گران فروشی بازیگران ارزان!

چندی پیش آماری منتشر شد که در آن دستمزدهای گران ترین بازیگران سینمای ایران اعلام شده بود. پس از انتشار این آمار عده ای از بازیگران آن را دروغ و غیرواقعی دانستند، اما این آمار- صرف نظر از درستی یا نادرستی- تا حدود زیادی افکار عمومی را متوجه هزینه های سینما و رأس آن دستمزد بازیگران کرد. براساس یک تعریف حرفه ای دستمزد با بازیگران فیلم ها رابطه مستقیمی با میزان فروش فیلم ها دارد هر چه گیشه فیلم موفق تر باشد، دستمزد بازیگران اصلی هم بالاتر می رود. به عنوان مثال در هالیوود جنیفر لارنس با ۴۶ میلیون دلار و کوین هارت با ۸۷ میلیون دلار جزو گران ترین بازیگران زن و مرد سال ۲۰۱۶ شناخته شده اند.
در سینمای ایران این دستمزدها البته در معیارهای کوچک تر اما بر همان مبنا به بازیگران پرداخت می شود. کارشناسان معتقدند که دریافت دستمزد بالا برای بازیگری که نیمی از مخاطبان برای حضور او در فیلم به سینما می روند، معقول و طبیعی است، اما گاه این مبالغ بالا برای بازیگران تازه کار، به معنی پایان کار حرفه ای شان می شود؛ چون کمتر کارگردان یا تهیه کننده ای برای کار با چنین بازیگری رغبت نشان می دهد. معمولا تهیه کنندگان تازه کار پرداخت این مبالغ کلان را قبول می کنند و این شرایط را برای دیگر کارگردانان و تهیه کنندگانی که می خواهند با آن بازیگر کار کنند، دشوار می سازد. طبیعی است که به رغم تمام پیشرفت هایی که در سینما داشتیم، کماکان سینمای ما وجه صنعتی به خود نگرفته است و تعیین این مبالغ کلان گاهی برابر با نیمی از بودجه فیلم یا پروژه ای می شود که کارگردان قصد ساختن آن را دارد. این موضوع دریچه ای را به سوی بحثی باز می کند که آیا این دستمزدها و هزینه های -معمولاً-خارج از عرف، در روند تولید و ساخت فیلم ها تأثیر می گذارد و اصولا چه عواملی موجب تعیین چنین دستمزدهایی برای بازیگران و عوامل می شود؟…
پاسخ این سوال را در سلسله گزارش هایی که امروز بخش نخست آن را می خوانید از تهیه کنندگان، کارگردانان و بازیگران خواهیم پرسید.

حبیب اسماعیلی:
پرداخت دستمزدهای نجومی به خاطر وجود افراد غیرحرفه‏ای است
حبیب اسماعیلی تهیه کننده و پخش کننده در پاسخ به اینکه دستمزدهای خارج از عرف بازیگران و برخی از عوامل چه تأثیری در هزینه های تولید و ساخت فیلم ها می گذارد، به بانی فیلم گفت: شرایط تولید در سینما باید بر اساس معیارهای مشخصی تعریف شود که معمولا این اتفاقات نمی افتد و دستمزدها به صورت نجومی یا خارج از حد متعارف می شود. این یک بده بستان است و همیشه به عنوان تهیه کننده فکر می کنیم که آیا انجام این کار می تواند به صرفه باشد یا نه؟… به نظرم باید همیشه نوعی توافق دوجانبه صورت گیرد و اگر صرفاً بخواهیم حد و حدودی برای آن تعیین کنیم، عملی نیست. ما بارها شاهد بودیم که اگر بخواهیم این قضیه را کنترل کنیم، مقوله دستمزدها تبدیل به پرداخت های زیرمیزی می شود!
اسماعیلی ادامه داد: در سینمای ما شرایط به گونه ای است که کارگردان و بازیگران حرف اول را نمی زنند. به عنوان مثال، زمانی پر فروش ترین و کم فروش ترین فیلم در همان بازه زمانی مربوط به یک بازیگر در دو فیلم جداگانه است. این دستمزدها تا حدودی نشأت گرفته از وجود افراد غیرحرفه ای در حوزه تولید فیلم هاست که وارد کار تهیه کنندگی می شوند. شاهد بودم بودجه هایی را در اختیار فیلم های دولتی با افراد غیرحرفه ای قرار می دهند که فکر می کنند تهیه کنندگی تنها با پول آوردن حل می شود. گاهی بازیگران و عوامل با خودشان فکر می کنند اگر قرار است در چنین پروژه ای حاضر شوم، پس چه بهتر که دستمزد بالایی دریافت کنم. اشکال از همین جا شروع می شود و زمانی که این دستمزد پرداخت می شود، تبدیل به پایه و معیاری برای پرداخت دستمزد به سایر بازیگران هم می شود که در دیگر پروژه ها نیز همین مبلغ را بگیرند. باید تا حدودی جوانب اقتصادی سینما را در نظر بگیریم، چون این دستمزدها تأثیر منفی و مخرب بر سایر عوامل می گذارد.
این تهیه کننده خاطرنشان کرد: شاهد بودم که گاهی افراد مدت کمی سر صحنه هستند، اما دستمزد بالایی دریافت می کنند. آدم های حرفه ای ما همیشه این مسأله را رعایت کردند و هیچگاه بر این اساس نبوده که بخواهند دستمزدهای عجیب دریافت کنند. اگر پیشنهادی از سوی بازیگر حرفه ای داده می شود، به تهیه کننده باز می گردد که باید فکر خود را در خصوص پرداخت دستمزد بکند که آیا مقرون به صرفه است یا نه؟… به طور عملی ثابت شده است که صرفا حضور یک بازیگر باعث رونق یک فیلم نمی شود بلکه قصه و کارگردانی نقش مهمی دارد. فکر می کنم بازیگران برای بقای سینما از دریافت دستمزدهای نجومی پرهیز کنند، چون به سینما ضربه می زند.
اسماعیلی یادآوری کرد: بازیگران حرفه ای معمولا دستمزدهای متعادل دریافت می کنند، اما گاهی فیلم ها فروش زیادی ندارند ولی باز هم دستمزد بازیگران بالاست. در سینمای ما اکثر بازیگران حرفه ای دستمزدهای متعارف و خوب پیشنهاد می دهند. به نظرم باید در قراردادها دستمزد متعادل قرار دهیم که برای فروش نوعی تشویق ایجاد شود. به عنوان مثال، اگر فیلم از سقف مورد نظر بیشتر فروخت، درصدی را به بازیگران و عوامل اصلی فیلم اختصاص دهند تا همه دلگرم به فروش فیلم شوند.
این تهیه کننده در پاسخ به اینکه چه مکانیزمی در این رابطه می توانیم تعریف کنیم، گفت: به نظرم تهیه کننده اول باید از فیلمنامه شروع کند و در عین حال تابع شرایط باشد و دستمزدها نصف هزینه فیلم نباشد که در این صورت، روی سایر عوامل فیلم تأثیر منفی می گذارد. البته نمی توانیم کتمان کنیم که حضور بعضی بازیگران به فیلم های گیشه ای کمک بسیاری می کند و می توانیم این امکان را در نظر بگیریم که در صورت فروش بالای فیلم، بازیگر دستمزد بیشتری دریافت کند و این به نظرم کمی عادلانه تر است. تمام خسارت های چندسال گذشته ما یا از فیلم های دولتی یا از تهیه کننده ها و فیلم اولی های غیر متخصصی است که وارد این حرفه شده اند.

مهران احمدی:
بازیگری که مبلغ کلان دریافت کند، خودش را بیکار می‏کند
مهران احمدی بازیگر فیلم های «ماحی» و «کارگر ساده نیازمندیم» درباره دستمزدهای نامتعارف برخی بازیگران به بانی فیلم گفت: به نظرم هرکس دستمزد خودش را دریافت می کند و حتما پرداخت این دستمزد برای تهیه کننده ارزش دارد که روی آن سرمایه گذاری می کند. سینما اقتصاد مشخصی دارد و حالا ممکن است در این میان یک بخش دولتی یا سازمانی هزینه هنگفتی بابت ساخت فیلمی بپردازد و بین چند نفر تقسیم شود اما اگر فرد ارزش این مبلغ را نداشته باشد، پولی به آن پرداخت نمی کنند. بر اساس تجربه کاری ام، معمولا به هرکس به اندازه ای پرداخت می کنند که می دانند برگشت سرمایه خوبی دارد.
احمدی در پاسخ به اینکه قبول دستمزدهای کلان از سوی تهیه کنندگان غیرحرفه ای چه تأثیر منفی در افزایش هزینه تولید و ساخت فیلم ها دارد، گفت: ممکن است بازیگری مبلغی خارج از عرف را که لیاقت آن را نداشته باشد، دریافت کند اما به طور مطمئن این اولین و آخرین باری است که این مبلغ را می گیرد و به نوعی پول خونش را می گیرد! دفعه های بعد برای او این توهم ایجاد می شود که دریافت این مبلغ طبیعی است و این مبلغ را به حساب شایستگی خود می گذارد، اما این طور نیست در واقع باید دریافت این مبلغ را به حساب ناشی گری تهیه کننده بگذاریم و در نهایت شخص بیکار می شود.
وی با بیان اینکه دریافت این هزینه ها از نظرم تأثیری در ساخت و تولید فیلم ها نمی گذارد، بیان کرد: دایره سینما تخصصی است و هرکسی می داند چقدر باید دریافت کند. خودم به طور شخصی برای بازی در پروژه ای فاکتورهایی از جمله مستقل بودن را در نظر می گیرم که طبعا قیمت خاص خودش را دارد. اگر کاری بر وجه هنری بیشتر تأکید کند یا تجاری باشد، قیمت ها جداگانه می شود. این موضوع تا حدود زیادی تجربی است و به عنوان یک بازیگر طی این سال ها متوجه شدم که در کجا باید چه مبلغی بگیرم. ممکن است جوانانی با تجربه کمتر باشند که در بخش هایی مبالغ کلانی دریافت کنند، اما تصورم این است که با دریافت این مبالغ خودشان را بیکار می کنند. برخی بازیگران هم گیشه های خوب دارند و این کاملا طبیعی است که باید رقم های بالاتری دریافت کنند و اگر فیلم می فروشد، به خاطر وجود این افراد است.
احمدی در پاسخ به اینکه آیا امکان تعیین حد و حدود یا قانون برای دستمزدها وجود دارد، یا خیر، به بانی فیلم گفت: نه، چندان قائل به این قضیه نیستم. برای فوتبال توانستند این حد و مرز را تعیین کنند، اما برای کار هنری نمی شود این کار را انجام داد. چیزی که در سینمای ایران به صورت حرفه ای در این مقوله دنبال می شود، آن است که همه چیز بر اساس برنامه و حساب و کتاب است. ممکن است گاهی لابی گری اتفاق بیفتد، اما همه چیز براساس لیاقت و گیشه تعیین می شود و جزء را نمی شود به جریان جاری در سینما نسبت داد. گاهی هم بازیگری ممکن است نقش چندانی در افزایش مخاطب گیشه نداشته باشد، اما نقشی را بازی می کند که به آن جان می دهد و آن را زنده می کند.
این بازیگر در خصوص اینکه چطور می توانیم مانع افزایش هزینه ها در سینما شویم، عنوان کرد: فکر می کنم نمی توانیم چندان کاری در این رابطه انجام دهیم و در این چندسال قیمت بلیت سینماها افزایش پیدا کرده و گران تر شده و تورم داشتیم. به هرحال، قیمت ها هم از این شرایط تأثیر می گیرند.

بیژن میرباقری:
نگاه خارج از صنف به سینما مشکل‏ساز شده است
بیژن میرباقری به بانی فیلم گفت: در صنعت سینما تنها دستمزد بازیگران مسأله ساز نیست بلکه سایر بخش ها مانند تهیه کنندگان و سرمایه گذاران هم به گونه ای است که به آن نگاهی خارج از صنف می شود.
میرباقری در پاسخ به اینکه آیا امکان تعیین حد و حدود و قانون برای دریافت دستمزدها وجود دارد یا نه، عنوان کرد: این در صورتی است که سندیکا و آژانس برای آن وجود داشته باشد. این کارگردان در رابطه با اینکه چه سازوکاری می توانیم تعریف کنیم که مانع افزایش هزینه ها شویم، بیان کرد: به نظرم باید سرمایه گذاری را از آنچه سینما دارد، برداریم و روی چیزی که سینما می خواهد در آینده به آن برسد؛ یعنی نیروی کار جوان، مدارس سینمایی و جمیع بازیگرانی که در راه هستند، تمرکز کنیم. تمرکز بر این سه موضوع بهترین راه برای سرمایه گذاری است تا از چیزی که در حال حاضر اتفاق می افتد، فاصله بگیریم.