قلیان‌های جیبی سرگرمی و تفریح جدید نوجوانان پایتخت
این روزها مشاهده قلیان های جیبی ارزان قیمت در دست کودکان و نوجوانان اتفاق تازه ای است که از وقوع حوادثی تلخ، چون اعتیاد این کودکان و نوجوانان در آینده ای نه چندان دور خبر می دهد.
روزگار شیرین کودکی و رویاهای خوش آب و رنگ روزهای بی دغدغه این دوران، از فراموش نشدنی ترین روزهایی است که هر فرد سپری می کند. از سرگرمی با اسباب بازی های رنگارنگ و دل خوش کردن به کاردستی های دست سازی چون فرفره و بادبادک کاغذی دیگر خبری نیست. جای این ابزارهای شاد و دلنشین را امروزه ابزار و وسایلی برای کودکان پر کرده است که به جای حس شادی آفرینی و خلاقیت بیشتر رنگ و بوی دلهره دارند.
بی دغدغگی روزهای ناب و تکرار نشدنی کودکی، با دل نگرانی والدین همراه است. فکر اینکه آینده فرزندشان چگونه رقم می خورد و گذر از این دوران حساس برای هر پدر و مادری که دل در گرو مهر فرزند دارد سخت و پر مشقت است و آرامش خاطر را از آن ها سلب می کند.
بعضی از پدر و مادرها معتقدند با وجود اینکه در تربیت فرزند تمام تلاش خود را به کار می گیرند اما بازهم با وجود انسان ها با نگرش و افکار متفاوت، خطرات احتمالی محیط و جامعه پیرامون، سلامت روحی و جسمی آن ها را مورد تهدید قرار می گیرد. نکته حائز اهمیت این است که از تاثیر محیط و گروه همسالان در رفتار کودکان و نوجوانان نمی توان چشم پوشی کرد و این مساله در بروز بسیاری از معضلات و آسیب های اجتماعی نقش عمده ای دارد.
کودکان به دنبال تقلید و همسان سازی خود با سایر همسن و سال های خود و برای اینکه خود را به دوستانشان ثابت کنند گاهی به انجام کارهایی دست می زنند که مثلا بگویند کم نیاورده اند و از قافله هیجان دنیای پرتلاطم افراد خود عقب نمی مانند. کارهایی که در بسیاری از مواقع آینده آن ها را تا ورطه نابودی پیش می برد و در کمترین سن پا در راه پرخطری می گذارند که ممکن است خانواده آن ها هیچ اطلاعی از آن نداشته باشد. از سوی دیگر برخی از سوء استفاده کنندگان، سادگی و پاکی دنیای بی حاشیه کودکی را تحت نظر قرار می دهند و از غفلت والدین برای دستیابی به اهداف شوم خود که اغلب کسب سود مالی است بهره مند می شوند.
قلیان های جیبی که طی سال های اخیر در بازار عرضه شده است مشتریان خاص خود را در هر گروه سنی دارد. مشتریانی که رنج آماده سازی بساط آتش و تنباکو و دیگر هزینه های قلیان را بر نمی تابند و همچنین افرادی که بطور پنهانی به استعمال آن اقدام می کنند. قیمت ارزان و در دسترس بودن قلیان های جیبی یکی از دلایلی استقبال افراد به ویژه کودکان و نوجوانان از این محصول است. از سوی دیگر قلیان های جیبی را امروز می توان به راحتی، در بسیاری از مغازه های خیابان ها و کوچه پس کوچه های شهر فراهم کرد و مورد استفاده قرار داد.
این روزها دایره ارتباط کودکان و نوجوانان با یکدیگر بسیار گسترده و متنوع است و پند و نصیحت های پدر و مادر دیگر برای آن ها گیرا نیست.
مسعود پسر بچه ۱۱ ساله ای است که به گفته خودش، یکی از دوستانش قلیان جیبی را به عنوا یادگاری به او هدیه داده است. پریسا زن ۳۳ ساله مادر این نوجوان در این رابطه گفت: ما نه در خانواده فرد سیگاری و معتاد داریم و نه اینکه خیلی مراقب ارتباط فرزندم با دوستانش هستم اما گاهی رفتاری را از او مشاهده می کنم که شوک عجیبی به من وارد می کند.
وی افزود: قلیان جیبی را در حالی در دستان پسرم دیدم که پس از بازگشت از مسجد، آن را آورد و به من نشان داد. من و پسرم ارتباط خوب و نزدیکی با هم داریم درست مثل دو دوست. هر اتفاقی که برای او بیفتد با من مطرح می کند و من را در جریان می گذارد.
مادر این نوجوان ۱۱ ساله ادامه داد: به عنوان یک مادر نگران آینده فرزندم هستم که علی رغم تمام مراقبت های من در محیط جامعه با افرادی روبرو می شود که برای کسب درآمد به هر کاری دست می زنند.
پریسا اظهار داشت: فروش قلیان جیبی آن هم به بچه ای با همسن و سال فرزند من و دوستش که به دنبال هیجان و کسب تجربه های نو است، امثال فرزند مرا به بیراهه هدایت می کند و این موضوع نگرانی من به عنوان یک نادر را روز به روز زیاد می کند.
پدر و مادرها باید نقش خود را از مدل نصیحتی و کنترل گر تغییر داده تا فرزندان آن ها در گام نخست وقایع و اتفاقاتی که در بیرون از منزل برای ان ها رخ می دهد را با آن ها در میان بگذارند و پس از آن نسبت به اطلاع رسانی و در جریان گذاشتن مسئولین زیربط اقدام و در جایگاه یک مطالبه گر ایفای نقش کنند.
قوانینی که تنها دربند کاغذها می مانند و اجرا نمی شوند
در حال حاضر قوانین مقابله با عرضه کنندگان دخانیات به کودکان و نوجوانان به خوبی اجرا نمی شود و عاملان فروش دخانیات از خلا نظارتی شرایط فعلی سوء استفاده می کنند.
سهراب سلیم زاده کارشناس حقوقی در خصوص قوانین عرضه و فروش محصولات دخانی به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: عرضه و فروش مواد دخانی به کودکان زیر ۱۸ سال جرم است و مجریان قانون موظف هستند در صورت مواجهه با ناقضان این قانون برخورد کنند.
وی افزود: بر اساس قوانین موجود در حوزه دخانیات، عاملان فروش و عرضه کنندگان محصولات دخانی به کودکان و نوجوانان مجرم شناخته شده و مجازات آن ها برابر با قانون، شامل تعطیلی واحد متخلف و جلوگیری از فعالیت آن است و فروشندگان قلیان های جیبی هم از اجرای این قانون مستثنی نخواهند بود.
این وکیل پایه یک دادگستری اظهار داشت: قانون جامع کنترل دخانیات در سال ۱۳۸۵ در کشور تصویب شده است و بر اساس این قانون فروش دخانیات به افراد زیر ۱۸ سال جرم تلقی می شود. قانونی که در حال حاضر از سوی مجریان آن به درستی اجرا نمی شود و در این حوزه نیاز به نظارت بیشتر از سوی دستگاه های قانونمدار امری ضروری است.
سلیم زاده با شاره به نقش و تاثیر مطالبه گری مردم در اجرای قوانین تاکید کرد: برخورد مجریان قانون با متخلفان یک سوی ماجرا است و از سوی دیگر مردم و مدیران سازمان های مردم نهاد باید به عنوان مطالبه گر از مجریان قانون ایفای نقش کرده و در معرفی متخلفان و قانون گریزان با مجریان قانون همکاری کنند.
در شرایطی که سونامی انواع آسیب های اجتماعی جوامع مختلف را مورد تهدید قرار داده است، باقی ماندن قوانین مختلف بر روی کاغذ پس از تصویب، هیچ تاثیری در پیشگیری و جلوگیری از وقوع جرایم مختلف ندارد. در بسیاری از مواقع قوانین مورد نیاز در برخورد با متخلفان تصویب می شود اما اینکه قوانین تا چه حدی اجرا می شوند نکته قابل تاملی است که نیازمند توجه مضاعف قانونمداران است.
دسترسی آسان و قیمت مناسب، عامل گرایش کودکان و نوجوانان به استعمال قلیان های جیبی در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر عوامل بسیاری دخیل بوده و گاهی تاثیر یک عامل بیشتر از سایر عوامل است. در این میان تاثیر گروه همسالان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
سعید صفاتیان رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: امروزه دسترسی، نحوه فروش و قیمت گذاری ابزاری که به نحوی با دخانیات و سایر محصولات مرتبط به آن مربوط هستند از جمله عواملی به شمار می روند که در گرایش افراد به مصرف سیگار، قلیان و مواد مخدر روی می آورند.
وی افزود: دسترسی آسان ملاک اصلی گرایش افراد به مصرف انواع محصولات دخانی است و در بسیاری از موارد همین عامل دسترسی در نتیجه کنجکاوی و لذت جویی به دنبال مصرف مواد مخدر می روند.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: با توجه به اینکه عرضه و فروش دخانیات به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است، قلیان های جیبی هم به عبارتی جزو محصولات دخانی به حساب می آیند و مسئولان باید در برخورد با متخلفان با جدیت عمل کنند.
صفاتیان تصریح کرد: دستگاه های فرهنگی چون آموزش و پرورش و دیگر مجموعه ها مثل بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت باید نظارت خود را بر مجموعه ها و مراکزی که نسبت به توزیع و فروش قلیان های جیبی اقدام می کنند بیشتر کرده و تهیه و اجرای برنامه های آموزشی و پیشگیرانه متناسب با آگاه سازی کودکان و نوجوانان را در اولویت کاری خود قرار دهند.
وی یادآور شد: حساسیت خانواده ها در رفتار و عملکرد فرزندان خود موضوع مهمی است اما بهتر است والدین پس از مواجهه با کودک خود در حال استعمال هرگونه محصولات دخانی از جمله قلیان های جیبی، به جای برخورد تند و شماتت آمیز کودک و نوجوان، در نقش مطالبه گر اجتماعی وارد شوند. پیگیری پدر و مادر در برخورد با ایناین موضوع باشند که فرزند آن ها از چه طریقی به چنین ابزاری دسترسی پیدا کرده است و پس از اطلاع از جزئیات، موضوع را با مسئولان مربوطه در میان بگذارند.
مهارت برقراری ارتباط با کودکان و نوجوانان و اینکه بدانند از حمایت والدین خود برخوردارند یکی از راهکارهایی است که می تواند در پیشگیری از گرایش و ابتلا به اعتیاد آن ها نقش به سزایی را ایفا کند.
استعمال قلیان توسط کودکان راهی به بیغوله های اعتیاد
حامد فلاحتی درمانگر تجربی اعتیاد و مدیر یکی از کمپ های ترک اعتیاد در خصوص تاثیر استعمال قلیان بر گرایش افراد به مصرف مواد مخدر معتقد است: در جمله ای مشهور و آشنا آمده است که سیگار دروازه ورود به مصرف مواد مخدر است و کشیده شدن پای بسیاری از معتادان به اعتیاد با مصرف قلیان شروع شده است.
وی افزود: در یک دورهمی ساده، جوانان و نوجوانان به سوی مصرف قلیان قدم برمی دارند، غافل از اینکه با این اتفاق، قدم در راهی می گذارند که در فاصله ای کوتاه، به نابودی و تباهی منتهی می شود.
این درمانگر اعتیاد در دسترس بودن و ارزانی ابزاری چون قلیان جیبی را از جمله عوامل افزایش مصرف در میان نوجوانان و جوانان بر شمرد و گفت: در شرایط فعلی که انواع قلیان های جیبی و شارژری، فارغ از هرگونه محدودیت در مراکز مختلف عرضه شده و به فروش می رسد، راه برای دسترسی افراد به ویژه کودکان و نوجوانان هموارتر شده است و این امر، افزایش آمار مصرف کنندگان انواع قلیان را به دنبال دارد.
فلاحتی تاکید کرد: پر نشدن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان به هنگام بیکاری و تعطیلی مدارس و غفلت خانواده ها در راهنمایی و کمک به برنامه ریزی هدفمند برای تعطیلات فرزندان، موضوع دیگری است که گویا از دید بسیاری از خانواده ها پنهان می ماند.
وی یادآور شد: بسیاری از مددجویان در کمپ های ترک اعتیاد، شروع اعتیاد خود را به روزهایی نسبت می دهند که استعمال و مصرف قلیان را به عنوان یکی از تفریحات گاه و بی گاه خود انتخاب کردند و پس از آن در نتیجه کنجکاوی و کسب لذت بیشتر، به سراغ تجربه مصرف مواد مخدر رفته اند.
این درمانگر تجربی اعتیاد بیان کرد: شاید در ظاهر امر مساله استفاده از قلیان های جیبی برای مصرف کنندگان با سابقه مواد مخدر جذابیتی نداشته باشد اما، برای نسل کودک و نوجوان که مدام در پی کسب تجربه های تازه هستند خطر بزرگی به حساب می آید و این امر به همین جا ختم نمی شود. ایجاد وسوسه برای درک لذت مصرف سایر محصولات دخانی چون سیگار و انواع مواد مخدر گام بعدی نوجوانانی است که به این تفریح به ظاهر مهیج و خوشحال کننده قدم می گذارند.
مدیر این کمپ ترک اعتیاد لزوم افزایش برنامه های آموزشی به ویژه با محتوای پیشگیری در مبحث اعتیاد را از جمله راه های آگاه سازی کودکان و نوجوانان برشمرد و گفت: باید گروه های مختلف اجتماعی را با عوارض مصرف مواد مخدر آشنا کرد و بهتر است آموزش چنین مواردی در بسترهای تربیتی تاثیر گذاری همچون مدرسه صورت بگیرد.
عرضه قلیان های جیبی در سطح جامعه، دانش آموزان را بیشتر از هر قشر دیگری مورد آسیب قرار می دهد و در گام نخست زمینه گرایش آن ها به مصرف مواد مخدر را هم فراهم می کند. اقدامات پیشگیرانه و آگاه سازی نسل کودک و نوجوان از سوی خانواده و نهادهای آموزشی، جمله مواردی است که در پیشگیری از افزایش نرخ اعتیاد کودکان جلوگیری می کند. خواب خوش ترک کاهش نرخ اعتیاد و شیوع مصرف، تنها در گرو اجرای برنامه های هدفمند برای گروه های حساس چون کودکان و نوجوانان تعبیر می شود.
