکنش نشان می‌دهند و به محض این که این صدا برایشان پخش می‌شود، با یک سری از مکانیسم‌های دفاعی واکنش نشان می‌دهند!

برای برخی از محققین، وجود این سیستم‌های ارتباطی پیچیده – ایجاد صدا از طریق انتشار گاز در هنگام ناراحتی – نشان می‌دهد که گیاهان احساس درد می‌کنند. عده‌ای هم معتقدند که بدون وجود مغز امکان احساس درد وجود ندارد، اما هنوز هم بر این باورند که گیاهان می‌توانند بدون داشتن مغز، رفتارهای هوشمندانه و آگاهانه‌ای نشان دهند.

گیاهان می‌توانند هنگام رشد، موانع را تشخیص دهند و از آنها عبور کنند؛ یا این که مانند پیچک‌ها از محیط اطراف به عنوان نگهدارنده استفاده نمایند. این فعالیت، ناشی از یک شبکه بیولوژیکی پیچیده‌ای است که از طریق ریشه‌ها، برگ‌ها و ساقه‌های گیاه صورت می‌گیرد. این شبکه به رشد و بقای گیاه کمک می‌کند. به عنوان مثال، درختان در جنگل می‌توانند به همنوعان خود درباره حملات حشرات هشدار دهند.

یکی از دانشمندان به یک درخت بزرگ، ایزوتوپ کربن رادیواکتیو تزریق کرد و دریافت که طی مدت چند روز در شعاع ۳۰ متر مربع، کربن از درختی به درخت دیگر منتقل شد! این دانشمند متوجه شد که درختان بالغ و بزرگ، یک شبکه ارتباطی‌ تشکیل می‌دهند تا مواد غذایی را به درختان در حال رشد اطراف برسانند و به این ترتیب، درختان کوچک‌تر هم به اندازه‌ای بلند شوند که مشکلی برای دریافت نور نداشته باشند.