معمای کشک بادنجان در مقدماتی جام جهانی۲۰۰۲؟/جواد رستم زاده در “رازهای دوبلین” به چه پرداخته است؟
تریتانیوز: اتفاقاتی که در مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ برای تیم ملی فوتبال ایران رخ داد و منجر به رقم خوردن یک ناکامی دیگر برای رسیدن به این رویداد بزرگ شد، در کتاب «رازهای دوبلین» نوشته جواد رستم زاده واکاوی شده است.
جواد رستم زاده که با کتاب «تو خداداد عزیزی هستی» مستندنگاری ورزشی را صاحب لوح تقدیر در جشنواره جلال آل احمد کرد در این کتاب کوشیده تا با کمک شخصیت‌هایی چون برانکو ایوانکوویچ، عادل فردوسی‌پور و ستاره‌های آن تیم رویایی به لایه‌های زیرین دلایل ناکامی صعود به جام جهانی ۲۰۰۲ دست یابد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد مستندنگاری ورزشی و رازهای دوبلین، خبرگزاری مهر پرسش هایی را از جواد رستم زاده مطرح کرده. متن گفتگوی رستم زاده با خبرگزاری مهر را بخوانید:
چرا رازهای دوبلین و چرا مستندنگاری تیم ملی در سال ۲۰۰۱؟
– به نظرم آمد بعد از صعود حماسی تیم ملی به جام جهانی ۱۹۹۸ که باعث جشن های خیابانی تاریخی در کشور شد ناکامی تیم ملی برای رسیدن به جام جهانی ۲۰۰۲ هم به همان اندازه باعث سرخوردگی و ناراحتی جامعه ایرانی شد. این مساله می‌طلبید نوری به آن تاریکخانه رازآلود تابیده شود. شاید طی این سالها نمی شد واضح در مورد پشت پرده‌های آن شکست و ناکامی از کسی حرفی شنید اما حالا بعد از گذشت ۲۰ سال گفتن از آن روزها و دلایل این ناکامی راحت‌تر و شنیدنی‌تر است.
از چه زمانی ایده نوشتن کتاب به ذهن شما خطور کرد؟
– فوت بلاژویچ و این شایعه که او کتاب زندگی‌اش را بعد از مرگش منتشر خواهد کرد همیشه ذهنم را مشغول کرده بود. در زمان نوشتن کتاب «تو خداداد عزیزی هستی» به دلیل اصطکاکی که بین خداداد و بلاژویچ به وجود آمده بود و اینکه خداداد بخش جذاب آن برهه از تیم ملی بود اطلاعاتی جمع آوری کرده بودم. همین مساله انگیزه نوشتن از آن سالها شد و نتوانستم بی‌خیال مستندنگاری آن تیم رازآلود شوم. به همین دلیل شروع کردم به تحقیق، انجام مصاحبه و جمع آوری آرشیو و فیلم های آن دوران.
به نظر خودتان اگر در زمان حیات بلاژ این کتاب را منتشر می کردید جذاب‌تر نمی شد؟
– قطعا همین طور است. با این حال با کمک آقای چلنگر به عنوان مترجم ایشان در تیم ملی در آن سالها و البته همراهی اقای برانکو ایوانکوویچ توانستم تا حدودی خلا نبود بلاژویچ را پر کنم. اما حتما اگر در دوران حیات او این کتاب نوشته می‌شد ، نتیجه کار بهتر بود.
در کتاب به نکات ناگفته زیادی اشاره شده که برای اولین بار منتشر می شوند. اتفاقات تیم ملی، شرایط زندگی کروات ها در ایران. چگونه این اطلاعات جمع‌آوری شدند؟
– برای مستند بودن کتاب به چند نکته باید توجه می‌کردم؛ اول گفته‌های آقای برانکو و چلنگر از آن دوران. سپس مصاحبه‌هایی که با ستاره های تیم ملی آن سال انجام دادم و البته اطلاعاتی که از خبرنگاران سرشناس آن سالها کسب کردم. من حتی با کارمندان و خدمه هتل آپارتمان گلشهر(محل زندگی بلاژ) مفصل حرف زدم. بخش دیگر منابع نوشتاری من هم استفاده از آرشیو روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های آن دوران بود و البته تماشای فیلم‌های مسابقات تیم ملی در مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ .
نقاط طلایی کتاب از دید خودتان کدام بخش ها هستند و مخاطب در مطالعه کتاب بهتر است به چه مواردی بیشتر توجه کند؟
– در آن دوران علاوه بر اختلاف شدیدی که بین بلاژ و بازیکنان تیم ملی و البته چند دستگی ستاره‌ها وجود دارد بازی معروف با بحرین را هم داریم که در ذهن همه شکست در آن بازی به دلیل خوردن کشک و بادمجان در میهمانی سفارت نقش بسته است. درصورتی که در این کتاب به نکات عجیب دیگری هم در مورد آن شکست رسیده‌ایم که از میان گفته‌های ستاره های تیم ملی و افراد حاضر در آن بازی بیرون کشیده شده است؛ مثلا اتفاقات هتل و درون رختکن با جزییات بیان شده است. بخش هایی هم در مورد بازی با ایرلند هست که برای اولین بار در مورد آن ها صحبت می‌شود و البته اتفاقات درون اردویی که جایی بیان نشده بود. در مورد باندهایی که در تیم ملی تشکیل شده بود هم نکاتی را مرور کردیم که جالب به نظر می رسد.
در این کتاب در بازی با بحرین به برخی از ستاره ها برچسب کم کاری خورده است.
– من به شخصی برچسب نزده‌ام. آنچه در کتاب نوشته شده ماحصل گفت و گوها، بیان اطلاعات، درگیری‌ها و البته مصاحبه‌های آرشیوی است که نشان می‌دهد برخی بازیکنان مقابل بحرین راه می‌رفتند و از شکست ناراحت نبودند. آنها البته دلایل مختلفی داشته‌اند که اتفاقا در کتاب با جزئیات به این دلایل اشاره شده است.
«رازهای دوبلین» در ژانر ورزشی قرار می‌گیرد یا تاریخی؟
– این اثر تلفیقی از هر دو گونه است. یعنی هم به اتفاقات ورزشی اشاره شده است و هم اتفاقات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن دوران را همراه تیم ملی مرور کرده‌ام. مثل حادثه ۱۱ سپتامبر یا مسائل سیاسی دوران اصلاحات. در بعضی قسمت‌های کتاب به شرح‌حال افراد و تک‌نگاری پرداخته‌ام تا بتوانم فضاسازی بهتری از آن بحران شرح دهم.
*بخش آخر کتاب مربوط به روزنامه‌ها و عکس هاست. انتخاب روزنامه ها و عکس ها با چه دیدگاهی انجام شد؟
– سعی شد با روایت عکاسان قدیمی و خبرنگارانی که در آن دوران همراه تیم ملی بودند و بر اساس آنچه در کتاب روایت شده روزنامه ها و تصاویر مرتبط انتخاب شوند و به عنوان سند به چاپ برسند. مثلا در درگیری افشین پیروانی و مهدی هاشمی‌نسب که خیلی هم در جو روحی و روانی تیم ملی آن زمان تیم ملی اثر گذار بود سعی کردیم با استناد به روزنامه و مصاحبه‌ها، تصاویری را در کتاب منتشر کنیم.
در مورد بلاژویچ به عنوان شخصیتی که موضوع کتاب ییرامون اوست چه نکاتی برای اولین بار در کتاب مطرح شده است؟
– مرحوم بلاژویچ قبل از مرگ وعده چاپ کتاب زندگی‌نامه‌اش را داده بود که نمی دانم میسر شده یا نه اما من در «رازهای دوبلین» در مورد زندگی آقای بلاژ نکاتی را با روایت‌نگاری افراد آورده‌ام که پیش از این کمتر جایی بیان شده است. به خصوص در مورد زندگی و دیدگاه‌های سیاسی او و البته روابطی که در ایران با آدم های مختلف داشته است.
* به عنوان کسی که دو اثر در گونه مستندنگاری ورزشی دارید وضعیت این گونه ادبی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
– قبل از من اساتید روزنامه‌نگاری ورزشی گاهی به این سمت سوق پیدا کرده و کتاب ها و حتی مستندهایی را جسته و گریخته منتشر کرده‌اند. اما واقعیت این است که تا فرهنگ بیوگرافی‌نویسی بین ستاره‌ها و مربیان رواج پیدا نکند و ترس گفتن رازها از بین نرود مستندنگاری به کندی در ورزش ایران پیش خواهد رفت. تلاشم این است تا با کتاب‌هایی که در دست انتشار دارم بتوانم این راه را هموار کنم.
