قربانی کردن کودکان برای نمایش قدرت؛ انسان در برابر انسان
بقایای انسانی یافت شده در ترکیه شواهدی مبنی بر قربانی کردن کودکان در حدود ۵ هزار سال پیش در منطقهای دارد که به «مهد تمدن جهان» مشهور است.
گروهی از محققان بهتازگی گورهایی کشف کردهاند که قدمت آنها به سالهای ۳۱۰۰ و ۲۸۰۰ پیش از میلاد مسیح بازمیگردد. این قبور در آرامگاه «باشور هویوک» یافت شدهاند که به عصر برنز تعلق دارد.
گمانهزنی میشود که این یافته باستانشناسی یکی از نمونههای اولیهی قربانی کردن انسانها در بینالنهرین است؛ منطقهای که نخستین مجموعههای شهری جهان در آن شکل گرفته و توسعه یافته است.
محققان باستانشناسی در این رابطه گفتهاند که این کشف میتواند آنها را در مسیر درک هر چه بهتر روند توسعه مناطق شهری و تمدن مدنی یاری برساند.
مجموع ۱۰ اسکلت کشف شده در این گورستان ترکیبی از زنان و مردان در بازه سنی ۱۱ تا ۲۰ سال هستند که برای این مجموعه قربانی شدهاند.
این گورستان دارای اتاقهای داخلی است که با در سنگی از اتاق بیرونی جدا شدهاست.
۸ فقره از اسکلتها به صورت کپه روی هم چیده شده و دیگر اسکلتهای در تالار بیرونی قرار گرفتهاند. اسکلت دو کودک دیگر نیز در یکی از اتاقهای داخلی یافت شده که در اطراف آنها گنجینههای فلزی همچون سرنیزههای برنزی کشف شده است که گمانهزنی میشود به موقعیت اجتماعی بالای این اجساد مربوط بوده.
«برنا حاسط»، یکی از کارشناسان زیستباستانشناسی در موزه تاریخ طبیعی شهر لندن که یکی از نویسندههای مقالهی کشف این سایت در نشریهی “Antiquity” است، بدنبال آنالیز اجساد تایید کرده که دو اسکلت جوانی که در تالار بیرونی کشف شدهاند پیش از مرگ مورد خشونت قرار گرفتهاند. آزار پیش از مرگ این افراد شامل وارد کردن اجسام تیز و برنده به سر و پهلوهایشان بوده است.
نوکرانی برای جهان پس از مرگ؟
طریقه مرگ و این حقیقت که آنها در اتاق بیرونی گور به خاک سپرده شدهاند گویای این حقیقت است که ۸ جسد بیرونی «نوکران» دو جسد در اتاق داخلی هستند.
به باور باستانشناس یاد شده، روش دفن اجساد در این منطقه نشان میدهد که در گذشته پس از مرگ افراد مهم، چندین نوکر و پیشخدمت هم در کنارشان به خاک سپرده میشدند تا در دنیای پس از مرگ در خدمتشان باشند.
این باوری است که در مصر باستان هم میتوان به وضوح شواهد آن را یافت.
«برنا حاسط» گفته: «در آن زمان برای نمایش جایگاه اجتماعی افراد به این ترتیب مردهها را دفن میکردند. جایگاه مرگ هر فرد دقیقا بازگو کنندهی موقعیت اجتماعی آنها در زندگی واقعیشان بوده است.»
روش مرگ بقیه کودکان هنوز معلوم نیست. اما با توجه به اینکه تاریخچه گورستان باشور هویوک به دورانی از تاریخی میرسد که در آن مردم برای تشکیل شهرها و تمدنها گرد هم میآمدند، این کشف بسیار اهمیت مییابد.
تا پیش از ظهور بین النهرین (عراق، شرق سوریه و جنوبشرقی ترکیه)، پیشرفتهایی همچون کشاورزی، علم ستارهشناسی و حساب در این منطقه توسعه یافته بود و مردم در تلاش مستمر برای ساخت و توسعه اجتماعات شهری بودند.
گورستان Başur Höyük که در سال ۲۰۱۴ میلادی کشف شد، در زمانی مورد استفاده قرار داشته که یکی از این تلاشها برای توسعه تمدن با شکست و تخریب مواجه شده است. در حال حاضر، اطلاعات اندکی در این رابطه با این دورهی زمانی در دسترس است اما فرضیه قوی این است که بینالنهرین نخستین مکانی در جهان است که سیستم اولیه شهرنشینی در آن ساخته شده.
قربانی کردن کودکان برای نمایش قدرت
شواهدی مبنی بر قربانی کردن انسانها در تاریخ در گوشهوکنار جهان یافت شده است. اما انگیزه هر کدام از آنها با دیگری متفاوت است.
در تمدن آزتکها، انسانها را برای اهدا به خداوند قربانی میکردند.
در مورد بینالنهرین باستانی باید گفت، تبدیل شدن به شهرهای اولیه به معنی قانونمند کردن گروه بزرگی از مردم برای زندگی در کنار هم، سازماندهی آنها و وضع قوانین اجتماعی و مدنی بوده که همگام با کنترل فشارهای اجتماعی باعث ایجاد تغییرات شده است.
در این میان، قربانی کردن انسانها و مدفون کردن آنها به همراه ابزار و سایل قیمتی و ارزشمند، به احتمال زیاد برای نمایش قدرت زیاد گروهی از مردم بوده است.
به گفتهی حاسط، این خاکسپاری با مراسم و آیینهای پر زرق و برقی همراه بوده تا حاضرین در مراسم شاهد قدرت و اقتدار درگذشتگان باشند.
حاسط همچنین اعتقاد دارد: قدرت بر زندگی بشر نوعی قدرت اجتماعی بینهایت است. اگر شما بتوانید انسانهایی که در اختیار دارید را همانند گنجینهها و هدایای خود به نمایش بگذارید، بدون شک نشان میدهید که انسان قدرتمندی هستید.
اگوستا مکماهون، باستانشنای بینالنهرین از دانشگاه کمبریج نیز این نظریه را تایید کرده است.
مکماهون میگوید، اسکلتهای باشور هویوک قدیمیتر از نمونههای قربانی انسانهایی باشند که در آرامگاه رویال در عراق کنونی کشف شده است. در این معبد که تاریخ ساخت آن به ۵۰۰ سال پس از معبد باشور هویوک مربوط میشود، نشانههای از قربانی کردن دستهجمعی انسانها یافت شده است.
محققان اکنون در حا بررسی DNA اسکلتهای یافت شده هستند تا هرگونه رابطه فامیلی بین اسکلتها در قبرهای کنار هم را بیابند.
چگونگی قربانی کردن انسان
دکتر کاسو در کتاب مردمان آفتاب، دربارهٔ چگونگی قربانی کردن برای تسکاتلیپوکا (ایزد آفریننده) چنین روایت کردهاست:
اسیری را بعنوان مظهر ایزد برمیگزیدند، کاهنان به وی آداب و رسوم درباری و نواختن نی لبک را میآموختند؛ خدمتکارانی به خدمت وی گمارده میشدند؛ او جامهٔ خدایان را میپوشید؛ از چپق زرین تنباکو دود میکرد و همچون اشراف دسته گلی بدست میگرفت و به گردش میپرداخت، در حالیکه همه در برابر وی، کُرنش میکردند. بیست روز قبل از مراسم جشن، لباس سرداران و جنگجویان دلیر را بر تنش میپوشاندند؛ چهار دوشیزه که مظهر همسران [=چهار همسر] ایزد تقدیر بودند، به عقد ازدواج وی درمیآمدند.
در روز جشن، به افتخار او، رقص و مهمانی برپا میشد و همه مدح وی را میگفتند؛ وی همراه با همسرانش در یکی از زورقهای سلطنتی به معبد کوچکی که در کرانهٔ دریاچهای بود، میرفت و در آنجا همسرانش وی را ترک میکردند. او با نی لبکها [با چند نی لبکی که به همین منظور توسط کاهنان درباری در اختیار وی قرار گرفته و نواختن آن به وی آموزش داده شده بود]، از پلکان معبد بالا میرفت و سر هر پلهای، یکی از نی لبکها را که نشانهای از بزرگی گذشته اش بود، میشکست.
در بالای معبد، کاهنان جامه از بدن او بیرون میآوردند، وی را بر قربانگاه میخواباندند و قلب طپنده اش را بیرون میکشیدند.