چگونه از شر موهای زائد خلاص شویم ؟

تریتانیوز :دکتر محمد گلشنی –  متخصص پوست و مو ،عوامل ژنتیکی و وراثت مهمترین عامل رشد و رویش موهای زائد در خانمها محسوب می شود.

به موهایی که در نقاط غیر متعارف بدن یک زن با الگوی مردانه رویش پیدا کرده و با ضخامتهای مختلف رشد پیدا می کند، موی زائد گفته شده و این عارضه هیرسوتیسم اطلاق می شود. این نقاط که باید به طور طبیعی مو نداشته باشند، شامل:ناحیه چانه، پشت لب، گونه ها، ساعد دستها، ساق پاها، وسط سینه، پشت، روی شکم و… است . باید دانست که رویش مو در نواحی زیر بغل و ناحیه تناسلی(کشاله ران) جزء موارد موی زائد محسوب نمی شود. این موها در پی بروز صفات ثانویه جنسی رویش پیدا می کند.باید دانست که   هر رویش مویی زائد نیست ؛ الگوی رشد مردانه مو در نواحی مختلف بدن زنان است که پدیده موی زائد را مطرح می کند.به عنوان مثال رشد مو در ناحیه سر جز موارد موی زائد نیست.

با در نظر گرفتن علل ارثی بودن رشد موهای زائد می توان به عوامل جغرافیایی و منطقه ای تولد و محل زندگی نیز اشاره کرد؛ زنان منطقه خاورمیانه از جمله ایرانی ها، عربها و ساکنان این نقاط از جهان، جزء افراد با استعداد رویش رشد موی زائد محسوب می شوند. در ایران و خاورمیانه اکثریت خانمها در قسمتهای مختلف بدن خود موی زائد دارند.

البته برخی اختلالات زنانگی و هورمونی یا برخی از بیماریهای داخلی، نقش موثری بر رویش و رشد موهای زائد ایفا می کنند.

• اختلال عملکردی تخمدان ها، بروز عارضه کیست تخمدان و یا افزایش میزان هورمون جنسی مردانه در زنان جزو اینگونه علل محسوب می شود. زنان نیز به طور طبیعی مقدار بسیار کمی از هورمونهای مردانه در بدن خود دارند که درصورت بر هم ریختن تعادل این هورمون، شاهد رویش موی زائد در برخی نقاط بدن هستیم.

اگر خانمی مراجعه کرد و پزشک پس از بررسی، شاهد رویش مو در نواحی مردانه (ریش، سبیل، دستها …) بود در چنین مواردی باید بررسی های لازم جهت شناسایی علل و ارائه راهکارهای درمانی لازم و پیگیری های بعدی صورت گیرد.

بررس کامل هورمونی، بررسی تخمدانها از نظر کیستی بودن، اختلال در کارکرد غدد فوق کلیه، اختلال در هورمون رشد و یا بررسی احتمال مصرف داروهای استروئیدی از جمله کورتن ها که موجب پرمویی می شود، مهمترین اقدامات اولیه توسط متخصصان خواهد بود.

زنانی که بیش از حد چاق اند و یا توده بدنی و چربی فراوانی دارند بیشتر در معرض اختلالات تخمدان پلی کیستیک هستند.دراین افراد تبدیل هورمونهای مردانه به نوع فعال آن بیشتر اتفاق می افتد که باید دقیق تر بررسی شوند.

• به اعتقاد و باور عام رشد موهای زائد در برخی ماهها و فصول مختلف سال متفاوت است و در برخی فصلها رشد موهای زائد بیشتر است.در برخی از موجودات زنده این افزایش و کاهش ممکن است که وجود داشته باشد اما در خصوص انسان تا کنون نتایج علمی دقیقی ثبت نشده است.

همچنین بر خلاف نظر برخی افراد که اذعان می کنند پوست مرغ و یا برخی مواد غذایی موجب رویش و رشد موهای زائد می شود باید گفت که چنین چیزی اثبات شده نیست. حتی نمی توان گفت که با تغییر نوع غذای مصرفی و یا بهره گیری از رژیم خاص غذایی افراد دچار پر مویی می شوند.

• رشد موهای زائد در بلوغ و یا دوران یائسگی افزایش می یابد چون اولا هورمونهای مردانه در خانمها در دوران بلوغ فعالتر می شود و دوم اینکه تعادل هورمونهای مردانه و زنانه بعد از یائسگی، بیشتر به نفع هورمونهای مردانه خواهد بود.یعنی میزان هورمونهای زنانه در دوران یائسگی کاهش یافته و بدین ترتیب افزایش رشد مو در نواحی که مردان مو دارند را در خانمها بیشتر خواهیم داشت. در چنین شرایطی متخصصان زنان راهکارهای هورمون درمانی را پیش گرفته و اقدامات لازم را در کنار متخصصان پوست انجام می دهند.
• راههای درمان موهای زائد بر اساس شناسایی علل بروز عارضه متفاوت است. در گذشته از دستگاهی به نام الکترولیز برای از بین بردن موهای زائد با بهره گیری از جریان الکتریسیته استفاده می شد که علاوه بر دردناک و وقت گیر بودن با عوارضی ازجمله بازگشت مجدد موها و آسیبهای پوستی و ایجاد جای زخم(ایجاد اسکار و منافذ ریز) نیز روبرو بود. تیغ زدن و تراشیدن مو، استفاده از موم، اپیلاسیون و کندن مو روشهای قدیمی هستند که امروزه با روی کار آمدن لیزرها تقریبا متقاضیان کمتری دارند. لیزر فقط در موارد رفع موهای سپید قادر به اعمال اثر نیست و در چنین مواردی باید از روشهای سنتی حذف مو استفاده کرد. تراشیدن و الکترولیز تنها راهکارهای از بین بردن موهای زائد سفید رنگ است. اگر چه داروها از جمله داروهای ضد هورمونهای مردانه(آندروژن) مثل قرص اسپیرینولاکتون، قادر به کاهش رشد موهای زائد است ولی آیا اینکه برای یک دختر جوان فقط به خاطر از بین بردن موهای زائد چنین داروهایی تجویز کنیم صحیح و علمی است؟! مصرف این نوع داروها باید طولانی بوده و صرفا به خاطر حذف تعدادی موی زائد منطقی نیست ؛ بدین ترتیب بهره گیری از لیزرها نزد افراد با تجربه و تخصص لازم به عنوان راهکاری منطقی توصیه می شود.مراجعه به کلینیکهای پوست و لیزر که زیر نظر پزشک متخصص اداره می شود بهترین اقدام است و خود درمانی ممنوع.
• بی شک توصیه هایی که در عطاری ها می شود به منظور درمان و یا رفع موها زائد قطعی و دائم نتیجه مناسب نداشته و فقط داروی نظافت می تواند موهای سطحی را از بین ببرد از اینرو فولیکولهای و ریشه مو از بین نمی رود و نتیجه موقتی است.
• موهای سیاه و قهوه ای تیره بهترین نوع مو برای لیزر شدن هستند و لیزر رفع موهای زائد بهترین نتیجه را به همراه خواهد داشت. برای موهای سفید بهتر است که شیو کرده یا اپیلاسیون یا الکترولیز.

درمان موهای زائد بر حسب نوع و محل رویش بین چهار تا شش جلسه به طول می انجامد. فواصل جلسات بسیار اهمیت دارد؛ در ناحیه صورت به عنوان مثال باید فواصل حدود یک و نیم تا دو ماه با شد ولی در نواحی پاها این مدت کمی بیشتر، حتی تا سه ماه نیز می تواند توصیه شود.

متاسفانه استفاده از دستگاههای متفرقه و یا زیر نظر کاربران نابلد و فاقد دانش لازم می تواند موجب پیامدهایی از جمله تشدید عارضه و حتی ضخیم شدن موهای زائد شود. کار با دستگاه لیزر همانند فعالیت روی لبه تیغ است؛ بدین ترتیب که اگرزیاد تابانده شود موجب سوختگی پوست می شود، اگر اشعه با طول موج لازم کمتر از حد مجاز تابانده شود نتیجه مطلوب نخواهیم گرفت و حتی امکان تحریک مو و کلفت شدن آن وجود دارد.گاهی با استفاده از طول موج نامناسب لیزر این احتمال وجود دارد به جای از بین رفتن مو، رنگدانه آن از بین رفته و بی رنگ شود.

اولین بار در دنیا مقاله ای از متخصصان پوست کشور، پیرامون همین عارضه لیزر مطرح شد. بر اساس این مقاله اگر طول موج مناسب لیزربر حسب انرژی ضروری حذف موی زائد نباشد، فقط رنگدانه های مو از بین رفته و موها مجدد ولی با رنگ سفید رویش می کنند. پس نوع دستگاه، انرژی مناسب، توانایی و تبحر پزشک متخصص در موفقیت درمان بسیار اهمیت دارد. چه بسا در مواردی کم بودن انرژی دستگاه موجب تسریع روند رشد مو شده است.

برخی نقاط بدن از جمله زیر بغل و پاها پاسخ بهتری نسبت به درمان خواهد داشت به گونه ای که در مدت سه تا پنج جلسه شاهد رفع حدود نود درصد موهای زائد خواهیم بود. اما نقاطی مانند ریش، پشت لب و ساعد دست ها پاسخ ضعیفتری به درمان داشته و شاید پس از شش تا هفت جلسه به شصت درصد هدف  بتوان دست یافت.

نوع دستگاه و معتبر بودن شرکت سازنده آن در روند کیفی درمان بسیار نقش دارد. دستگاههای اصل و معتبر اغلب آمریکایی است و دستگاه های چینی و کره ای برای رفع موهای زائد کارایی مناسب نداشته و آمار موفقیت بالایی ندارند.دستگاه الکساندرایت با طول موج۷۵۵ نانومتر بهترین و موفق ترین لیزر موجود در ایران وجهان است که کارایی و نتیجه خوبی به همراه خواهد داشت.دستگاه مناسب بعدی برای ازبین بردن موهای زائد، لیزر دایود با طول موج حدود ۸۰۰ نانومتر است. در ردیف بعدی طبقه بندی این ابزار پیشرفته، دستگاه لیزر ان دی یگ(Nd-yag)  بویژه  برای پوستهای تیره پاسخ خوبی به همراه دارد ولی در پوستهای روشن و نیمه روشن بهتر است از دستگاههای الکساندرایت و دایود استفاده کرد.

دستگاه دیگری موسوم به آی پی ال (IPL)که فقط نور متمرکز است و لیزر محسوب نمی شود وجود دارد. اثر این دستگاه که طیفی از نور با طول موج ۴۰۰تا۱۲۰۰ نانومتراست اغلب در درمان لکهای پوستی کاربرد داشته وکارایی مورد نظر درمقایسه با لیزرهای اختصاصی موی زائد را ندارد.

به هموطنان توصیه می شود با مطالعه و علم به این که چه دستگاهی چه انتظاری را برآورده می کند اقدام به درمان موی زائد کرده و با شناسایی کلینیکها و سایت اطلاع رسانی هر مرکز از توان تجهیزاتی و تخصصی آن مرکز مطمئن شوند.

عوارض لیزر به نادرست انتخاب کردن دستگاه، طول موج، پزشک و … بستگی دارد.

به منظور کاهش درد و ناراحتی معمولا توصیه می شود حداقل نیم ساعت قبل از لیزر کرم موضعی لیدوکائین به عنوان بی حس کننده موضعی استفاده کرد. البته باید دقت کرد که در محدوده وسیعی از پوست استفاده نشود! چون جذب بالایی دارد و می تواند خطرآفرین باشد.حتی گاهی توصیه می شود این اقدام جهت مناطق وسیع پوست در چند مرحله انجام شود.

وجود چند موی زائد روی صورت یا نواحی چانه و سینه در نژاد ایرانی ها جای هیچ نگرانی ندارد و وجود چند تار مو با توجه به وجود سوابق فامیلی در بستگان (مادر، مادربزرگ،عمه و خاله) نگران کننده نیست.به واسطه تجربه ای که متخصصان پوست در موضوع پرمویی دارند، توصیه می شود ارجحیت مراجعه به پزشکان برای پیگیری این عارضه و انجام آزمایشات با متخصصان پوست و موباشد. در هر صورت متخصصان غدد و زنان نیز می توانند بررسی های لازم را انجام داده و در صورت لزوم ارجاع انجام دهند.

بهترین پوستی که مناسبترین پاسخ به درمان لیزری پرمویی را می دهد، پوست سفید با موهای تیره و مشکی است. هرچه موها نازکتر و کمرنگ تر باشد درصد پاسخ مثبت به لیزر کاهش می یابد.

کرم های ضد آفتاب خاصیت های فراوانی دارند که برای افرادی که قصد انجام لیزر را دارند نیز توصیه می شود قبل و بعد از انجام مراحل لیزر از این نوع کرم ها استفاده کنند. لیزر در پوست و موهایی پاسخ مناسب تر می دهد که در گذشته از روش تراشیدن به جای اپیلاسیون، کندن مو و موم انداختن استفاده کرده باشند.اگر فردی تمایل دارد با لیزر پاسخ بهتری بگیرد، توصیه می شود حدود یک ماه قبل از لیزر کردن، روش تیغ زدن مو را جایگزین موم انداختن، کندن و اپیلاسیون بکند.

مصرف هیچ نوع دارویی قبل، حین و پس از لیزر کردن ممنوعیت و تداخلی با این اقدام ندارد.

نکته مورد توجه اینکه، دستگاه های لیزر خانگی نیز توان و انرژی کافی را جهت رفع پرمویی و درمان کامل این عارضه ندارند و بهتر است از صرف هزینه بیهوده جهت خرید اینگونه دستگاهها خودداری کرد؛ این دستگاهها برای هیچ فردی توصیه نمی شود.

در خصوص زنان باردار و شیرده به هیچ عنوان توصیه نمی شود که دراین دوران از لیزر استفاده کنند. البته در دوران شیردهی بعضی متخصصان معتقد اند با رعایت برخی احتیاط ها می توان لیزر موهای زائد را در برخی نقاط بدن انجام داد.

در خصوص آقایان، رویش مو در نواحی مختلف جزو موی زائد محسوب نمی شود و به دلیل مسائل طبیعی هورمونهای مردانه بروز می کند، توصیه ای برای لیزر کردن نشده است ولی در برخی نواحی بدن و بعضی مشاغل مانند شناگران و ناجیان غریق و مواردی که موجب آزار افراد می شود می توان توصیه کرد. تمایل مردان برای استفاده از لیزر موهای زائد اغلب جهت خط ریش، زیر گردن، پشت و روی گونه ها بوده است که نتایج رضایت بخشی را به همراه داشته دارد.گاهی به آقایان توصیه می شود که جهت کاهش حجم بالای موهای خود و یا نازک کردن تار مو با چند جلسه محدود لیزر از میزان آزار موهای فراوان خود بکاهند.

انواع لیزر به عنوان دستگاهی با قدرت بالا اگرچه سودمند هستند اما در مواردی می توانند مانند چاقوی دو لبه عمل کرده و ضرر رسان باشند. سوختگی های پوستی، ایجاد لک و رنگدانه های پوستی و یا زخمهای دائم، پیری زودرس در صورت نداشتن تبحر و یا استفاده نکردن از لیزر مناسب برحسب عارضه و نیاز بیماران ، پیامدهایی به دنبال دارد. اگر چه انجام لیزر رفع موهای زائد فصل و زمان خاصی نداشته و در همه ایام سال قابل انجام است اما باید دانست که بهره گیری از سایر روشهای درمانی لیزری از جمله رفع جای جوش و زخم نیازمند  رعایت زمان و شرایط خاص توصیه شده می باشد.

به عنوان مثال استفاده از لیزر دی اکسید کربن(CO2) برای جای جوش و زخم در فصول گرم سال و شرایط آفتابی توصیه نمی شود چون احتمال ایجاد لکهای قهوه ای در این شرایط برای پوست بیشتر است. ولی لیزر موهای زائ زمان خاصی ندارد. در مجموع باید از دانش و تجربه متخصصان پوست و مو در بهره گیری از اثرات سودمند لیزر استفاده برد.