هشدار معاون وزیر نفت: ناترازی گاز به ۷۰۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید، اگر کاری نکنیم!
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با بیان اینکه سال ۱۳۹۶ گفتند که قرارداد فاز ۱۱ با توتال خیانت به کشور است، قراردادی که اتفاقاً نقطه اتکای آن فشارافزایی و فناوری ساخت سکوهای فشار افزا در کشور بود، تأکید کرد که این افراد امروز که با ناترازی گاز مواجه هستیم بیایند و پاسخ بدهند.
به گزارش تریتا نیوز به نقل از ستاد خبری رویداد ایران پتروکم، نشست تخصصی «سیاست‌گذاری در حوزه انرژی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر با رویکرد رفع ناترازی و جذب سرمایه» امروز (یکشنبه؛ ۲۳ دی) در دومین همایش و نمایشگاه ایران پتروکم برگزار شد.
امید شاکری، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری با بیان این که مدت‌هاست که حرکت جهانی به سمت گذار انرژی برای فاصله از سوخت‌های فسیلی و سوق یافتن به انرژی پاک آغاز شده است، گفت: بر اساس پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی، رشد انرژی‌های تجدیدپذیر طی سال‌های آینده فرایند شتابانی یافته و تا سال ۲۰۵۰ تأمین‌کننده اصلی انرژی خواهند بود به‌نحوی‌که از حامل‌های فسیلی فاصله خواهیم کرد.
وی افزود: اما نکته مهم این است، حتی در سال‌هایی که انرژی تجدیدپذیر سهم بالایی در سبد انرژی جهانی به خود اختصاص می‌دهد، باز هم مجموع سهم انرژی نفت گاز در سبد جهانی انرژی بیشتر از تجدیدپذیرهاست، یعنی قرار نیست انرژی‌های تجدیدپذیر تمام انرژی دنیا را تأمین کنند.
وی افزود: اما نکته مهم این است، حتی در سال‌هایی که انرژی تجدیدپذیر سهم بالایی در سبد انرژی جهانی به خود اختصاص می‌دهد، باز هم مجموع سهم انرژی نفت گاز در سبد جهانی انرژی بیشتر از تجدیدپذیرهاست، یعنی قرار نیست انرژی‌های تجدیدپذیر تمام انرژی دنیا را تأمین کنند.
شاکری با بیان این که این مسئله اهمیت بالایی برای ایران که مزیت اقتصادی آن بر پایه نفت و گاز است، دارد، افزود: ما فرصت کمی تا زمان رسیدن به اوج تقاضای نفت داریم، باید علاوه بر این که به سمت گذار انرژی حرکت می‌کنیم، حداکثر تولید را از نفت و گازمان داشته و این ثروت زیرزمین را به اقتصاد مولدمان تبدیل کنیم.
*سهم ۹۲ درصدی نیروگاه‌ها از سوخت‌های فسیلی
معاون وزیر نفت با اشاره به بحث ناترازی انرژی که این روزها ایران با آن مواجه است، افزود: نتیجه سیاست‌گذاری‌هایی که طی سال‌های قبل در حوزه انرژی صورت‌گرفته باعث شده ما اکنون با مشکل ناترازی انرژی مواجه شویم، به‌عنوان‌مثال ۶۰ درصد برق دنیا با سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود که این آمار در ایران ۹۲.۴ درصد است. علت هم مشخص است، چون ما فرض کرده‌ایم به منبع بی‌نهایت گاز وصل هستیم؛ بنابراین توسعه همه بخش‌های اقتصادی کشورمان را بر مبنای گاز تدوین کردیم.
شاکری گفت: در ده سال گذشته نرخ رشد گاز در همه بخش‌ها ۵ درصد بوده است، درحالی‌که روند تولیدمان همواره افزایشی بوده است، اما در مسابقه تولید و مصرف گاز، بخش تولید همیشه بدهکار بخش مصرف بوده است که نتیجه خود را در ناترازی گاز نشان داده است به‌نحوی‌که شرکت‌های تولیدی بیشترین آسیب را از ناترازی گاز در فصل زمستان می‌بینند.
*مصرف گاز نیروگاه‌ها معادل ۴ فاز پارس جنوبی
وی افزود: در حال حاضر مصرف گاز نیروگاه‌ها از ۶۴ میلیارد مترمکعب در سال به ۹۰ میلیارد مترمکعب رسیده که معادل تولید گاز در چهار فاز پارس جنوبی است، درحالی‌که اگر تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر صورت می‌گرفت، گاز تولید شده به سمت بخش صنعت منتقل شده و ارزش افزوده بیشتری را برای کشور به همراه داشت.
وی با بیان این که در حال حاضر ما علاوه بر ناترازی گاز، ناترازی برق و ناترازی فرآورده‌های نفتی هم داریم، افزود: برای حل این مشکل باید به مسئله انرژی نگاه جامع داشته و از نگاه بخشی پرهیز کنیم.
شاکری با بیان این که این که باید برای حل ناترازی انرژی چاره اساسی بیندیشیم، ادامه داد: آینده‌ای که پیش روی کشورمان داریم، با توجه به افزایش سالانه تقاضای گاز در کشور، اگر برای افزایش تولیدمان سرمایه‌گذاری نکنیم به دلیل افت تولید میادین نفتی و گازی، تا چند سال دیگر تولید گاز کشور روند کاهنده خواهد داشت.
*ناترازی گاز به ۷۰۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید، اگر کاری نکنیم!
وی با اشاره به صحبت‌های اخیر وزیر نفت مبنی بر این که سرمایه‌گذاری برای اجرای طرح‌های فشارافزایی در پارس جنوبی از نان شب هم برای کشور واجب‌تر است، گفت: اگر این اتفاق رخ ندهد، ناترازی در فصل سرد زمستان که به ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده است، طی سال‌های آینده به ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز هم خواهد رسید.
معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری ادامه داد: برای رفع ناترازی باید در چهار حوزه اقدام کنیم، اول، افزایش تولید گاز کشور از طریق اجرای طرح‌های توسعه میادین جدید و فشارافزایی در پارس جنوبی، دوم چهار برابر کردن ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در کشور که در برنامه هفتم توسعه نیز تکلیف شده است، سوم بهینه‌سازی مصرف انرژی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و در نهایت اصلاح نظام تعرفه‌ای، است.
وی گفت: ترکیب این اقدامات قیمتی و غیرقیمتی همان سیاست‌های اصلاح الگوی مصرف که در سال ۱۳۸۹ از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد.
شاکری ادامه داد: البته اگر فکر کنیم می‌توانیم با افزایش تولید و ذخیره‌سازی ناترازی گاز را حل کنیم، اشتباه کرده‌ایم چرا که فاصله بین تولید و تقاضا پر نمی‌شود مگر این که انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی نیز به کمک ما بیاید.
وی با بیان اینکه می‌توانیم ناترازی را در یک برنامه هشت‌ساله کاملاً برطرف کنیم، تصریح کرد: اجرای این برنامه نیازمند ۱۰۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است، یعنی باید سالی ۱۳ میلیارد دلار در این بخش سرمایه‌گذاری کنیم که انجام این امر نیازمند هماهنگی همه ارکان کشور است.
*تکالیف وزارت نفت برای رفع ناترازی
وی گفت: در برنامه هفتم توسعه تکالیفی برعهده وزارت نفت نهاده شده است، از آن جمله حساب سرمایه‌گذاری نفت و گاز که قرار است بخشی از طرح‌های توسعه‌ای از محل این حساب اجرا شود. همچنین در قالب مولدسازی، بخش‌های صنعتی که از ناترازی گاز رنج می‌برند می‌توانند در توسعه میادین گازی مشارکت کرده و از این طریق کمبود خوراک خود را جبران کنند.
شاکری با اشاره به تشکیل سازمان مدیریت راهبردی انرژی ادامه داد: تشکیل این سازمان به مدیریت بخش تقاضا که تاکنون رها شده بود، پرداخته و باعث می‌شود با اصلاح ساختارها به مدیریت لجام‌گسیخته مصرف بپردازیم.
وی افزود: در خصوص بهینه‌سازی مصرف انرژی، نیز هدف‌گذاری شده است که ۱۲ هزار مگاوات انرژی از محل انرژی‌های تجدیدپذیر تولید شود که این مهم نیز سازوکار کارآمدی است که فضا را برای اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی و همچنین صرفه‌جویی در مصرف گاز فراهم می‌کند.
معاون وزیر نفت گفت: البته رسیدن به این اهداف همکار جدی و هم منابع مالی بالایی می‌طلبد، اما با اجرای آن تا پایان برنامه شاهد صرفه‌جویی یک میلیون و ۲۸۵ هزار بشکه‌ای خواهیم بود که عدد قابل‌ملاحظه‌ای است.
وی ادامه داد: در حال حاضر کل ظرفیت نامی نیروگاه‌ها از تولید برق غیر فسیلی ۲.۳ درصد است که این آمار در پایان برنامه هفتم به ۱۲ درصد خواهد رسید، اگرچه عدد خوبی است؛ اما با توجه به اینکه سهم جهانی نیروگاه‌ها از تجدیدپذیرها ۶۰ درصد است، بنابراین باز هم باید هرچه بیشتر به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنیم.
*نوآوری در مدل‌های تأمین مالی انرژی‌های تجدیدپذیر
شاکری تصریح کرد: البته برای این که بتوانیم هدف‌گذاری‌های انجام شده در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را محقق کنیم باید در مدل‌های تأمین مالی نیز نوآوری داشته باشیم که تابلوی برق سبز کارآمدترین آنها است. البته به‌تازگی وزارت نفت در قالب قراردادهای توسعه میادین نفتی و گازی، به سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر توجه کرده است و امیدوار هستیم با سازوکارهایی که دراین‌ارتباط اندیشیده است سرمایه‌گذاران را به حرکت به این سمت علاقمند کرده و شاهد افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش باشیم.
*نگاه تخصصی به حل ناترازی انرژی
محمد بهرامی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس گفت: برای حل ناترازی انرژی تا زمانی که چارچوب‌های کشور در زمینه انرژی حل نشود برنامه‌های مربوط به این بخش نیز قابل‌اجرا نخواهد بود.
وی افزود: باید به این مسئله هم توجه داشته باشیم با این که ما برنامه جامع بیست‌ساله یا برنامه پنج‌ساله تدوین کرده‌ایم، اما باید ببینیم چقدر از دغدغه‌هایی که در این برنامه‌ها عنوان شده پاسخگوی نیاز کشور بوده و یا این که برنامه هفتم توسعه تا چه میزان همسو با سند چشم‌انداز است.
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی گفت: البته در بحث سیاست‌گذاری مسئله‌ای که بسیار اثرگذار است، توجه به بعد تخصصی مسائل از نگاه متخصصان آن حوزه است. ازاین‌رو معتقدم ناترازی ما در بخش‌های مختلف ناشی از نگاه و نگرش ما به این موضوع است.
*ناترازی انرژی یک بیماری مزمن
حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با بیان این که ناترازی کشور یک بیماری مزمن است و این‌گونه نیست که امروز بگوییم مشکل باید حل شود و فردا صبح مسئله حل شده است، افزود: متأسفانه ناترازی انرژی در کشور ما روزبه‌روز و حتماً نیز بدتر می‌شود.
افشین با اشاره به رکوردهایی که همواره در تولید گاز ایران شکسته می‌شود ادامه داد: تولید گاز شیرین ما هم اکنون از ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز گذشته است که سهم مصارف خانگی ۶۰۰ میلیون مترمکعب است، از طرفی ما باید به نیروگاه‌ها نیز ۲۴۰ میلیون مترمکعب و بخش صنعت هم ۲۳۰ میلیون مترمکعب گاز بدهیم، بخشی از مصرف نیروگاهی را از طریق تأمین سوخت مازوت و گازوئیل جبران می‌کنیم تا سهم بخش صنعت را کمتر قطع کنیم؛ بنابراین تا زمانی که نگاه ما به بخش انرژی تنها تولید باشد، عموماً راه را به‌غلط رفته‌ایم.
*چه کسی مقصر است؟
وی با اشاره به سازوکارهای اندیشیده شده برای کاهش مصرف ادامه داد: حدود ۸۰ درصد اتلاف انرژی در بخش خانگی مربوط به سیستم‌های حرارتی است، این سیستم‌ها را چه کسی باید اصلاح کند؟ آیا مردم مقصر هستند؟
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با بیان این که ما حکمرانی خوب نکردیم و هنوز هم نمی‌کنیم، ادامه داد: ما در بخش انرژی مشکل اقتصاد کلان داریم، ما همزمان که بر روی تولید فکر می‌کنیم باید روی مصرف هم فکر کنیم، مثلاً وقتی که بحث‌های حمایتی مانند ساخت مسکن مهر می‌شود می‌خواهیم با هزینه کمتر مسکن بیشتری بسازیم، اما این کاهش هزینه در جای دیگری خود را نشان داده و چندین برابر آن را می‌پردازیم. اصلاح حکمرانی هم با آیین‌نامه و شعار حل نمی‌شود، زیرا رفع یک‌سری از ناترازی‌ها حداقل به چهار سال زمان نیاز دارد.
*آنها که مانع اجرای قرارداد فاز ۱۱ شدند پاسخگوی وضع موجود نیستند
افشین با اشاره به سخنان وزیر نفت مبنی بر این که سرمایه‌گذاری در طرح‌های فشارافزایی از نان شب هم برای کشور واجب‌تر است، افزود: من سال ۱۳۹۲ قرارداد گازی طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که با شرکت توتال امضا شده بود را دیده‌ام، اتفاقاً یکی از بندهای اصلی و مهم این قرارداد اجرای طرح‌های فشارافزایی در پارس جنوبی بود، اما بعد از امضای قرارداد جریانی در کشور اتفاق افتاد و باعث شد قرارداد به نتیجه نرسد.
وی ادامه داد: با این که تصمیمی که در آن زمان گرفته شد بر اساس یک تصمیم کارشناسی بود؛ اما تحت‌فشار عوامی که متخصص هم نبودند، قرارداد اجرا نشد. حال اگر اجازه می‌دادند همان زمان قرارداد فاز ۱۱ پارس جنوبی اجرا شود امروز شاهد اجرای طرح فشارافزایی در این میدان بودیم. حال سؤال من این است افرادی که آن زمان مانع از اجرای این قرارداد شدند چرا اکنون پاسخگوی وضع موجود نیستند.
*می‌گفتند قرارداد با توتال خیانت به کشور است
افشین ادامه داد: سال ۱۳۹۶ گفتند که قرارداد فاز ۱۱ با توتال خیانت به کشور است، قراردادی که اتفاقاً نقطه اتکای آن فشارافزایی و فناوری ساخت سکوهای فشار افزا در کشور بود، حال اکنون که با ناترازی گاز مواجه هستیم بیایند پاسخ بدهند. چرا که کمترین تأثیر اجرای این قرارداد نداشتن مشکل در بخش تولید بود.
وی افزود: ازاین‌رو معتقد هستم نباید اجازه دهیم افراد غیرمتخصص در حوزه‌هایی که تخصص ندارند ورود کرده و باعث عقب‌نشینی متخصصان در کشور شوند. ما نباید به موضوعات فنی نگاه سیاسی داشته باشیم.
*ارزان‌بودن انرژی در ایران
وی در ادامه به بحث انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور پرداخته و یکی از دلایل عدم اقبال سرمایه‌گذاری در این بخش را ارزان‌بودن انرژی در ایران دانست و گفت: وقتی که نیروگاه‌های گازی، گاز را به‌صورت رایگان دریافت می‌کنند طبیعی است که سرمایه‌گذار علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری در نیروگاه خورشیدی که قیمت تمام شده آن چهار برابر نیروگاه گاز است، ندارد. البته امروز اوضاع کمی متفاوت شده است و سرمایه‌گذاری در این بخش نیز مقداری افزایش‌یافته است.
*در کنار تولید باید حتماً به کاهش مصرف هم توجه کرد
وی با بیان این که نمی‌توانیم اصلاحات اقتصادی و انرژی را به یکباره انجام دهیم، افزود: ما باید به‌تدریج به سمت اصلاح اقتصادی گام برداریم. برای حل ناترازی‌ها هم حتماً باید به مصرف توجه داشته باشیم، تا هرجایی که می‌توانیم باید مصرف را کاهش دهیم.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با بیان این که درحالی‌که ما سالی بین ۶ تا ۷ درصد افزایش مصرف انرژی داریم، تولیدمان بین ۲ تا ۳ درصد بوده، ادامه داد: همواره در مسابقه بین تولید و مصرف، بخش تولید بازنده بوده و امروز هم ناترازی ما تبدیل به کمبود شده است.
وی با اشاره به این که در حال حاضر نهضتی در کشور شکل‌گرفته و همه به سمت استفاده از فناوری پنل‌های خورشیدی رفته‌اند هشدار داد: برای تولید پنل‌های خورشیدی باید ۶۳ استاندارد اخذ شود، اگر دراین‌ارتباط دقت صورت نگیرد، بازده پنل‌های خورشیدی بعد از سه سال از بین رفته و ایران تبدیل به گورستانی از پنل‌های خورشیدی می‌شود که تولید برق ندارند، بنابراین در ارائه استانداردهای این پنل‌ها دقت داشته باشیم حتی اگر گران باشد.
افشین گفت: باید حواسمان باشد حال که دچار بحران انرژی هستیم، بحران دیگری به بحران‌های کشور اضافه نکنیم.
*حضور رئیس‌جمهور در جلسات توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
وی با اشاره به حضور رئیس‌جمهور در جلسات توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر افزود: این امر حاکی از اهمیت این مسئله برای دولت چهاردهم است، چرا که دولت عزم کرده است تا سه سال آینده مسئله ناترازی گاز را در کشور حل کند.
*می‌توان ناترازی را حل کرد
علی وطنی، با بیان این که می‌توان مسئله ناترازی انرژی را در کشور حل کرد و نیازی به ابداع راه‌های جدید نیست، افزود: زمانی که در معاونت فناوری ریاست‌جمهوری بودم، توانستیم متوسط مصرف گاز را با استفاده از روش‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت کاهش دهیم. به‌عنوان‌مثال با اجرای بهینه‌سازی مصرف انرژی در شرکت پخش و فراورده‌های نفتی با ۴۳ هزار مترمربع زیربنا را ۳۷ درصد مصرف گاز و ۱۸ درصد مصرف برق را کاهش دادیم.
*مدیریت جامع انرژی شاه‌بیت حل ناترازی
محمود امین‌نژاد، مدیرعامل پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس با بیان این که ما هم اکنون در بحران انرژی هستیم، افزود: برای عبور از این بحران باید به سه نوع مدیریت تولید، مصرف و بهینه‌سازی، و مدیریت تنوع‌بخشی توجه کنیم، اما متأسفانه در چهل و پنج سال اخیر ما همیشه روی مدیریت تولید تمرکز کرده‌ایم که نتیجه آن هم بحرانی است که هم اکنون در بخش انرژی با آن مواجه هستیم.
مدیرعامل پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس با بیان این که ایجاد معاونت انرژی زیر نظر ریاست‌جمهوری در برنامه هفتم توسعه می‌تواند یکی از راه‌حل‌هایی باشد که کشور را از بخشی‌نگری در بخش انرژی نجات می‌دهد، ادامه داد: برای کشوری که دومین دارنده ذخایر گازی دنیا و چهارمین دارنده ذخایر نفتی دنیاست، بسیار مایه تأسف است که به دلیل سرما یا آلودگی با تعطیلی مواجه می‌شود. ما اگر بتوانیم همان‌طور که معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گفتند بر روی مرزهای دانش حرکت کنیم، قادر به حل این مشکل نیز خواهیم بود.
به گفته وی مدیریت جامع انرژی زیر نظر ریاست‌جمهوری شاه‌بیت حل ناترازی انرژی در کشور است.
امین‌نژاد ادامه داد: زمانی که اتحادیه اروپا با مشکل تأمین انرژی مواجه بود، عده‌ای معتقد بودند که زمستان سخت آنها فرارسیده است، اما این اتحادیه بدون این که منابع جدیدی در انرژی کشف کند تنها با مدیریت مصرف، بهینه‌سازی و استفاده از فناوری‌های نوین موفق به عبور از این بحران شد، ایران هم می‌تواند از این تجربه استفاده کند.
*ارائه طرح‌های تشویقی به بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در انرژی تجدیدپذیر
هادی سپانلو، عضو هیئت عامل بانک ملت نیز با بیان این که توسعه پایدار احتیاج به توسعه پایدار مالی دارد، گفت: باید در کنار مباحث فنی به مسائل مالی سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر نیز توجه کنیم. اگر قرار است بانک‌ها به تأمین مالی این پروژه‌ها بپردازند مهم‌ترین سؤال این است که این طرح‌ها چه میزان بازدهی دارند.
وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در طرح‌های تجدیدپذیر برای بانک‌ها هم جدید است، این در حالی است که ما متخصصینی که بتوانند ریسک این طرح‌ها را ارزیابی کنند نداریم، ازاین‌رو انتظار داریم برای بانک‌ها نیز طرح‌های تشویقی برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داده شود.
رضا بزرگ، معاون مدیرعامل بانک تجارت نیز با اشاره به این که سیاست‌های کلان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز به مدل‌های مالی کلان دارد، افزود: برای همکاری در این بخش سؤال اصلی این است که قرار است با بخش خصوصی کار کنیم یا بخش دولتی. هر کدام از این بخش‌ها اثرگذاری جداگانه‌ای روی طرح‌ها دارند.
وی با بیان این که واگذاری امور به بخش خصوصی باعث بالارفتن سرعت اجرای کارها می‌شود افزود: اجرای پروژه‌های دولتی معمولاً زمان‌بر است درحالی که در بخش خصوصی با این چالش مواجه نیستیم. اگر کارها به بخش خصوصی واگذار شود شاهد تحول شگرفی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر خواهیم بود.
معاون مدیرعامل بانک تجارت خاطرنشان کرد: اگر از همان ابتدای اجرای طرح‌ها بانک‌ها را به‌عنوان مشاور در کنار خود داشته باشید بسیاری از مسائلی که هم اکنون با آن مواجه هستید را دیگر نخواهید داشت.
