۹ میلیون بی‌سواد مطلق در کشور وجود دارد
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، هشتم سپتامبر مصادف با هفدهم شهریور ماه را روز جهانی سواد آموزی نامگذاری کرده است.
تعریف سوادآموزی دیگر به خواندن و نوشتن محدود نمی‌شود، بلکه قابلیتی است که مهارت‌های ارتباطی را توسعه می‌دهد و با وجود گسترش مفهوم سوادآموزی هنوز در سراسر جهان میلیون‌ها نفر از این فرصت محروم هستند و حتی از تعاریف اولیه یعنی خواندن و نوشتن محرومند.
امروز بیش از نیم قرن از نامگذاری روز سوادآموزی توسط یونسکو گذشته اما هنوز میلیون‌ها نفر از سواد محروم هستند. در ایران نیز هنوز شمار زیادی از مردم از سواد محرومند.
این در حالی است که بی‌سوادی آنقدر تاثیرات سوء دارد که حتی یک فرد بی‌سواد هم زیاد است.
علی باقرزاده، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی ایران روز چهارشنبه (۱۵ فروردین/۴ آوریل) اعلام کرد که طبق نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ در ایران ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار بی‌سواد مطلق وجود دارد.
در همین رابطه، دیروز رئیس مجمع خیرین مدرسه ساز کشور گفت:
«بزرگترین نگرانی در بحث مدارس فرسوده مربوط به شهر تهران است. ۱۳٫۵ میلیون جمعیت دانش‌آموزی در کشور داریم که ۱٫۵ درصد در تهران حضور دارند و اگر زلزله ۶ ریشتری رخ دهد جان تعداد زیادی از دانش‌آموزان در خطر است.»
وی همچنین افزود:
«مردم تصور می‌کنند تمام امکانات در تهران متمرکز شده است و هیچ نیازی در پایتخت وجود ندارد اما باید در بحث ایمن سازی مدارس تهران سرمایه‌گذاری کرد و این موضوع با جان دانش‌آموزان در ارتباط است.»
۲۶۴ مدرسه با قدمت بالای ۶۰ سال در شهر تهران وجود دارند که این مدارس آسیب‌پذیرند به‌گونه‌ای که طبق اعلام عباسعلی باقری – مدیرکل آموزش‌وپرورش شهر تهران، در سال‌های اخیر حتی طوفانی رخ داد و سقف برخی مدارس کنده شد یا آسیب دید و این مدارس در برابر زلزله طاقت نمی‌آورند.
معاون امور ابتدایی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید۵۰ درصد دانش‌آموزان مقطع متوسطه در استانهای مرزی به دلایل مختلف از جمله ازدواج زودهنگام ترک‌تحصیل می‌کنند.
همچنین بد نیست بدانید چهار استان سیستان وبلوچستان، آذربایجان غربی، جنوب کرمان و هرمزگان در بررسی شورای رسیدگی به فضاهای آموزشی، محروم‌ترین مناطق از نظر سرانه فضای آموزشی شناخته شده‌اند.
یکی دیگر از مشکلات سیستان وبلوچستان تامین نیروی انسانی است.
در این رابطه وزیر آموزش و پرورش گفته بود:
«دولت تدبیر و امید توجه ویژه‌ای به آموزش و پرورش داشته است و به همین دلیل شورای رسیدگی به مناطق محروم را تشکیل داده است.
آموزش و پرورش تلاش می کند با حمایت خیرین در برنامه ششم توسعه تمام مدارس را ایمن کند.
استفاده از شیوه‌های جذب و جلب مشارکت بخش غیر دولتی در راستای اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و اقتصاد مقاومتی در دستور کار وزارت آموزش و پرورش بوده است. سیاست وزارت آموزش و پرورش بر این است که به میزان کمک خیرین در ساخت فضاهای آموزشی، در این امر مشارکت کند و هر قدر خیرین در این عرصه فعالیت داشته باشند دولت نیز همکاری خواهد کرد.
بنابر آمارهای جهانی، میزان باسوادی در ایران ۸۷ درصد است که با آمارهای کشور همخوانی دارد.
یکی از شاخص‌های رشد در جوامع متمدن، میزان بهره‌مندی مردم آن کشور از حداقل سواد نوشتن و خواندن است. بدیهی است مبارزه با بی‌سوادی در حوزه‌های اجتماعی،اقتصادی و سیاسی نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردا است. هر چه افراد جامعه به سمت باسواد شدن پیش روند، یقیناً سیر تحول و رویکرد آن جامعه به سمت توسعه سریع‌تر خواهد بود.
تعریف یونسکو از سواد به شرح زیر است:
«باسوادی توانایی شناخت، درک، تفسیر، ساخت، برقراری ارتباط و محاسبه در استفاده از مواد چاپ‌شده و نوشته‌شده مربوط به زمینه‌های گوناگون است. باسوادی زنجیره آموزشی را که توانایی رسیدن به اهداف، توسعهٔ دانش و پتانسیل و شرکت کامل در جامعه‌ای بزرگتر را برای یک فرد فراهم می‌کند، در بر دارد.»
دو سال پیش نماینده زاهدان در مجلس گفته بود ۱۵۶ هزار دختر در سیستان و بلوچستان از تحصیل بازمانده‌اند. نماینده سراوان نیز مدعی شده بوده که مختلط بودن کلاس‌های دختران و پسران در مقطع دبیرستان و فقر، علل ترک تحصیل دختران در این منطقه است.
شاید بد نباشد بدانید که ۷۵درصد تعداد بی سوادان جهان در ده کشور زیر متمرکز شده اند:
- هند
- چین
- پاکستان
- بنگلادش
- نیجریه
- اتیوپی
- مصر
- برزیل
- اندونزی
- جمهوری کنگو
این در حالیست که کشوری مانند افغانستان نیز با وضعیت اسف بار بی سوادی، گوی سبقت را از بقیه کشورها ربوده است.
دو سوم از این تعداد بی سواد را زنان تشکیل می دهند. به این خاطر که از فرصت‌های نابرابر اقتصادی و اجتماعی در این جوامع رنج می برند.
در برخی از مدارس زاهدان آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی وجود ندارد و وضعیت این مدارس از مدارس روستایی هم بدتر است.
وضعیت سواد و بی سوادی در ایران
سوادآموزی یکی از مهم‌ترین مسائل آموزش و پرورش جامعه ایران محسوب می‌شود، چرا که برپایه آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۰ خورشیدی، ایران بالغ بر ۲ میلیون نفر بی‌سواد دارد (۳٫۶ درصد از کل جمعیت) که توانایی خواندن و نوشتن را ندارند.
در همین راستا، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نهضت سواد آموزی در ٧ دی ماه ١٣٥٨ شروع به کار کرد و با تشکیل کلاس‌های سوادآموزی، امکان تشکیل کلاس را در تمام نقاط کشور به وجود آورد.
از زمان تشکیل تا کنون، سازمان نهضت سوادآموزی بیشترین تمرکز خود را بر سوادآموزی زنان گذاشته زیرا که اختلاف وضعیت سواد و آموزش بین زنان و مردان در ایران بسیار زیاد است.
طبق آخرین نتایج سرشماری سازمان نهضت سوادآموزی، قدر مطلق بی‌سوادی از ٢/١٤ میلیون نفر سال ١٣٥٥ به ٨/٩ میلیون نفر در سال ١٣٨٥ کاهش یافته است.
همچنین، نرخ باسوادی نیز از ٥/٤٧ درصد سال ١٣٥٥ به ٦/٨٤ درصد در سال ١٣٨٥ افزایش یافته است.
به گفته رییس سازمان نهضت سوادآموزی – علی باقرزاده – نسبت نرخ رشد شاخص سواد در فاصله سال ۹۰ تا ۹۵، چهارده برابر مدت مشابه در سال‌های ۸۵ تا ۹۰ است.
در سرشماری سال ۹۵ بالاترین درصد با سوادی در گروه سنی ۶ سال و بالاتر به استانهای تهران با ۹۲٫۹ درصد، البرز ۹۲٫۲ درصد ، سمنان با ۹۱٫۵ درصد و یزد با ۹۰٫۹ درصد اختصاص دارد و استان های سیستان و بلوچستان با ۷۶ درصد، کردستان ۸۱٫۵ و آذربایجان غربی با ۸۲ درصد دارای پایین ترین درصد باسوادی در این گروه سنی هستند.
رئیس سازمان نهضت سوادآموزی ایران در تازه‌ترین آماری که ارائه کرده گفته که در کشور ۱۱ میلیون کم‌سواد و حدود ۹ میلیون بی‌سواد مطلق وجود دارد. بیشترین آمار بی‌سوادی در استانهای مرزی کشور است.
برابر با آمار یونسکو در میان کشورهای همسایه ایران مثلا افغانستان ۳۸ درصد جمعیت باسواد دارد. ظرف دو سال یعنی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ بیش از ۵ درصد به جمعیت باسواد این کشور افزوده شده است.
کارشناسان آموزشی هشدار می‌دهند که در استانهای مرزی کشور که اقوام مختلف زندگی می‌کنند درصد بی‌سوادی و ترک‌تحصیل بیشتر از نقاط دیگر است.
خط‌زمان سوادآموزی معاصر در ایران
سازمان‌های زیر تاکنون با هدف سواد آموزی به بزرگسالان در ایران فعالیت کرده‌اند:
- سازمان تعلیمات اکابر (۱۳۲۰–۱۳۱۵)
- سازمان آموزش سالمندان (۱۳۳۵–۱۳۳۲)
- سازمان آموزش بزرگسالان (۱۳۴۳–۱۳۳۵)
- کمیته ملی پیکار جهانی با بی‌سوادی(۱۳۵۵–۱۳۴۳)
- سازمان جهاد ملی سوادآموزی (۱۳۵۷–۱۳۵۵)
- نهضت سوادآموزی(۱۳۵۸ تاکنون)
