همه کودکان کوتاه قد هورمون رشد نمی‌خواهند
در دوره و زمانه‌ای که همه جا خوش‌اندامی و قدبلند تبدیل به ارزش شده، یکی از نگرانی‌های پدر و مادرها، کوتاهی قد فرزندانشان است.پزشکان متخصص می‌گویند عامل های زیادی بر کوتاهی قد اثرگذار است. وراثت، عوامل محیطی، بیماری‌های دوران کودکی و در نهایت کمبود هورمون رشد در فرد که در درصد کمی از کودکان دیده میشود.
ترشح هورمون رشد، باعث می شود که استخوان ها رشد کنند و کودک قد بکشد. این هورمون توسط غده هیپوفیز ترشح میشود و کمبود آن در دوران نوزادی و کودکی به صورت تاخیر رشد، کوتاهی قد و کاهش قند خون در حالت ناشتا، بروز میکند.ترشح هورمون رشد در دوران بلوغ نیز اهمیت زیادی دارد زیرا اختلال در ترشح آن موجب بروز بیماری‌هایی مانند کوتاهی قد شدید و کوتولگی خواهد شد.
هورمون رشد عوارض بلندمدت ندارد
دکتر “علی ربانی”، فوق تخصص کودکان، درباره کودکانی که باید هورمون رشد به آن ها تزریق شود می‌گوید: “هورمون رشد تنها در موارد بخصوصی تزریق میشود.مثلاً برای کسانی که ناراحتی مزمن کلیه دارند، زیرا این بیماری، رشد را متوقف میکند. این هورمون در مواردی که فرد سندروم «ترنر» دارد، یعنی به جای ۴۶ کروموزوم ۴۵ کروموزوم دارد، نیز به کار می‌‌رود.”
دکتر ربانی ادامه میدهد: “برای کودکانی که ترشح هورمون رشد در آن ها کم است هم این هورمون تجویز میشود.وی به مواردی اشاره می کند که کودک بلوغ سریع دارد و پزشک بلوغ وی را متوقف میکند. در این صورت چنان چه پزشک توانا باشد و تشخیص دهد که رشد کودک کم شده است هورمون رشد را به او تزریق میکند.
این فوق تخصص اطفال، یکی دیگر از موارد درمان با هورمون رشد را در کودکانی ذکر میکند که رشد داخل رحمی کمی دارند و کوچک به دنیا می‌آیند.
او درمان با هورمون رشد در سن کم مناسب تر می داند و می‌گوید: “اگر کودکی به هورمون رشد نیاز داشته باشد و به مثلاً در ۱۰ سالگی این هورمون را به او تزریق کنیم، کمی دیر اقدام کرده‌ایم. هرچه سن کودک پایین‌تر باشد زمان برای تزریق هورمون رشد مناسب‌تر است”
دکتر ربانی می‌افزاید: “رشد کودک باید براساس منحنی رشد صورت گیرد و از آن پایین‌تر نیاید. در این صورت چنانچه کودکی حداقل رشد را در مدت یک سال داشته باشد، حتی اگر جثه وی هم کوچکتر از معمول باشد بازهم رشدش طبیعی است و احتیاجی به هورمون رشد ندارد.”
این استاد دانشگاه علوم پرشکی تهران ادامه میدهد: “ممکن است رشد برخی از کودکان از منحنی رشد هم پایین‌تر باشد اما از نظر ترشح هورمون رشد مشکلی نداشته باشند. کمبود رشد این کودکان ممکن است به اختلال ژنتیکی مربوط باشد و یا جزء آن دسته از کودکان باشند که در زمان بلوغ جهش خوبی دارند.”
دکتر ربانی درخصوص عوامل وراثتی در کوتاهی یا بلندی قد کودک می‌گوید: “بررسی‌های آماری نشان میدهد فرزندان پدر و مادران کوتاه قد شانس بیشتری برای قد بلندی دارند، اما زمانی که یک والد کوتاه و دیگری بلند باشد چون ژن کوتاهی غالب است احتمال کوتاهی قد فرزند آن ها بیشتر است.”
او با بیان این‌که هورمون رشد در ۲۴ ساعت ۱۲ بار در بدن انسان سالم ترشح میشود، ادامه میدهد: “در فردی که زیر درمان با هورمون رشد قرار می‌گیرد، حداقل یک بار در روز باید تزریق انجام شود و درمان تا زمان بلوغ او ادامه خواهد داشت.”
لازم است به این نکته اشاره شود که هورمون رشد به صورت غیرمستقیم و با تاثیر بر کبد، دستور ترشح هورمونی را به او میدهد که آن هورمون، وظیفه رشد اعضای بدن را بر عهده دارد. همچنین کمبود این هورمون پروتئین‌سازی در بدن را مختل میکند. به همین دلیل است که دکتر ربانی می‌گوید: “هم‌اکنون برخی پژوهشگران از این موضوع صحبت می‌کنند که هورمون رشد باید تا آخر عمر به فردی که نیاز به این هورمون دارد تزریق شود.”
دکتر ربانی درباره عوارض بلندمدت این دارو می‌گوید: “هورمون رشد عوارض خاصی در درازمدت ندارد، اما در کوتاه مدت ممکن است باعث سردرد یا دردهای استخوانی شود که براحتی قابل پیشگیری است.”او بر این نکته تاکید دارد که تزریق هورمون رشد تنها باید با تجویز پزشک صورت گیرد.
روش‌های افزایش هورمون رشد در بدن
اندازه قد هر فرد در مرحله نخست به ژنتیک و عوامل وراثتی وی بستگی دارد اما با برخی اقدام ها می‌توان میزان ترشح هورمون رشد را در بدن افزایش داد.خواب کافی و منظم، ترشح هورمون رشد در بدن را افزایش میدهد. این هورمون در ۲ ساعت اول خواب بیش از سایر زمان‌ها ترشح میشود.
بنابراین بهتر است از خوردن وعده‌های غذایی سنگین قبل از خواب خودداری کرد زیرا نیاز به انسولین زیاد که بعد از مصرف مواد غذایی زیاد در بدن به وجود می‌آید، ترشح هورمون رشد را کم میکند.
پژوهش های دیگر هم نشان میدهد که فعالیت‌های ورزشی باعث افزایش ترشح هورمون رشد میشود و برخی ورزش‌های کششی در این خصوص بیشتر تاثیر دارند.
از این‌رو پزشکان پیشنهاد می‌کنند پدران و مادران بیش از این که به فکر درمان پرهزینه و طولانی مدتی مانند تزریق هورمون رشد برای افزایش قد فرزندانشان باشند آن ها را به ورزش و تغذیه سالم و خواب مناسب تشویق کنند.
