لکنت زبان کودکان در سنین پیش از مدرسه
چند وقت پیش یکی از دوستانم، که دختری پنج ساله دارد به من تلفن کرد. در صدایش استرس زیادی بود که گفت که این استرس بابت این است که دخترش چند روزی‌ست که بعضی از کلمات را به سختی و گاهی بالکنت می‌گوید. در صورتی‌که قبلا چنین چیزی را در او ندیده بود. این یک واقعیت است که پدر و مادر در برخورد با اولین مواجهه‌شان در برابر لکنت کودک‌شان، نمی‌توانند نگرانی و استرس خود را پنهان و کنترل کنند.
چیزی که من به دوستم گفتم و توانستم تا حدودی استرس او را کنترل کنم را در این مطلب برای شما می‌نویسم. نکاتی که من به دوستم گفتم و او رعایت کرد باعث شد چند روز بعد از آن مکالمه به من زنگ بزند و با خوشحالی خبر دهد که دیگر در گفتار کودکش لکنتی ندیده است.اولین چیزی که باید در مواجهه با لکنت کودکان بدانیم این است که، زمانی که کودکان نوپا و کودکان سن مدرسه دایره لغات و استفاده از کلامشان بیشتر می‌شود، روی برخی از کلمات دچار ناروانی می‌شوند. این ناروانی‌ها غالبا به صورت تکرار عبارت یا کلمه هستند. نکته‌ای که اهمیت دارد این است که والدین باید بدانند چه زمانی این ناروانی‌ها بخش طبیعی از رشد هستند و چه زمانی باید در مورد آنها نگران بود. که پاسخ این سوال‌ها در ادامه داده برایتان گفته می‌شود.اولین سوالی که پیش می‌آِید این است که؛ ناروانی‌های طبیعی چه چیزهایی هستند؟
ناروانی گفتاری یا همان لکنت به معنای تکرار یک کلمه یا عبارت در خلال گفتار فرد است. داشتن ناروانی در گفتار در کودکان نوپا غیر معمول نیست. در واقع، حدود ۵ درصد از کودکان احتمال دارد که در سن ۲ و نیم الی ۵ سالگی، ناروانی‌هایی را در گفتار خود نشان دهند. ناروانیِ گفتاریِ معمول اغلب بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی آغاز می‌شود و احتمال دارد تا ۵ سالگی کودک بروز و افول داشته باشد. همچنین در این زمان نوسان در میزان ناروانی و حتی رفع شدن و بازگشت مجدد آن طبیعی است. معمولاً ناروانی‌ها در زمانی روی می‌دهند که کودک هیجان زده است، خسته است یا احساس می‌کند که زمان محدودی برای حرف زدن دارد. بد نیست بدانید که در این میان، پسرها بیشتر از دختران دچار ناروانی‌های گفتاری می‌شوند.
چرا کودکان دچار ناروانی می‌شوند؟
در طول این زمان، کودکان شروع به گسترش خزانه واژگان خود با سرعت زیاد و یادگیری قوانین نحوی پیچیده می‌کنند. این قوانین به کودکان کمک می‌کنند که پیام‌های ساده خود را (مامان! غذا) به جملات طولانی‌تر و پیچیده‌تری تبدیل کنند که قطعا نیاز به هماهنگی حرکتی بیشتری برای تولید دارند (مامان! من خیلی گرسنه هستم. کی غذا آماده می‌شه؟). طبیعی است که در حین این تغییرات کودکان دچار مشکلاتی در روانی گفتار شوند.
چه زمانی این ناروانی‌ها تبدیل به لکنت می‌شوند؟
در بسیاری از مواقع، ناروانی‌ها خودشان بعد از مدت کوتاهی ناپدید می‌شوند اما گاهی در سایر موارد، ناروانی‌ها در گفتار فرد باقی می‌مانند و آرام آرام علائم لکنت آشکار می‌شود. بهترین کاری که می‌توان برای کاهش بروز لکنت به والدین و افراد پیشنهاد داد، گرفتن کمک حرفه‌ای از یک گفتار درمان است. اما چگونه والدین می‌توانند بین ناروانی طبیعی که خودش برطرف می‌شود و علائم اولیه ناروانی‌های غیر معمول که ممکن است به لکنت تبدیل شوند، تفاوت قائل شوند؟
موارد زیر تفاوت‌های بین علائم ناروانی عادی (کمتر احتمال دارد ادامه یابد) و ناروانی‌های غیر معمول (احتمال بیشتر برای لکنت) را نشان می‌دهد:
ناروانی‌های عادی:
۱ـ تکرار عبارات (من اینجا-من اینجا نمیام) و کل کلمه (پسره ـ پسره از من گرفت)
۲ـ استفاده از صداها یا کلمات پر کننده در جملات. ( تکرار آوای امممم و آه. استفاده زیاد از کلمه مثلا)
۳ـ عدم وجود تقلا یا انقباض عضلانی در حین حرف زدن.
۴ـ ممکن است صدای کودک حین تکرارها اوج بگیرد (تن صدا بالا برود)
۵ـ عدم وجود واکنش منفی یا اضطراب
۶ـ عدم وجود سابقه خانوادگی لکنت
۷ـ وجود ناروانی برای کمتر از ۶ ماه
ناروانی‌های غیر معمول:
۸ـ تکرار صداها یا هجاها (ای ـ‌ای ـ اینجا رو ببین)
۹ـ کشیده‌گویی صداها (ههههههههههواپیما پرواز کرد(
۱۱ـ گیرکردن‌های غیرعادی در کلمات و جملات. مثلا بنظر می‌رسد که کودک تلاش می‌کند تا صدایی را تولید کند اما نمی‌تواند. یا وجود تقلای فیزیکی در حین حرف زدن.
۱۲ـ رفتارهای «ثانویه» که همراه با مشکل در حرف‌زدن ظاهر می‌شوند (مانند کوبیدن دست، پلک زدن، یا پاک‌کردن گلو(
۱۳ـ واکنش منفی یا اضطراب برای حرف زدن.
۱۴ـ سابقه خانوادگی لکنت.
۱۵ـ وجود ناروانی برای بیشتر از ۶ ماه.
دلیل لکنت زبان چیست؟
۱) سابقه فامیلی:
هنوز درمورد ژنتیکی بودن لکنت زبان اختلاف‌نظرهایی وجود دارد و نمی‌توان به صورت حتمی گفت که لکنت زبان ژنتیکی است. زیرا ژن‌های خاصی مرتبط با آن شناسایی نشده است. اما نزدیک به۶۰ درصد افرادی که لکنت دارند، خویشاوندان‌شان نیز دچار لکنت زبان بوده‌اند یا هستند.
۲) رشد کودک:
کودکانی که درگیر دیگر مشکلات زبان یا گفتار هستند، بیشتر از سایر کودکان به لکنت دچار می‌شوند.
۳) فیزیولوژی اعصاب:
در برخی کودکان دچار لکنت، برخلاف کودکان فاقد لکنت، زبان در نواحی متفاوتی از مغز پردازش می‌شود. این مسئله علاوه‌بر‌این می‌تواند در برهم‌کنش بین مغز و ماهیچه‌هایی که حرف زدن را کنترل می‌کنند تداخل ایجاد کند.
۴) سبک زندگی خانوادگی:
لکنت برخی از کودکان به انتظارات بالای خانواده و سبک زندگی پرشتاب نسبت داده می‌شود.پیش از این، باور عمومی بر این بوده است که لکنت حاصل شوک روانی یا جسمانی است. اگرچه، نمونه‌هایی از بروز لکنت در پی شوک‌های این‌چنینی وجود دارد، آنها اغلب نادر هستند و معمولا مرتبط به شوک‌های جسمانی یا بیماری‌های سنین بالاترند. شواهد اندکی در تأیید این نظر وجود دارد که کودکان در اثر آشوب‌های عاطفی دچار لکنت می‌شوند.
