آیا کتاب‌های رنگ آمیزی بزرگسالان، واقعا حال ما را خوب می‌کنند؟
حورا نژادصداقت: فقط کافی است به رنگ و نقاشی علاقه مند باشید و دلتان بخواهد کمی از دنیای شلوغ اطرافتان فارغ شوید. یک راه نه چندان گران ولی پرهیجان این است که به یک کتابفروشی بروید و کتاب های «رنگ آمیزی بزرگسالان» را بخرید. از یکی دو سال گذشته که چاپ این کتاب ها آغاز شد، هر روز مشتریانشان بیشتر شده، تا حدی که الان کیفیت کتاب ها و قیمت ها بسیار متفاوت است.
همین شد که ما هم به سراغ این کتاب ها رفتیم؛ هم درباره فروششان از کتابفروش های مختلف و ناشرها پرسیدیم و هم با «سپیده بخت» روان شناس و نویسنده که ترجمه تعدادی از این کتاب ها را برعهده داشته، گفت و گو کردیم.
مخلص کلام این که انتخاب این کتاب ها کاملا سلیقه ای است، اگر حالتان با آن ها خوب باشد، شاید به همان گروهی بپیوندید که در اینستاگرام حتی عکس رنگ آمیزی را می گذارند اما فکر نکنید قرار است با رنگ آمیزی تمام مشکلات روانی تان خوب شود. گویا قرار است که این دنیای رنگی رنگی، مهارت رهایی از گذشته و آینده را در ما نهادینه کند.
الان بازار کتاب های رنگ آمیزی بزرگسالان داغ شده و ادعا این است که آن ها به لحاظ رنگ درمانی می توانند به ما کمک کنند اما حال بد من با حال بد دیگری یکسان نیست. درمان های روانی هم شخص به شخص متفاوت است. واقعا حال همه ما با این کتاب ها خوب می شود؟
این کاملا درست است که هر کسی با دیگری فرق می کند و البته برای درمان عمیق و کامل هر کسی نیاز به راه و روشی بی همتاست. نمی شود اسم فرآیندی را که در خلال تمرین های رنگ آمیزی اتفاق می افتد، رنگ درمانی یا اصلا درمان گذاشت. همان طور که در مقدمه کتاب های مغز من و رنگ آمیزی گفته ایم، اتفاقی که موقع رنگ آمیزی با کتاب هایی از این دست برای ما می افتد، این است که ما با کمک رنگ آمیزی به مهارت هایی دست پیدا می کنیم که این مهارت ها به نوبه خود به بهتر شدن حال و روزمان کمک می کنند.
دقیقا به چه مهارت هایی دست پیدا می کنیم؟
وقتی که رنگ آمیزی می کنیم، شبکه ای از نقاط مختلف در مغز ما فعال می شود که به آن شبکه حالت پیش فرض می گویند. پیش ترها عقیده متخصصان علوم اعصاب این بود که در این حالت مغز درحال استراحت است و کاری نمی کند. پژوهش های بعدی نشان داد که وقتی این شبکه مغز هنگام کاری مثل رنگ آمیزی فعال می شود، اتفاقات جالبی مثل کارهای هنری و خلاقانه، درون نگری و عمیق تر شدن در مورد حالات درونی، حل مسائلی که مدت ها با آن درگیر بوده ایم و… اتفاق می افتد.
پس گویا چندان هم رویکرد درمانی ندارید…
رویکرد ما به این آثار بیشتر تقویت یک مهارت است تا درمان. درمان فرآیند بسیار پیچیده تری است.
در کتابفروشی ها عموما از عنوان رنگ درمانی استفاده می کنند ولی انگار شما تاکید بر رنگ آمیزی دارید. بالاخره کدام درست است؟
رنگ درمانی واژه درستی نیست. واژه متداول، حداقل در زبان انگلیسی، رنگ آمیزی برای کاهش استرس است. شاید یک غلط مصطلح باشد.
در انتخاب این نوع کتاب ها چقدر باید دقت کرد؟ بعضی ها طرح های ظریف و ریزی دارند و برخی طرح های درشت تر با خطوط پررنگ تر. کارکرد هرکدامشان متفاوت با دیگری است؟
نه. درواقع زیاد فرقی نمی کند که کدام کتاب را انتخاب کنید. همه نقش ها کارکرد مشابهی دارند. مهم ترین نکته در انتخاب این کتاب ها این است که نقش های آن را دوست داشته باشید و بتوانید با آن ها ارتباط برقرار کنید. کارکرد رنگ آمیزی به زبان روان شناسی، ذهن آگاه تر شدن است.
ذهن آگاهی به چه معناست؟
ذهن آگاهی یعنی این که من در زمان حال باشم و بدون قضاوت در مورد افکار و احساساتم به طور داوطلبانه به مشاهده خودم بنشینم و وقتی که ما در حال رنگ آمیزی هستیم، چون درگیر رنگ ها و نقش ها می شویم، چنین اتفاقی ممکن می شود؛ یعنی به جای غرق شدن در گذشته یا آینده روی اکنون و کاری که انجام می دهیم، تمرکز می کنیم.
انتخاب وسیله ای هم که با آن رنگ می کنیم، مهم است؟ مدادرنگی… ماژیک… آبرنگ… یعنی این ها هم به لحاظ روانی روی ما اثر می گذارند؟
این مسئله کاملا شخصی است و بستگی دارد که از کدام بیشتر لذت می برید. ما پیشنهاد می کنیم که ابتدا با یک بسته نه چندان بزرگ مدادرنگی شروع کنید. مدادرنگی ها از همه مقرون به صرفه تر و متنوع تر هستند و کارکردن با آن ها راحت تر است. وقتی این کار (رنگ آمیزی) حسابی به دلتان نشست، کم کم ابزارهای دیگری هم برای خودتان بخرید.
سابقه این رنگ آمیزی با چنین طرح ها و نقش هایی در خارج از ایران چطور است؟ ما خودمان آثار مستقل ایرانی هم داریم؟
سابقه استفاده از رنگ آمیزی برای مراقبه و مدیتیشن به سال ها پیش و رویکردهای شرقی به مدیتیشن در هند بر می گردد که بیشتر از اشکال دایره ای شکل به نام ماندالا استفاده می کردند. در برخی از کتاب های چاپ شده در ایران هم شما می توانید نقش های شمسه و لچکی را پیدا کنید که مختص هنر اسلیمی ایرانی هستند. ما در حال تدوین چند کتاب اصیل با تصویرگران ایرانی هستیم و امیدواریم تعداد کتاب هایی که به دست تصویرگران ایرانی تولید می شوند، روز به روز بیشتر شود.
فرق می کند که کسی برای رنگ آمیزی سراغ کتاب یک هنرمند و نویسنده خارجی برود یا سراغ اثری ایرانی؟
خیر، فرقی نمی کند. بیشتر تصاویر خارج از هر فرهنگی برای ما چشم نواز هستند. نکته این جاست که چقدر با تصویر ارتباط برقرار کنید و از آن لذت ببرید.
بعضی از این کتاب ها بسیار خوبند و طرح های واقعا زیبا و خلاقانه ای دارند اما بعضی هایشان نه به لحاظ جنس کاغذ و… جالبند و راستش نه طرح هایشان دلنشین است. مرز ابتذال در تولید و چاپ این کتاب ها کجاست؟
از آن جا که بیش تر این کتاب ها صرفا تصویری هستند و متنی ندارند، بحث کیفیت و ابتذال صرفا به کیفیت تصاویر، کاغذ و چاپ محدود می شود. برای پاسخ به پرسش شما مخاطب باید به قضاوت خودش و بودجه ای که در نظر گرفته، تکیه کند.
تمام این نکات را گفتید ولی هنوز حتی همین اصطلاح رنگ آمیزی برای بعضی ها کاملا خنده دار است و مسخره می کنند. چه جوابی برایشان دارید یا چطور دفاع می کنید؟
من یک پیشنهاد دارم برای کسانی که این کار را مسخره می کنند: یک بار امتحانش کنید! مغز ما برای عملکرد درست نیاز به بازیگوشی، تفریح و لذت دارد و اگر این نیاز تامین نشود به لذت های دم دستی و ارزان ولی آسیب زا مانند پرخوری، سیگار کشیدن و… رو می آورد.
رنگ آمیزی این فرصت را فراهم می کند که دوباره مثل دوران کودکی مشغول بازی شویم. نیاز مغز به لذت و لذت مشروع و خوب کودکانه دو هدف مهمی است که هنگام استفاده از این کتاب ها به دست می آید. خصوص برای فرهنگ ما که سال ها تحت فشار جنگ و عوارض آن بوده، لذت بردن از یک اتفاق لوکس و غیرلازم به نظر ضروری است. ضمن این که گاهی همین رنگ آمیزی ها ما را دوباره دور هم جمع می کند. تجربه شخصی خیلی خیلی لذت بخش من، رنگ آمیزی همراه خواهرزاده هایم بوده است و این کتاب ها می توانند زمینه خوبی برای وقت گذرانی باکیفیت با بچه ها باشند.
• اولین کتاب رنگ آمیزی بزرگسالان را نشر ذهن آویز منتشر کرد با عنوان «باغ اسرارآمیز» و چند ماه بعدش جلد دوم یعنی «جنگل اسرارآمیز» و «اقیانوس اسرارآمیز» منتشر شد. این دو کتاب، طی شش ماه، بیش از ۱۰ هزار نسخه فروش داشته اند. ذهن آویز تلاش کرده کتاب ها را دقیقا مطابق نسخه اسکاتلندی آن ها دربیاورد. چه به لحاظ چاپ طرح ها و چه کیفیت کاغذ.
• حداقل ۱۵ نفر دست به چاپ این گونه کتاب ها زده اند.
• جوآنا بسفورد تصویرگری مسیحی است که با استفاده از جوهر و الهام گرفتن از جانوران و گیاهانی که خانه روستایی او را در اسکاتلند احاطه کرده اند، تصاویری پیچیده خلق کرده است.
