عدالت در سلامت، اولویت اصلی نظام بهداشت و درمان کشور
به گزارش تریتا نیوز به نقل از روابط عمومی و امور بین الملل؛ بیانیه منتشر شده توسط مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی در اسفند ۱۴۰۳، بر ضرورت تحقق عدالت در سلامت به‌عنوان اولویت اصلی نظام بهداشت و درمان کشور تأکید دارد.
خاطرنشان می شود این بیانیه با استناد به آموزه‌های دینی و اصول قانونی جمهوری اسلامی ایران، هدف خود را ارتقاء وضعیت سلامت برای همه اقشار جامعه به‌ویژه گروه‌های محروم و کمتر برخوردار اعلام کرده است. فرهنگستان علوم پزشکی با اشاره به عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، محیطی و فرهنگی که بر سلامت تأثیر می‌گذارند، خواستار اصلاحات اساسی در نظام سلامت کشور و همچنین توزیع عادلانه منابع و امکانات بهداشتی است. همچنین، این بیانیه بر لزوم همکاری بین‌بخشی و مشارکت فعال مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در ارتقاء سلامت جامعه و پیشگیری از بیماریها تأکید دارد.
متن بیانیه اسفند ماه ۱۴۰۳ مجمع عمومی فرهنگستان علوم پزشکی بدین شرح است:
بسمه تعالی
عدالت در سلامت، اولویت راهبردی
امام علی علیه السلام: «العدل حیاه الاحکام؛ عدالت روح و کالبد احکام الهى است».
فهرست غرر الحکم, ج۷, ص۲۳۶.
بیان مسئله و هدف : عدالت محوری ترین ارزش حاکم بر جامعه توحیدی است. سلامت از نیازهای اولیه انسان و از حقوق مهم قید شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. عدالت در سلامت مهمترین اصل راهبردی در نظام ارائه مراقبتها و خدمات سلامت است. هدف عدالت در سلامت، برخورداری آحاد مردم از وضعیت حداکثری سلامت است که با اقداماتی نظیر “کاهش یا حذف نابرابری‌های قابل اجتناب سلامت”، “رفع محرومیت از دهک‌های پائین و کمتر برخوردار”، حاصل می‌شود. عدالت ارزش محوری و ضروری نظام سلامت است که رسیدگی به آن، در اولویت همه مسائل سلامت جامعه قرار دارد و در صورت بروز هرگونه خدشه یا انحراف در مسیر اجرای آن ، لازم است بسرعت برای اصلاح آن اقدام شود.
عوامل بی‌عدالتی و منشأ نابرابري‌ها در سلامت
لازمه تحقق عدالت در سلامت توجه کافی و رسیدگی لازم به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت است، که غفلت از آنها ریشه اصلی بی‌عدالتی است. این عوامل شامل موارد ذیل است: وضع اقتصادی (فقر، اشتغال، نوع شغل، شرایط محل کار، درآمد، وسیله تردد و نقلیه …) سواد و تحصیلات، سواد سلامت، تکامل اوایل کودکی، مسکن و وضعیت بهداشت آن، محل سکونت (روستا، حاشیه شهر، نقاط شهری، همسایگی…)، تغذیه (سلامت، تناسب، کیفیت، کفایت)، عوامل محیط زیست (آب آشامیدنی سالم، هوای پاک، نبودن آلودگی صوتی، دفع بهداشتی فضولات و زباله…)، امکانات ورزش همگانی، امنیت، جنگ و درگیری، موقعیت افراد در جامعه، مراقبتها و خدمات سلامت با رعایت کرامت انسانی، استرس‌ها و ناملایمات و سلامت روان، سلامت اجتماعی، اعتقادات مذهبی و سلامت معنوی اسلامی، رفتارها و روابط بین المللی و نظایر آنها. در کنار این عوامل زیاده خواهی بعضی صاحبان نفوذ، و عدم احساس مسئولیت آنان در مقابل مشکلات سلامت محرومان جامعه و حقوق آنان، که از موجبات ریشه‌ای نابرابری‌ها در سلامت است، باید پیشگیری و رسیدگی و برخورد شود. لازمه پرداختن به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، آگاهی و اشراف بر اهمیت و نقش آنها، و امکان برقراری همکاریهای بین بخشیجهت اصلاح آنها است. ارتقاء سواد سلامت جامعه ، آگاهی مردم از حقوق خود و خانواده و مسئولیت متقابل آنان، می تواند در ترویج و افزایش مشارکت جامعه، در شناسایی نیازهای سلامت ، برنامه ریزی، اجرا و نظارت برآن نقش مهمی ایفا کند. به‌كار‌نبستن سياست‌هاي كلي سلامت، بویژه فرازهاي مرتبط با عدالت؛ بویژه در مورد روزآمد نمودن و تکمیل شبکه بهداشتی درمانی و ادغام آموزش و پژوهش در مراقبتها و خدمات سلامت؛ بی توجهی نسبت به دستورات اسلام در مورد محرومان؛ غفلت از سلامت روان و سلامت معنوی اسلامی؛ عدم اجرای طرج ژنریک و نظام ملی دارویی کشور؛ اولویت ندادن به ارتقای سلامت و پیشگیری از عوامل خطر بیماریها؛ در زمره دیگر علل نابرابری‌های سلامت در جامعه محسوب می‌شوند.
راهبردهای عدالت در سلامت
تعهد سياسي کامل براي رفع بي‌عدالتي و اهتمام به اجرای کامل ضوابط قانونی و شرعی در زمینه عدالت؛
روزآمدی، بازسازی، تعمیم و گسترش شبکه بهداشتي درماني کشور و تعمیق و تکمیل ادغام آموزش و پژوهش در مراقبت ها و خدمات؛
توجه کامل و رسیدگی به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت ؛
توزيع عادلانه منابع و امكانات کشور با التزام به حمايت ویژه از محرومان و مناطق محروم و کمتر برخوردار؛
توانمند ساختن مردم با ارتقاء فرهنگ و سواد سلامت و مشارکت دادن ساختارمند آنها در تأمين، حفظ و ارتقاي سلامت خود، خانواده و جامعه؛
اصلاح نظام دارويي کشور و بازگشت کامل به طرح ژنريک و نظام دارویی ملی و جلوگیری از سوء استفاده تحت عنوان برند ژنريک یا هر عنوان دیگر در داخل کشور؛
توجه جدی به ابعاد مورد غفلت قرار گرفته سلامت، بویژه سلامت معنوی اسلامی و سلامت روان؛
به‌كارگيري اصول مراقبت‌هاي اوليه سلامت ، از‌جمله تكنولوژي مناسب، مشاركت مردم و همكاري بين‌بخشي همراه با شاخص‌هاي حساس به عدالت، معتبر، عملي، و به روز
اقدامات
اجرای همه‌جانبه سیاست‌های کلی سلامت و علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری، بویژه ادغام آموزش و پژوهش در مراقبتها و خدمات سلامت و بازسازی، تعمیم و ارتقای شبکه بهداشتی درمانی و اولویت ارتقای سلامت و پیشگیری از عوامل خطر بیماریها؛
اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در امور مرتبط با سلامت، با تأکید بر پوشش همگانی بیمه و تقويت جايگاه و شأن سازمانهاي بيمه‌گر و توانمند کردن کامل آنها؛
جلب همکاریهای بین بخشی برای اصلاح وضعیت عوامل اجتماعی سلامت؛
حمایت ویژه از اقشار محروم (دهک های پائین اقتصادی) در امور معیشتی و سلامت، با حذف یارانه سه دهک بالای جمعیت و اختصاص آن به سه دهک پائین؛
مبارزه جدي با هرگونه فساد و تعارض منافع در نظام سلامت از طریق نظارت و ارزيابي شفاف و کارآمد بر تامين ، توليد و توزيع عادلانه واکسن‌ها، داروها، محصولات و فرآورده‌هاي غذايي و بهداشتي ايمن و تجهيزات پزشكي ؛
مشارکت جامعه و جلب حمايت سازمانهاي مردم نهاد و خيرين سلامت و جهت دادن هر چه بيشتر آنها به فعاليت در زمينه ارتقاء سلامت همه جانبه و پيشگيري از بيماريهاي واگير و غيرواگير ؛
ايجاد فرماندهي واحد با اختيارات کامل در سازمان غذا و داروي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به‌منظور پاسخگويي به تمامي مشكلات حوزه دارويي در کشور؛
رصد کلان وضعیت عدالت در سلامت بر اساس شاخص‌ها در فواصل یکساله و پنج ساله؛
