موتورسواری زنان در سطح شهر، هنجارشکنی است یا منع قانونی دارد؟
وقتی ساکن کلان‌شهرهای ایران از جمله تهران باشید و بنا بر شغل اداری خود مجبور باشید هر روز صبح و عصر در ساعاتی که اوج ترافیک هستند رفت و آمد کنید، بدون شک بدنبال راهی برای فرار از این همه اتلاف وقت می‌گردید. راهی که بتوان ترافیک را دور زد یا ساعات معطلی در ازدحام ماشین‌ها را کاهش داد.
خداروشکر هیچ میان‌بر و کوچه و پس‌کوچه‌ای نمانده که کم تردد بماند و بتواند با کمی دور کردن مسیر، در خلوتی و البته زمانی کوتاه‌تر به مقصد رسید.
استفاده از وسایل نقلیه عمومی هم در نوع خود نوعی فاجعه بشمار می‌روند. سوار شدن به اتوبوس‌های بی‌آر‌تی یک پاشنه آشیل برای تردد در سطح شهر است؛ چرا؟ به این خاطر که باید دقایقی طولانی در صف بایستی و دست‌آخر هم بعد از آمدن و رفتن چندین اتوبوس مملو از جمعیت که باز شدن در آن این ترس را برای آدم ایجاد می‌کند که الان است که چندین نفر تعادلشان را از دست داده و بیرون پرت شوند، در حالی که به زور خودت را در میان تراکم شدید این آدم‌ها فشار می‌دهی، سوار می‌شوی و به خیال خودت از ترافیک خلاص شده‌ای؛ اما واقعیت این است که به لحاظ زمانی با مسیرهای پرترافیک هیچ تفاوتی ندارد جز اینکه جسم و روانت زیر این همه فشار درد گرفته است!
مترو که دیگر گفتن ندارد. اگر یک هفته پشت‌سر هم با مترو رفت‌وآمد کنید به وضوح آثار افسردگی و خستگی و فشار را در مغز و جسم و زندگیتان حس خواهید کرد؛ محیطی شلوغ مملو از انسان‌های همیشه خسته، خموده، غمگین، بعضا انسان‌های نامرتبی که بوی تن و لباسشان حال آدم را بد می‌کند، دست‌فروش‌هایی که بازاریابی‌های بی‌وقفه‌شان بیشتر خسته و کلافه‌ات می‌کنند و معطلی‌های زیاد برای آمدن قطاری که جای خالی داشته باشد که بتوان خود را جا کرد و در فشار و تنگنا، سرانجام به مقصد رسید.
همه این مسایل باعث می‌شود آدم پیش خود فکر کند وسیله نقلیه‌ای همچون دوچرخه یا موتور می‌تواند راهگشایی برای رفع مشکلات ناشی از ترافیک باشد.
بسیاری از مردان خیلی راحت می‌توانند به خرید موتور و گرفتن گواهینامه آن فکر کنند و وقتی با خودشان به نتیجه رسیدند، برای اجرایی کردن فکرشان اقدام کنند. اما زنان چه؟ آیا خانم‌ها هم می‌توانند به خرید موتورسیکلت فکر کنند؟ آیا امکان دریافت گواهینامه موتورسیکلت برای خانم‌ها وجود دارد؟ آیا موتورسواری زنان در ایران قانونی است؟ منع قانونی دارد؟ برخلاف شرع و عرف است؟
روزیاتو برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها به سراغ چندین منبع قانونی، اسلامی و عرفی رفته است.
در وهله اول برای همه ما این سوال پیش می‌آید که چرا موتور سوار شدن خانم‌ها هنجارشکنی است؟ مخصوصا وقتی در طول روز بارهاوبارها زنان را در پشت ترک موتورهای پدران و همسرانشان می‌بینیم و این موتورسواری تعبیر به هنجارشکنی نمی‌شود.
همچنین، قانونی مصوب نیز درباره موتورسواری زنان وجود ندارد که آن را رد یا منع کند. توضیحات قانون درباره اخذ گواهینامه موتور به‌گونه‌ای به نظر می‌رسد که زنان نیز می‌توانند گواهینامه موتور دریافت کنند.
همان طور که در عکس زیر می‌بینید، در بند ششم شرایط دریافت گواهینامه موتورسیکلت که در سایت مؤسسه راهگشا وابسته به ناجا منتشر شده آمده است: «ارائه مدرک مبنی‌بر روشن‌نمودن وضعیت نام وظیفه افراد ذکور».
قید وضعیت افراد ذکور این مسئله را به ذهن متبادر می‌کند که زنان نیز می‌توانند اقدام به دریافت گواهینامه موتورسیکلت کنند. همچنین در هیچ‌کدام از بندهای قوانین عام راهنمایی و رانندگی، زنان از گرفتن گواهینامه برای هیچ وسیله نقلیه‌ای منع نشده‌اند.
در این رابطه، نعمت احمدی، وکیل پایه‌یک دادگستری، با اشاره به اینکه هیچ منع قانونی‌ای مبنی‌بر موتورسواری زنان وجود ندارد، گفته: «هیچ منع قانونی‌ای برای زنان درباره استفاده از هیچ وسیله نقلیه‌ای وجود ندارد و برای استفاده از موتورسیکلت هم صحبتی از جنسیت راننده نشده است. قانون صرفا شرایط فرد را برای راننده اتوبوس، موتورسیکلت، کامیون و ماشین سواری ذکر کرده است».
با این اوصاف، تابه‌حال هیچ زنی موفق به گرفتن گواهینامه موتورسیکلت نشده است. این در حالیست که پلیس راهور اعلام کرده است: «درحال‌حاضر زنان در صورت مراجعه برای دریافت گواهینامه رانندگی موتورسیکلت با ممنوعیت مواجه خواهند شد.»
یکی از وکلای دادگستری نیز گفته با توجه به تبصره ماده ۲۰ قانون تخلفات راهنمایی و رانندگی، گرفتن گواهینامه موتور سیکلت اختصاص به مردان دارد و زنان برای گرفتن گواهینامه موتور سیکلت حقی ندارند.
با همه تفاسیر همچنان این سوال وجود دارد که چرا با موتورسواری زنان برخورد می‌شود؟
اگر موتورسواری زنان عملی هنجارشکنانه است چرا مسافر موتور بودن زنان مانعی ندارد؟ چه فرقی بین راندن موتور یا مسافر آن بودن وجود دارد؟
برخی مراجع دینی گفته‌اند:
این عمل به خودی خود حرام نیست، اما باتوجه به اینکه در برخی از موقعیت‌های زمانی و مکانی، موتور سواری براى دختران و بانوان در مجامع عمومى، موجب جلب نظر مردان می‌شود و منافى با عفت بانوان است، لازم است در چنین موقعیت‌هایی ترک شود و در صورتى که در منظر نامحرم نبوده و یا خوف فساد و فتنه نباشد، فى نفسه اشکال ندارد.
این مساله در مورد دوچرخه‌سواری زنان نیز مطرح است. در استفتایی که از دفتر مقام معظم رهبری صورت گرفته، اعلام شده:
دوچرخه‌سواری بانوان در مجامع عمومی و نیز در جایی که در معرض دید نامحرم باشد، حرام است.
فریبا جوانمردی نایب رئیس فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی بانوان نیز درباره فرهنگ‌سازی در زمینه موتورسواری بانوان گفته:
در این بخش فرهنگ‌سازی نشده و خیلی‌ها مخالف هستند که خانم‌ها موتورسواری کنند. ما بانوانی داریم که علاقه‌مند به فعالیت در موتورسواری هستند. این خانم ها فقط در پیست می‌توانند تمرین کنند و امکان حضور در سطح شهر را ندارند. آنها حتی برای ورود و خروج از مجموعه ورزشی نیز باید ماشین یدک‌کش داشته باشند و این بدان معناست که نمی‌توانند سوار موتور بشوند. در حال حاضر نمی‌توان تصور کرد که یک خانم با موتورش در سطح شهر رانندگی کند.
فریبا جوانمردی همچنین اعتقاد دارد:
باید در این زمینه فرهنگ جا بیفتد که البته فعلا نداریم. وقتی جای یک زن بر روی موتور عوض شده و سرنشین جلو شود، خیلی از نگاه‌ها نیز تغییر می‌کند و شاید در این زمینه آن تصوری که در ذهن وجود دارد، نباشد. این موضوع باید فرهنگ‌سازی و تبدیل به عادت شود و نگاه نیز عادت کند. در حال حاضر دوچرخه سواری بانوان در بحث ترافیک و آلودگی هوا تاثیر گذار است و بنابراین باید کمک کنیم که موتورسواری آنها نیز فرهنگ سازی شود.
همه این حرف‌ها در حالی است که خانمی به نام مریم که با لقب «خانم موتورسوار شهران» معروف است، نزدیک به دو دهه است که در تهران موتورسواری می‌کند. او با موتور خودش سرکار، خرید و مهمانی می‌رود. البته متاسفانه گواهینامه موتور ندارد. با اینکه چند بار برای گرفتن گواهینامه موتور اقدام کرده اما فقط به دلیل زن بودن، اجازه این کار را به او نداده‌اند.
او می‌گوید تاکنون هیچ‌وقت کسی در خیابان به خاطر موتورسوار بودنش اذیتش نکرده است. اگر کسی هم بخواهد مزاحمت ایجاد کند، بقیه مردم نمی‌گذارند.
«بهناز شفیعی» نیز با وجود اینکه زنان به دلیل نداشتن گواهینامه موتورسواری مجاز به استفاده از این وسیله در سطح شهر نیستند، خود را از این کار مورد علاقه‌اش محروم نکرده و با اینکه ممکن است حتی جریمه هم بشود و دردسر برایش پیش بیاید، در خیابان‌های تهران موتورسواری می‌کند.
او در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» و در پاسخ به این سوال که «وقتی مردم تو را به‌عنوان یک دختر موتورسوار در خیابان‌های تهران می‌بینند، چه واکنشی نشان می‌دهند؟» پاسخ داد:
شاید باورتان نشود، اما خیلی از واکنش‌ها مثبت است چون برای اغلب افراد خیلی جذاب است که یک دختر با لباس مخصوص موتورسواری در خیابان‌های تهران با موتور تردد کند. اتفاقا خیلی‌ها هم خوشحال می‌شوند و برایم دست تکان می‌دهند و حتی تحسینم می‌کنند. در کل واکنش مردم به من تقریبا همیشه مثبت بوده چون زیاد با این پدیده مواجه نبوده‌اند و خیلی برایشان جالب است.
موتورهای کراس، همان‌هایی که به اسم پرشی معروفند، نیاز به گواهینامه ندارند، به همین دلیل زنان و دختران، به راحتی می‌توانند برای موتورسواری راهی پیست شوند، حتی صفر کیلومتر.
چند جلسه‌ای طول می‌کشد راه رفتن و حفظ تعادل را روی موتور یاد بگیرند و کم‌کم به مرحله پیشرفته نزدیک شوند، ویراژ دهند و از روی تپه ماهورهای کوچک و بزرگ بپرند.
همچنین گفته می‌شود موتورسواری محدودیت سنی ندارد؛ در پیست خلوت آزادی، از دختران ٢٠ ساله و ٣٠ ساله موتورسواری می‌کنند تا زن ۵۰ ساله.
باید بدانید پس از تلاش ها و رایزنی‌های بسیار مسئولان فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی سرانجام در ۱۹ مرداد ماه ۱۳۹۵ با مجوز وزارت ورزش و جوانان، بانوان موتورسوار کشورمان به طور رسمی جواز برگزاری مسابقات و تمرینات در پیست های سراسر کشور را به دست آوردند و فصل تازه‌ای در ورزش زنان ایرانی آغاز شد.
با این تحول خوب امیدواریم که موتورسواری زنان در سطح شهر هم آزاد شود و زنان سرزمینمان بتوانند به صورت قانونی گواهینامه موتورسیکلت دریافت کرده و در خیابان‌های شهر خود با موتورسیکلت رفت و آمد کنند.
