چرا همیشه در پاییز و زمستان سرما می خوریم؟

محققان آمریکایی در سال های اخیر در پاسخ به این سوال که چرا انسان ها همیشه در روزهای سرد پاییز و زمستان دچار سرماخوردگی می شوند، گفته اند که دلیلش سردی و خشکی هواست. ویروس های مولد این بیماری در هوای سرد و خشک، پایداری و طول عمر زیادی دارند.

دکتر «پیتر پالس»، محقق و کارشناس میکروب شناسی در کالج داروسازی نیویورک، در این رابطه بیان داشته: «احتمال انتقال ویروس سرماخوردگی در روزهای سرد زمستانی در مکان های عمومی همانند مترو بسیار بیشتر از زمانی است که شخص در خانه گرم خود نشسته است.»

از آن جا که بسیاری از مردم و حتی پزشکان به دنبال یافتن این پاسخ هستند که چرا ویروس سرماخوردگی در زمستان بیشتر منتشر و منتقل می شود، بد نیست اشاره کنیم که واژه «آنفولانزا» یک واژه ایتالیایی است و گفته می شود که در اواسط قرن ۱۸ میلادی با عنوان influenza di freddo خطاب می شده که به معنی «تاثیر سرما» است.

فصل شیوع آنفولانزا در نیمکره شمالی از ماه نوامبر تا مارس (آبان تا فروردین) است که هوا در سردترین زمان خود قرار دارد. در نیمکره جنوبی نیز از ماه مه تا سپتامبر (اردیبهشت تا مهر) است. در مناطق گرمسیری نیز، سرماخوردگی چندان رواج ندارد.

در راستای پاسخ گویی به پرسش اصلی، یعنی اینکه چرا زمستان، فصل سرماخوردگی است فرضیه های گوناگونی مطرح شده است: برخی اعتقاد دارند که چون در این فصل سرما، مردم بیشتر در فضاهای بسته همانند خانه، مدرسه، شرکت و … هستند و بیشتر در این محیط های مسقف و محدود با یکدیگر تعامل دارند، انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر با سرعت و سهولت بیشتری انجام می پذیرد.

برخی دیگر نیز بر این باور هستند که واکنش های سیستم ایمنی بدن به دلیل کاهش میزان ویتامین D و ملاتونین، کند و ضعیف می شود. بعضی هم می گویند به این خاطر است که هوا در اتمسفر بالا جریان دارد.

اما هیچ کدام از محققان این فرضیه ها را تایید نکرده اند. در این راستا، دکتر «جاناتان مک‌کیولر» یکی از محققان در زمینه سرماخوردگی بیان داشته که: «کودکان یکی از عوامل اصلی پراکنده شدن ویروس های آنفولانزا هستند. اما این مساله همچنان دلیل اینکه چرا این ویروس در زمستان بیشتر است را توجیه نمی کند زیرا در خلال ماه های مهر و آبان، کمتر شاهد اپیدمی سرماخوردگی هستیم.»

وی همچنین این نظریه که در زمستان مردم بیشتر در خانه ها و ادارات در کنار هم هستند را رد کرده و گفته که در دیگر فصول سال نیز مردم با هم تعامل دارند. این فرضیه نمی تواند صحت داشته باشد. بنابراین گفته شد که باید آزمایش و تحقیقاتی گسترده در این رابطه صورت بگیرد که باز عملی نشد.

دلیلش هم این بود که مثلا موش ها به ویروس آنفولانزا مبتلا می شوند، اما آن را انتقال نمی دهند. راسو ها هم به آن مبتلا می شوند و هم انتقال می دهند. اما این حیوانات بزرگ و گران هستند و گاز هم می گیرند، بنابراین برای انجام آزمایش و تحقیق گزینه مناسبی نیستند.

اما گروه تحقیقاتی موردبحث از جست‌وجو دست برنداشته و در آخر به اسنادی دست پیدا کردند که در سال ۱۹۱۹ میلادی در مجله انجمن پزشکی آمریکا به چاپ رسیده بود.

در این مقاله نوشته شده بود که وقتی ویروس آنفولانزا به کمپ نگهداری خوکچه های هندی رسید، شمار گسترده ای از آن ها شروع کردند به مردن. دلیل مرگ این حیوانات مسمومیت غذایی یا عوامل دیگر نبود، بلکه پس از انجام آزمایشات مشخص شد که همه آن ها در اثر ذات الریه مرده اند.

همین مقاله به دکتر پالس این ایده را داد که می تواند از خوکچه های هندی برای انجام تحقیقات خود بهره بگیرد. بر اساس آزمایشات مشخص گشت که این حیوانات به ویروس آنفولانزا مبتلا شده و آن را بین خود منتقل می کنند. بنابراین، پزشک یاد شده با ایجاد تغییرات آب و هوایی و زیاد و کم کردن رطوبت هوا در قفس های نگهداری خوکچه ها، متوجه شدند که انتقال ویروس در دمای ۵ درجه سانتی گراد به بهترین نحو صورت می گیرد. اما روند انتقال، با افزایش دما کاهش پیدا می کند به طوری که در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد، دیگر هیچ ویروسی منتقل نمی شود.

همچنین مشخص گشت که انتقال ویروس در رطوبت پایین یعنی حدود ۲۰ درصد به بهترین شکل منتقل شده و در طوبت بالای ۸۰ درصد به هیچ عنوان پراکنده و منتقل نمی شود.

افزون بر این، حیوانات در دمای ۵ درجه سانتی گراد، دو روز بیشتر ویروس منتشر می کنند تا دمای بالای ۲۰ درجه.

ویروس آنفولانزا برخلاف ویروس سرماخوردگی، در هوا منتقل و پراکنده می شود. اما عمدتا از طریق تماس با فرد مبتلا یا لمس سطحی که بیمار با آن تماس داشته به فردی دیگر منتقل می شود. برای همین لازم است از دست دادن به فردی که ویروس آنفولانزا دارد، پرهیز کنید.

ویروس آنفولانزا در هوای سرد پایدارتر است و رطوبت کم نیز کمک می کند تا برای زمان طولانی تری در هوا باقی بمانند. دلیلش هم این است که ویروس ها در ذرات کوچک هوای تنفسی شناور هستند. زمانی که هوا شرجی است، این قطرات آب را برداشته و بزرگ تر می شوند و در نهایت روی زمین می ریزند.

با این تفاسیر، در آخر باید بگوییم که سردی هوا و کاهش رطوبت موجب پایداری و طول عمر ویروس های پراکنده در هوا شده و بنابراین، احتمال ابتلای اشخاص به آنفولانزا بیشتر می شود.

بهترین راهکار برای پرهیز از آنفولانزا، واکسن آن است.