چگونه چربی خون را کنترل کنیم

در چند دهه اخیر، به دلیل تغییر عادات غذایی، افزایش چربی خون بیش از پیش مشکل آفرین شده است.افزایش چربی خون، مهم‌ترین عامل ایجاد سکته‌های قلبی است، بالا رفتن چربی خون باعث ایجاد رسوب چربی و کلسترول در عروق خصوصا عروق قلبی، مغزی و کلیوی شده، خون رسانی قلب را مختل کرده، متعاقب آن سکته قلبی ایجاد می‌شود.

عوارض افزایش چربی خون

ثابت شده است که قسمت اعظم افزایش چربی خون، مربوط به بالا رفتن کلسترول خون است که عامل اساسی گرفتگی عروق می‌باشد.

با توجه به اینکه کلسترول روی پروتئینی می‌نشیند که این پروتئین، دارای زنجیره سبکی است که از نظر سیستم ایمنی نقش آنتی‌ژنی را ایفا می‌کند، در نتیجه دقیقا مانند یک پروتئین خارجی (مثلا ویروس) عمل می‌کند، که این امر موجب ایجاد هایپرتروفی در اینتیمای عروقی شده و باعث رسوب مواد کلسیم در داخل عروق و در نهایت باعث تنگی عروق کرونر می‌شود.

اتیولوژی بالا بودن چربی خون

مهم‌ترین عامل در افزایش چربی خون، فاکتور ژنتیک است، در برخی از خانواده‌ها با وجود رعایت رژیم غذایی مناسب، باز هم افزایش چربی خون مشاهده می‌شود، بنابراین برای کنترل این نوع افزایش چربی خون که جنبه ارثی دارد، ضرورت دارد، پس از تولد، نمونه‌گیری خون از بند ناف نوزاد انجام گیرد (مانند برخی کشورهای اروپایی، پس از بررسی چربی خون در صورت بالا بودن چربی از همان دوران نوزادی کنترل چربی خون انجام گیرد، تا مانع از ایجاد سکته‌های قلبی در حوالی سنین ۳۵- ۳۰ سالگی شویم.

پس از فاکتور ارث، تغذیه به عنوان دومین عامل در افزایش چربی خون، از اهمیت بالایی برخوردار است.با توجه به اینکه الگوی مصرف مواد غذایی تغییر یافته و افراد بیشتر تمایل به مصرف  فست فودها دارند همچنین به دلیل ماشینی شدن زندگی، تحرک بدنی نیز کمتر شده است. بنابراین بشر امروز، نسبت به ۱۰۰ سال پیش دارای ۱۰ کیلوگرم افزایش وزن است. چاقی و بالا بودن چربی خون مهم‌ترین عامل در ایجاد سکته قلبی است.

تری‌گلیسریدها

با وجود اینکه تری‌گلیسرید، نسبت به کلسترول، مضرات کمتری دارد ولی می‌تواند در عروق رسوب ‌کند. افزایش تری‌گلیسرید باعث گرفتگی عروق می‌شود ولی با رعایت رژیم غذایی مناسب، به راحتی قابل کنترل است.

نقش استاتین‌ها در کنترل چربی خون

با توجه به اینکه کلسترول و حمل کننده آن در خون که LDL نام دارد، به صورت پروتئینی‌ با زنجیره سبک است و در کاغذ کروماتوگرافی در قسمت پایین رسوب می‌کند و نقش آنتی‌ژنی دارد. بهتر است با تجویز «استاتین‌ها» مقدار LDL را در حد کمتر از ۱۰۰ و مقدار کلسترول را حدود ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نگه داریم و با کنترل رژیم غذایی نیز به نگه داشتن این فاکتورها در حد مورد قبول کمک کنیم.

اگر فردی دچار سکته قلبی شده و دارای چربی خون بالا است، معمولا باید تا آخر عمر از استاتین‌ها مانند: Atorvastatin یاSimvastatin  استفاده کند.  میزان تجویز دارو به صورت ۱ قرص هر شب می‌باشد آیا تجویز دارو در افرادی که کلسترول خون آنها در حد ۱۸۰- ۱۷۰ میلی‌گرم است و سابقه سکته قلبی ندارد، ضرورت دارد؟

در این مورد کنترل کلسترول با رعایت رژیم غذایی مناسب امکان پذیر است. امروزه مصرف استاتین‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است، اغلب توصیه می‌شود با تجویز استاتین‌ها (حتی در مواردی که کلسترول خون بالا نیست)، از افزایش چربی‌ها و ایجاد آرترو اسکلروز جلوگیری شود.

تجویز استاتین‌ در بیماری که کلسترول حدود ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر داشته و دارای سابقه سکته قلبی نیز باشد، ضرورت دارد. ولی در بیمارانی که سابقه سکته قلبی ندارند، با توجه به شرایط بیمار و تصمیم پزشک، بهتر است هفته‌ای ۳-۲ قرص از رده استاتین‌ها، مصرف شود.

تجویز دارو در افزایش تری‌گلیسرید خون

در این موارد با تجویز داروهایی نظیر Gemfibrozil و کلوفیبرات به راحتی می‌توان میزان تری‌گلیسرید خون را در حد نرمال نگه داشت. عمدتا تری‌گلیسرید به ۵ نوع طبقه‌بندی می‌شود که بدترین نوع آن (Type- 2A)

است. افزایش نوع ۲ و ۳ تری‌گلیسرید معمولا جنبه ارثی دارد. ولی در افزایش نوع ۴ و ۵ فقط افزایش تری‌گلیسرید و شیلومیکرون‌ها وجود دارد، که معمولا با رژیم غذایی بسیار ساده قابل کنترل است. ولی کنترل کلسترول خون بسیار سخت است که با تجویز استاتین‌ها به عنوان داروی انتخابی در درمان و کاهش کلسترول به سادگی امکان‌پذیر است.

نتیجه‌گیری

۱- در بیماران سالم و بدون سابقه سکته قلبی، با کلسترول بالای ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، تجویز استاتین‌ها ضرورت دارد. (۲۰ میلی‌گرم آتورواستاتین / لوواستاتین یا سیمواستاتین هر شب)

۲- در بیمارانی که میزان کلسترول خون آنها کمتر از ۲۰۰ است، کنترل کلسترول، تنها با رعایت رژیم غذایی امکان‌پذیر است.

نکته ۱: سیمواستاتین، آنزیم‌های کبدی را کمتر بالا می‌برد، با توجه به اینکه با تجویز استاتین‌ها در درازمدت افزایش مختصری در میزان آتریهای کبدی SGOT، SGPT مشاهده می‌شود؛ در این مورد هیچ‌گونه جای نگرانی وجود ندارد، با قطع دارو به مدت یکی دو هفته، میزان آنزیم‌های کبدی به حد نرمال برمی‌گردد.

با توجه به اینکه «آتور و استاتین» به دلیل کم عارضه بودن، در سراسر جهان بیشتر تجویز می‌شود، گاه در با تجویز آتور و استاتین پاسخ درمانی مناسبی در بیمار مشاهده نمی‌شود، در این صورت بنابر تجویز پزشک معالج کنترل کلسترول خون، با سیمواستاتین انجام می‌گیرد.

نکته۲: معمولا میزان  کلسترول تا حد mg/dl 

۳۵۰- ۳۰۰ با مصرف روزانه ۱ قرص قابل کنترل است، ولی در موارد بالای کلسترول خون به میزان ۱۰۰۰- ۸۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر گاه تجویز دوز بالا و ۲ بار در روز استاتین‌ها، ضرورت دارد.

مشاهده شده است تجویز آتورواستاتین همراه با «جم فیبروزیل» یا همراه با «کلروفیبرات» باعث افزایش بیشتر سطح آنزیم‌های کبدی می‌شود ولی در مواردی که میزان کلسترول و تری‌گلیسرید هر دو در حد بالایی باشد، طبق تصمیم پزشک و با کنترل آنزیم‌های کبدی هر ده روز یکبار می‌توان این دو دارو را به صورت توام تجویز نمود، ولی عمدتا تجویز توام این دو دارو، باید با دقت و کنترل آنزیم‌های کبدی، صورت گیرد.

لازم به یادآوری است که سطح کلسترول خون به صورت مقطعی کاهش می‌یابد ولی به محض قطع دارو (در موارد ارثی) بالا می‌رود، بنابراین لزوم توجه به مدیریت مناسب در حین تجویز دارو تا پایان عمر امری کاملا ضروری می‌باشد. (همراه با رعایت رژیم غذایی)نکته ۳: در موارد تجویز دارو، کنترل آنزیم‌های کبدی به صورت ماهیانه ضرورت دارد.

با تجویز دارو، پس از یک ماه معمولا کاهش کلسترول خون مشاهده می‌شود، مگر در بیمارانی که دچار افزایش کلسترول خون از نوع ۲ ارثی هستند، این افراد معمولا قبل از ۳۰ سالگی، به دلیل سکته قلبی جان خود را از دست می‌دهد.