مهمان ناخوانده این روزهای شهروندان تهرانی!

حشراتی مانند مگس سفید یا سفید بالک‌ها و “عسلک پنبه” نام مهمان ناخوانده‌ای است که حالا دیگر در تهران ناخوانده نامیده نمی‌شود و مهمان دائم تابستان‌های شهروندان پایتخت شده است. مهمانانی که علاوه بر گرمای هوا با ورود به چشم و دهان شهروندان تهرانی آن‌ها را حسابی کلافه می‌کند.

*یک هزار و ۵۵۰ گونه سفید بالک در نقاط جهان

مگس سفید یا سفیدبالک حشراتی در خانواده سفیدبالکان  هستند. بیش از یک هزار و ۵۵۰ گونه از این خانواده شناخته شده‌ است.

سفیدبالک‌ها از جمله آفات مهم و پلی‌فاژ برای طیف وسیعی از محصولات کشاورزی در بسیاری از نقاط جهان به ویژه در مناطق گرمسیری به شمار می‌آیند. سفیدبالک‌ها در مناطق گرمسیری، نیمه گرمسیری و به ویژه در شرایط گلخانه‌ای بر روی گیاهان زینتی و محصولات گلخانه‌ای در جمعیت‌های بسیار بالا دیده می‌شوند.

اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و سطح بدن و بال‌های آن‌ها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده‌است. در ظاهر، این حشرات شباهت زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچکتر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموماً در زیر برگ گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.

**سفید بالک ها سبب کاهش محصولات گیاهان زینتی و گلخانه ای

این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می‌کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و به خصوص رشد قارچ‌های گَندروی می‌شود. این عامل سبب کاهش مشتری محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه‌ای در بازار می‌شود.

سفیدبالک‌ها همانند شته‌ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند.

**تغییرات اکوسیستمی عامل اصلی طغیان مگس های سفید

از دلایل مهم طغیان این حشره در محیط‌های شهری تغییرات اکو سیستم است؛ یعنی حشرات شکارگر از جمله زنبورها (که مگس سفید را شکار می‌کنند) از بین می‌روند، در نتیجه مگس‌های سفید افزایش می‌یابند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش جمعیت مگس سفید با از بین رفتن پارازیت‌های حشره به دلیل سم‌پاشی‌های بی‌رویه و مبارزه شیمیایی با آفات در اطراف و داخل شهر تهران و برخی مناطق مانند منطقه ۶ ایجاد شده است.

**ارتباط نزدیک سفید بالک ها با درخت توت کاکوزا

علیرضا نادری حشره‌شناس سازمان محیط زیست در مهرماه سال ۹۴ در مصاحبه‌ای گفت: این سفیدبالک از گونه‌های شناسایی نشده هستند و هنوز نتوانسته ایم نوع دقیق آن‌ها را شناسایی کنیم. تا مهر سال ۹۵ هم فقط اعلام شده که این حشره از جنس Aleuroclava است، در حالی که از این جنس تاکنون بیش از ۱۲۰ گونه توصیف شده و مشخص نیست این سفیدبالک از کدام گونه است و مشخصات دقیق آن چیست. اما در مشاهدات میدانی کاملا واضح است که این حشره ارتباط بسیار نزدیکی با درخت توت کاکوزا دارد و تجمع آن‌ها روی برگ‌های این درخت کاملا مشهود است. توت کاکوزا یا توت کاغذی نوعی درخت بومی شرق آسیا است و چند سالی است که شهرداری تهران کشت آن را به صورت وسیع در تهران آغاز کرده است.

اگر چه تابستان امسال با تدابیر زودهنگام شهرداری، تهرانی‌ها کمتر با این مشکل مواجه شدند اما با این وجود، این روزها شمار این حشرات مزاحم زیاد شده است، هر چند مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران معتقد است:‌ در سال جاری حتی یک پیام در این خصوص از طریق سامانه های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ ثبت نشده است و امیدواریم با ادامه این فعالیت‌ها مهمانان ناخوانده سال های اخیر به طور کامل از شهر تهران دور شوند.

علی محمد مختاری مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، با بیان اینکه از تابستان سال ۱۳۹۳ کلانشهر تهران با ظهور حشره کوچکی به نام سفید بالک رو به رو شد که با حضور انبوه و ناخوانده خود نگرانی هایی را برای شهروندان ایجاد کرد، گفت: خوشبختانه سفید بالک غالب تهران گونه جدیدی از جنس Aleuroclava است که هیچ کدام از ۱۳۵ گونه شناخته شده آن تاکنون به عنوان ناقل بیماری ویروسی برای گیاهان شناخته نشده اند.

وی افزود: به طور کلی از دیدگاه علم گیاه پزشکی طغیان دوره ای یک آفت ( ازجمله سفید بالک ) امری طبیعی است که می تواند به دلیل تغییرات اقلیمی و مساعد شدن شرایط آب و هوایی برای فعالیت و گسترش گونه خاصی از آفت، پیدا کردن و در دسترس بودن میزبان گیاهی مناسب جهت ازدیاد نسل و فعال نبودن یا عدم استقرار دشمنان طبیعی و کارآمد علیه آن آفت به وجود آید.

مختاری اضافه کرد: در همین راستا سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران طی یک سال اخیر با سیاستگذاری هایی بر پایه مدیریت کنترل تلفیقی آفات (IPM )  اقدامات ویژه ای را به منظور کنترل منطقی این آفت به انجام رسانده که تاثیرات چشمگیری در کاهش جمعیت آن داشته است.

وی در ادامه به ابلاغ دستورالعمل‌های اجرایی شامل اقدامات ویژه برای کنترل سفید بالک به مناطق ۲۲گانه شهرداری و جمع آوری و معدوم سازی برگ‌های درختان آلوده به فرم زمستان گذران آفت و همچنین جلوگیری از استفاده از برگ‌های آن ها برای تولید خاک برگ اشاره کرد و افزود: هرس درختان به فرمی که تبادل هوا در بین شاخه ها بیشتر صورت پذیرد و حذف و معدوم سازی پاجوش و تنه جوش درختان آلوده به سفید بالک، روغن پاشی درختان و درختچه های همیشه سبز آلوده به فرم زمستان گذران آفت (به ویژه درختان زیتون) با استفاده از روغن‌های  امولسیون شونده پارافینی زمستانه و تابستانه، عقد قرارداد با موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور با موضوع ” شناسایی و مطالعه بیولوژیکی آفت سفید بالک غالب و شناسایی دشمنان طبیعی آن در فضای سبز شهرتهران “به منظور دستیابی به راه های کنترل بهینه این آفت در فضای سبز شهری، تشکیل کارگروه تخصصی کنترل سفید بالک با مدیریت سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران و حضور کارشناسان مجرب از ۱۲ منطقه منتخب در سطح شهر تهران، سازماندهی تیم مانیتورینگ (پایش ) منسجم کارشناسی در سطوح محله –  ناحیه و منطقه ای به منظور پایش مستمر و منظم جمعیت آفت با مدیریت واحد گیاه پزشکی سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران و آماده سازی و تجهیز پیمانکاران به منظور تامین دستگاه ها و نهادهای لازم جهت کنترل آفت از دیگر اقدامات سازمان برای کنترل جمعیت این حشرات بوده است.

مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران تاکید کرد: با اقدامات صورت پذیرفته ، جمعیت آفت در حال حاضر نسبت به شرایط زمانی مشابه در سال های گذشته کاهش چشمگیری را نشان می دهد. چنانچه طی سال گذشته با آغاز گرمای هوا به طور مرتب پیام های مردمی در خصوص مزاحمت این آفت برای شهروندان داشتیم اما در سال جاری حتی یک پیام در این خصوص از طریق سامانه های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ ثبت نشده است و امیدواریم با ادامه این فعالیت‌ها مهمانان ناخوانده سال های اخیر به طور کامل از شهر تهران دور شوند.