همه آنچه باید درباره انجیر بدانید

گیاهشناسی انجیر

درخت انجیر درختی است که ارتفاع آن تا ۱۰ متر میرسد. شاخه‌ها منشعب و شکننده و برگها بزرگ (گاه تا ۲۵ سانتیمتر) با بریدگی‌های عمقی هستند؛ به طوری که پهنک به ۳ تا ۵ لوب تقسیم میشود.

سطح برگها ناصاف و تقریباً خشن است. گلها کوچکند و به صورت نر و ماده کنار هم قرار دارند که پس از لقاح و تکامل به میوه‌های فندقه کوچکی تبدیل میشوند و در قسمت گوشتدار نهنج قرار میگیرند.

این قسمت کمکم بزرگ شده و حاوی اندوختهای غنی از مواد قندی و مواد مهم دیگری میشود.

این نهنج گوشتدار پس از رسیدن کامل به رنگ زرد، سبز، زرد متمایل به سبز و بنفش مایل به سیاه در میآید که در اصطلاح عامیانه به آن میوه انجیر میگویند؛ در صورتی که از نظر گیاهشناسی این قسمت خود شامل تعداد زیادی میوه کوچک فندقه است.

درخت انجیر ممکن است در سال سه نوبت (بهار، تابستان و پاییز) میوه بدهد که میوههای پائیزه معمولاً کوچکتر از دو نوع دیگر هستند. قطر میوه رسیده به ۵ سانتیمتر میرسد.

موطن اصلی و محل رویش انجیر را جنوب غربی آسیا و مناطق شرقی مدیترانه، بهخصوص از یونان تا پاکستان میدانند. انجیر به دلیل مصرف زیاد، امروزه در مناطق وسیعی از دنیا کشت میشود.

محلهای اصلی رویش انجیر در ایران شامل مناطق شمالی از جمله آستارا، آذربایجان، اهر، اصفهان، شیراز، کازرون، دالکی، خوزستان و خراسان میباشد.

در گزارشهای علمی و بینالمللی، ایران یکی از مناطق انجیرخیز معرفی شده است. این گزارشها نشان میدهد درختان زیادی در سطح گسترده و به طور طبیعی در ایران رویش داشتهاند.

تاریخچه انجیر

انجیر خوراکی یکی از قدیمیترین گیاهانی است که بشر کشت و پرورش داده است. تعداد ۹ فسیل انجیر مربوط به ۹۲۰۰ تا ۹۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح از اوایل دوران پارینه سنگی در نزدیکی درههای اردن، ۱۳ کیلومتری شمال جریکو پیدا شده است.

به نظر میرسد درخت انجیر حداقل هزار سال قبل از گندم و چاودار و حبوباتی از این قبیل، کشت شده است.

درباره این درخت کهن مطالب زیادی در منابع علمی سالهای اخیر آمده که برخی از آنها بیان میشود:

اولین میوهای که در کتاب انجیل مقدس ذکر شده، انجیر است. در این کتاب انجیر نشانه صلح، ثروت و شادمانی قلمداد شده است.

همچنین، اولین لباسی که آدم و حوا در باغ بهشت برای خود تهیه کردند، برگ درخت انجیر بود؛ زیرا انجیر درخت بهشتی است که در قرآن کریم نیز از آن نام برده و به آن قسم خورده شده است.

در کتاب تورات چنین نقل شده که یکی از پیغمبران به نام «اشعیای نبی»در حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یکی از پادشاهان قوم یهود به نام «حزقیا» را که در بستر مرگ بود، با مرهمی از انجیر نجات داد.

این پادشاه به دملی بدخیم گرفتار شده بود که پس از بهبودی با مرهم انجیر چهارده سال دیگر زندگی کرد. یکی از نظریه‌هایی که طی سالهای اخیر درباره این مسأله شگفتانگیز مطرح شده، وجود الدئیدبنزوئیک به عنوان یک ماده قوی ضدسرطان در انجیر است.

در قرآن کریم به انجیر قسم خورده شده (سوره التین) و چندین بار از آن یاد شده است. همچنین، رسول اکرم(ص) آن را برای هموروئید (بواسیر) و رنگپریدگی و درمان نقرس توصیه فرمودهاند.

همچنین مصریان قدیم علاقه زیادی به انجیر داشتند. یونانیان درخت انجیر را مقدس شمرده و رومیان برای آن احترام خاصی قائل بودهاند.

در قرون وسطی از همه قسمتهای درخت انجیر به عنوان دارو استفاده میشد؛ مثلا از برگ آن برای بهبود دردهای سینه و سر و از دانه‌های آن برای قطع خونریزیها استفاده میکردند.

مواد مغذی موجود در انجیر

در جدول زیر ترکیبات موجود در صد گرم انجیر تازه و خشک را آورده‌ایم:

ماده مغذی                             انجیر تازه                             انجیر خشک

انرژی (کیلوکالری)                      ۲۰۹                                       ۲۲۷

کربوهیدرات (گرم)                       ۴۸. ۶                                    ۵۲. ۹

فیبر (گرم)                                 ۱۱. ۴                                     ۱۲. ۴

قند کل (گرم)                             ۴۸. ۶                                     ۵۲. ۹

ویتامین A (میکروگرم)                   ۱۰                                       ۱۱

معادل کاروتنها (میکروگرم)             ۵۹                                       ۶۴

ویتامین سی                               ۱                                         ۱

سدیم (میلی‌گرم)                       ۵۷                                       ۶۲

پتاسیم (میلی‌گرم)                     ۸۹۰                                      ۹۷۱

کلسیم (میلی‌گرم)                     ۲۳۰                                      ۲۵۰

فسفر (میلی‌گرم)                       ۸۲                                        ۸۹

آهن (میلی‌گرم)                         ۳. ۹                                      ۴. ۲

منیزیم (میلی‌گرم)                      ۷۳                                        ۸۰

فروکتوز (گرم)                            ۲۰. ۸                                      ۲۲. ۷

انواع انجیر

انجیر نه تنها به عنوان یک ماده اصلی و خوشمزه کوکی‌‌ها و دسرها، در بین مصرف کننده‌‌ها محبوب می‌‌باشد بلکه دارای یک طعم و بافت منحصر به فرد، پوستی صاف وحاوی دانه‌‌های ریزی می‌‌باشد.

انجیر تازه بسیار ظریف و فاسد شدنی است بهمین دلیل اکثرا انجیر با قرار گرفتن در معرض نور خورشید و یا از طریق یک فرآیند مصنوعی خشک می‌‌شود و شما می‌‌توانید از یک میوه خشک شیرین و مغذی در طول سال بهره ببرید.

انجیر بسته به نوع بافت و رنگ دارای صد و پنجاه نوع می‌‌باشد. برخی از محبوب ترین گونه‌‌های آن:

Black Mission: رنگ آن بادمجانی (سیاه-بنفش) و بخش داخلی آن صورتی رنگ است.

Kadota: رنگ آن سبز و بخش داخلی آن متمایل به رنگ ارغوانی است.

Calimyrna: رنگ آن زرد مایل به سبز و بخش داخلی آن کهربایی رنگ است.

Brown Turkey: رنگ آن بنفش و بخش داخلی آن، قرمز رنگ است.

Adriatic: رنگ آن سبز کمرنگ مایل به زرد و بخش داخلی آن، قرمز رنگ است.

نکات مهم در مورد انجیر

۱-در انجیر (میوه و شیرابه) آنزیمی به نام فیسین  وجود دارد که خاصیت پروتئولیتیک یا هضمکننده پروتئینها را دارد؛ به همین دلیل انجیر ضدکرم و درمانکننده زگیل و میخچه است و برای نرم کردن گوشت در صنایع گوشت استفاده میشود

۲- دو گونه انجیر به نامهای «Ficus benjamina» معروف به Weeping fig و «Ficus elastica» معروف به Rubber plant، از سوی مطالعات تصفیه هوای مرکز فضایی آمریکا  به عنوان تصفیه‌کننده هوا شناسایی و معرفی شده است.

سمیت و عوارض جانبی

مهمترین عارضه جانبی میوه و برگ انجیر مربوط به وجود فورانوکومارینها ، بهخصوص پسورالن  آن است که باعث واکنشهای پوستی  در بعضی افراد میشود.

در این نوع حساسیت، تماس برگ یا میوه (به‌خصوص شیرابه انجیر) با پوست بعضی افراد و سپس قرار گرفتن در معرض تابش نور، باعث ایجاد التهاب همراه با قرمزی و حتی تاولهای شدید و زخم و تغییر رنگ پوست به قهوهای تیره میگردد که در نوع شدید بسیار دردناک است.

بهبودی نوع شدید این حساسیت ممکن است هفته‌ها طول بکشد. در صورت ایجاد چنین حالتی، دور نگه داشتن قسمت آسیب‌دیده از نور خورشید و چرب کردن مداوم پوست با کرمهای چرب و مرطوب‌کننده به بهبودی سرعت میبخشد.