چگونه قارچ سمی را از قارچ خوراکی تشخیص دهیم؟
چگونه قارچ سمی را از قارچ خوراکی تشخیص دهیم؟ خیلی ساده باید پاسخ دهیم که چنین امری ممکن نیست. هیچ روش آزمایشی برای تشخیص قارچ سمی وجود ندارد مگر اینکه انواع مختلف قارچ را بشناسید و از مصرف و حتی دست زدن به آنها به‌شدت پرهیز کنید.
حتما در روزهای اخیر اخبار ناراحت‌کننده در رابطه با شماری از هم‌وطنانمان در استان‌های غربی و جنوب‌غربی را شنیده‌اید که در اثر مصرف قارچهای سمی فوت کرده یا بشدت مسموم شده‌اند.
مدیرعامل بیمارستان امام خمینی (ره) کرمانشاه در روزهای گذشته اعلام داشت شمار افراد فوت شده بر اثر مصرف قارچ سمی از یک به ۴ نفر افزایش یافته است. این در حالیست که ۹۰ نفر که همگی براثر قارچ سمی مسموم شده بودند از هشتم اردیبهشت ماه تاکنون به این بیمارستان مراجعه کرده‌اند که از این تعداد نیز ۲۲ نفر در این مرکز بستری هستند.
این نوع مسمومیت موجب ایجاد اختلال عملکرد کبدی فرد می‌شود و تاکنون هشت نفر برای پیوند کبد به بیمارستان شیراز اعزام شده‌اند.
عبدالرسول همتی، معاون بهداشتی علوم پزشکی شیراز نیز گفته: ۳۳ مسموم بر اثر مصرف قارچ سمی به بیمارستان‌های استان فارس منتقل شدند. از این تعداد ۴ نفر فوت، ۹ نفر بستری، ۱ نفر در انتظار پیوند کبد و مابقی مرخص شدند.
۱۳نفر از این افراد اهل استان فارس هستند که ۵ نفر از مرودشت، ۴ نفر ارسنجان و ۴نفر از کوهمره سرخی هستند.
با افزایش باران در فصل بهار رشد قارچ در طبیعت افزایش می‌یابد. در پی آن، مسمومیت با قارچهای سمی نیز افزایش می‌یابد و خانواده‌ها ناآگاهانه از این قارچ‌ها استفاده کرده و دچار مسمومیت می‌شوند.
پیش از معرفی قارچهای سمی باید بگوییم، درد شکم، تهوع، استفراغ و ضعف و بی‌حالی از نشانه‌های مسمومیت قارچ سمی است. البته بعضی افراد دچار علایم دیگر مانند کاهش سطح هوشیاری، یرقان و تشنج و در نتیجه ایست قلبی می‌شوند.
با این مقدمه از شما دعوت می‌کنیم تا در ادامه با قارچهای سمی و خطرناک جهان که باید بشدت از آنها دوری کنید، آشنا شوید.
۱- قارچهای آگاریک (Agarics)
تمامی قارچهای خوراکی خانواده‌ی آگاریک (قارچهای کلاهک‌دار) دارای تیغه‌های پره مانند به رنگ‌های صورتی، قهوه‌ای یا سیاه در زیر کلاهک، یک کلاهک سفید و ساقه تنومند و چاق هستند.
نمونه‌های سمی این قارچ‌ها هم شبیه انواع خوراکی هستند. برای اینکه بتوانید نوع سمی و خوراکی را از هم تشخیص دهید، پس از اطمینان از آگاریک بودن قارچ، آن را بو کنید. نوع خوراکی باید بوی قارچ بدهد. البته برخی از آنها ته‌بوی بادام یا رازیانه هم دارند.
اما قارچ سمی بوی نامطبوعی همچون مواد شیمیایی دارد؛ بویی شبیه یُد یا جوهر هندی.
۲- قارچهای بولتوس (Boletus)
خانواده قارچهای بولت، سویلوس و لسینوم را به‌راحتی می‌توان در طبیعت تشخیص داد زیرا به جای پرههای تیغه‌مانند در زیر کلاهک، روزنه‌های اسفنجی دارند.
اگر این روزنه‌ها سفید، کرم یا زرد باشند، روی کلاهک یا ساقه قارچ هیچ نقطه قرمزی وجود نداشته باشد و پس از برش دادن یا پختن اگر به رنگ آبی تغییر رنگ ندهد، یعنی این قارچ قابل خوردن است و خطری برای سلامتی فرد بدنبال نخواهد داشت.
۳- قارچهای میلکَپ (Milkcaps)
تمامی قارچهای میلکَپ همان‌طور که از نامشان می‌توان حدس زد، یک مایع شیرمانند از زیر کلاهک خود تراوش می‌کنند. اغلب قارچهای کلاهک‌شیری سمی هستند و ترجیحا باید از تماس با آنها پرهیز کنید.
یعنی به‌صورت کلی، از قارچ‌هایی که هنگام تماس با بدنه‌شان، مایع سفیدرنگی همچون شیر بیرون می‌آید دوری کنید تا مسموم نشوید.
۴- قارچهای راسولا (Russulas)
قارچهای راسولا را با نام «تیغه‌های شکننده» هم خطاب می‌کنند زیرا کلاهک و ساقه بسیار ترد و شکننده‌ای دارند. این قارچ‌ها انواع گوناگونی دارند. در حالی که بعضی از اعضای این خانواده مسموم و خطرناک بشمار می‌روند، شماری دیگر بسیار خوش‌طعم و لذیذ هستند و بعضی دیگر بسیار تلخ و بدمزه.
هیچ روشی برای تشخیص نمونه‌های خوراکی و سمی یا تمایز مدل‌های خوشمزه از تلخ وجود ندارد. فقط با دانش ژرف و شناخت زیاد قارچ‌ها شاید بتوان این مدل‌ها را از هم تمیز داد.
پس از تشخیص اینکه قارچ به خانواده راسولاها تعلق دارد، برخی از مردم تکه بسیار کوچکی از آن را مزه می‌کنند تا ببینند آیا خوراکی است یا سمی! اگر طعم تندی همچون فلفل داشته باشد یعنی سمی است. نمونه‌های خوراکی، طعم خوبی دارند.
۵- قارچهای فانوسی جک-اُ (Jack-o’-Lantern)
قارچ فانوسی جک-اُ را اغلب با قارچ قیفی خوراکی اشتباه می‌گیرند. قارچ قیفی خوراکی بسیار محبوب و خوشمزه است. اما jack-o’-lantern حاوی سمی موسوم به موسکارین است. این ماده شیمیایی باعث ایجاد حالت تهوع و گرفتگی عضلانی در انسان می‌شود. با اینکه این سم کشنده نیست اما مشکلات گوارشی جدی برای مصرف‌کننده ایجاد خواهد کرد تا جایی که ممکن است فرد در بیمارستان بستری شود.
۶- قارچهای آمانیت (Amanitas)
قارچهای آمانیت که مگس‌کش هم نامیده می‌شوند همگی دارای تیغه‌ها و هاگدان‌های سفید رنگ هستند. آنها از کیسه‌های غشادار و پیازداری موسوم به ولوا رشد می‌کنند. فقط شمار اندکی از قارچهای این خانواده خوراکی هستند.
بیشتر قارچهای سمی کشور انگستان به خانواده آمانیت تعلق دارند.
۷- قارچهای کوچک قهوه‌ای (Little Brown Mushrooms)
قارچهای کوچک قهوه‌ای که به‌طور اختصاری LBM نیز نام دارند، بسیار کوچک و تقریبا غیر قابل تشخیص هستند. اکثر این قارچ‌ها خطرناک نیستند اما برخی از آنها سمی بوده و در صورت مصرف، سبب بیمار شدن فرد خواهند شد.
این قارچ‌ها دارای سمی هستند که آمانیت‌ها دارند. بنابراین توصیه می‌شود برای اطمینان از اینکه خطری شما را تهدید نمی‌کند، از نزدیک شدن به آنها پرهیز کنید.
۸- قارچهای مورکلا دروغین (False Morels)
قارچهای مورکلا در گونه‌های مختلفی وجود دارند که اغلب با نمونه‌های واقعی و خوراکی آن اشتباه گرفته می‌شوند. بسیاری از مورکلاهای جعلی و دروغین حاوی سموم شیمیایی هستند که در صورت مصرف ممکن است فرد را دچار استفراغ یا سرگیجه کند یا حتی منجر به مرگ وی شود.
قوانین موجود برای تشخیص انواع قارچ‌ها
- از دست زدن به قارچ‌هایی که دارای تیغه‌های سفیدرنگ هستند، روی ساقه خود اندام دامن‌مانند یا پیازی‌شکل دارند یا در پایین ساقه کیسه دارند، بشدت پرهیز کنید. بیشتر قارچهای سمی خانواده آمانیت به این شکل در طبیعت حضور دارند.
- از دست زدن و مصرف قارچ‌هایی که دارای کلاهک یا ساقه قرمزرنگ هستند بشدت دوری کنید. بسیاری از قارچهای سمی همچون فلای آگاریک چنین ویژگی‌های دارند.
- هرگز قارچی که در طبیعت پیدا می‌کنید را مصرف نکنید مگر اینکه ۱۰۰ درصد از خوراکی بودن آن مطمئن باشید.
نشانه‌ها و روش‌های درمان مسمومیت با قارچ سمی
تاکنون ۱۰ واکنش مشخص نسبت به قارچهای سمی گزارش شده که در اغلب کسانی که مسموم شده‌اند مشاهده شده است.
از ۲۰ دقیقه تا ۴ ساعت پس از خوردن قارچهای سمی، ممکن است نشانه‌هایی همچون حالت تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات یا اسهال در فرد مشاهده شود. در موارد جدی‌تر احتمال بستری شدن فرد در بیمارستان وجود دارد.
البته نشانه‌های دیگری همچون کاهش سطح هوشیاری، تنگی نفس، یرقان، تشنج، بی‌حالی یا ضعف نیز از دیگر نشانه‌های مسمومیت با قارچ سمی هستند.
