چرا برای مراسم عزا و سوگواری لباس سیاه می‌پوشیم؟
تا الان برایتان این سوال پیش آمده که چرا مردم در مراسم عزا و سوگواری لباس سیاه به تن می‌کنند؟ این رنگ تداعی کننده چه حسی است که همیشه برای نمایش ناراحتی و افسردگی از آن استفاده می‌شود؟
در ایام محرم، چهره شهرهای مختلف ایران سیاه‌پوش می‌شود و در هر کوی و برزنی پارچه‌های تیره‌ای آویخته شده که نشان از سوگواری برای سومین امام شیعیان، امام حسین (ع) دارند. با این حجم از سیاهی گویی تمام شهر در ماتم فرو رفته و به واقع هم همین است. هنوز پس از نزدیک به یک و نیم قرن که از شهادت امام حسین (ع) و یاران مظلومش در دشت کربلا گذشته، غم و ماتم مظلومیت او زنده است و مسلمانان جهان با فرارسیدن ماه محرم، داغ دلشان تازه می‌شود و سیاه‌پوش به سینه‌زنی و زنجیرزنی در هیئت‌ها و خیابان‌ها می‌پردازند.
عزاداری زنان زیلایی در ایام محرم
اما فارغ از آیین‌های عزاداری محرم، سوال اصلی ما این است که چرا برای سوگواری لباس سیاه می‌پوشیم؟
مرسوم‌ترین رنگ برای مراسم عزا در سراسر دنیا، سیاه است. رسم پوشیدن لباس‌هایی به این رنگ به زمان امپراتوری روم باز می‌گردد؛ زمانی که آنها رداهای مشکی بلندی را در مراسم ترحیم و عزاداری به تن می‌کردند.
رسم سیاه پوشیدن در دوران رنسانس به اوج خود رسید و در خلال قرن ۱۹ میلادی، زنان بیشتر از مردان از سیاه برای بیان ناراحتی و اندوه خود استفاده می‌کردند.
در مراسم سوگواری همه عزارداران سر تا پا سیاه پوش می‌شدند، از لباس و روسری و کلاه گرفته تا زیورآلات و کفش همه البسه و وسایل زینتی مشکی بودند.
در گذشته در آمریکای لاتین و کشورهای حاشیه مدیترانه رسم بود که زنان بیوه تا آخر عمر خود لباس‌های مشکی بپوشند. این در حالی بود که بقیه اعضای خانواده اجازه پوشیدن لباس رنگی داشتند.
نقش دین و مذهب در پوشیدن لباس سیاه در مراسم سوگواری
دین و مذهب هم در پوشیدن لباس سیاه در مراسم عزاداری نقش مهمی دارد. به طور مثال حدود ۷۶ درصد از مردم آمریکا مسیحی کاتولیک هستند. سیاه پوشیدن در عزا رسم کاتولیک‌هاست و به همین خاطر تقریبا همه مردم آمریکا به این سنت رفتار می‌کنند و برای ادای احترام به متوفی و خانواده‌ی وی لباس مشکی می‌پوشند.
این در حالیست که ادیانی همچون بودا و هندوها در مراسم تحریم و سوگواری لباس سفید می‌پوشند. به اعتقاد آنها سفید نماد پاکیزگی و خلوص است. به همین خاطر در میان پیروان این ادیان، کاملا مرسوم است که مردم در مراسم عزا سفید به تن کنند.
البته جا دارد اشاره کنیم در کشوری همچون ژاپن، در حال حاضر لباس مرسوم عزا و سوگواری همان سیاه به رسم کشورهای دیگر جهان است.
در دین اسلام اجباری برای پوشیدن لباس سیاه در مراسم سوگواری وجود ندارد. حتی از منظر اسلام، «پوشیدن لباس سیاه بنا ب گفته‌ی علما چه در حال نماز یا غیر آن مکروه است». به این خاطر که پوشیدن لباس سیاه برای چشم یا اعضای دیگر یا روحیه انسان مضر است.
اما آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال که حکم پوشیدن لباس مشکی در عزاداری چیست، گفته:
مرسوم و معمول میان مردم آن است که در غم مرگ عزیزان لباس سیاه بر تن مى کنند و این رنگ لباس را علامت ماتم و عزا مى دانند. بنابراین یکى از راه ها و شیوه هاى مطلوب عزادارى براى خامس آل عبا، پوشیدن لباس سیاه در سالروز شهادت آن حضرت یا ایّام محرّم است.
در تاریخ مى خوانیم: هنگامى که حسین بن على (علیه السلام) به شهادت رسید، زنان بنى هاشمى لباس هاى سیاه و خشن پوشیدند.
در برخى از روایات نیز آمده است: هنگامى که (بر اثر خطابه ها و افشاگرى هاى امام سجّاد(علیه السلام) و حضرت زینب(علیها السلام)) یزیدبه خاندان هاشمى اجازه داد در دمشق عزادارى کنند، زنان هاشمى و قرشى لباس سیاه بر تن پوشیدند و به مدّت هفت روز براى امام حسین(علیه السلام) و شهداى کربلا عزادارى کردند.
لازم به یادآورى است که هر چند فقها بر اساس روایات به کراهت لباس سیاه به خصوص در نماز فتوا داده اند، ولى پوشیدن آن براى عزاى امام حسین(علیه السلام) کراهتى ندارد و شاید رجحان نیز داشته باشد؛ زیرا جنبه تعظیم شعائر بر آن غلبه دارد.
با این توضیحات می‌توان نتیجه گرفت که تنها دلیل استفاده از این رنگ، حزن و اندوهی است که مشکی در خود دارد و از زمان باستان در میان بیشتر فرهنگ‌ها، ادیان و کشورهای جهان مرسوم بوده. این رسم همچنان ادامه دارد و اغلب مردم جهان در غم از دست دادن عزیزان خود سیاه می‌پوشند تا نهایتِ اندوه و مصیبت درونشان را نمایش دهند.
سیاه رنگی پر رمز و راز است و به عنوان نماد مرگ، افسردگی و غم در میان جهانیان مرسوم شده.
بد نیست اشاره کنیم، روانشناسان اعتقاد دارند که رنگ‌ها در واکنش و رفتار انسان‌ها تاثیر زیادی دارند. مردم با رنگ‌هایی زندگی می‌کنند که با شخصیت آنها هماهنگی دارد و گویای خصوصیات اخلاقی و روانی آنهاست.
برخی از مردم نیز در طول تاریخ بر این باور بوده‌اند که مشکی نماد خاموشی دنیا پس از مرگ است. به همین خاطر پس از مرگ عزیزان خود سیاه می‌پوشند تا این مفهوم را القا کنند که جهان در فراق آن عزیزان عاری از نور و روشنایی است.
