عادت های نادرست و آسیب رسان به ریه
تا به حال راجع به خطر سرطان ريه چيزهاي زيادي شنيده‌ايم، اما در مورد وضعيت ريه وقتي كه ضعيف و ناتوان مي‌شود (COPD) چيز زيادي نمي‌دانيم. (COPD) يك بيماري بسيار حاد ريوي و در واقع تركيبي از آمفيزم و برونشيت مزمن است. هر دو بيماري از آسيب ديدگي‌هاي جدي ريه هستند كه در اثر سيگار كشيدن و ساير محرك‌هاي ريوي به وجود مي‌آيند. فرقي نمي‌كند كه خودتان سيگاري هستيد يا اينكه در مجاورت افراد سيگاري زندگي مي‌كنيد و يا بدشانس هستيد! COPD آهسته آهسته به ريه آسيب مي‌رساند و توانايي دريافت اكسيژن را كاهش مي‌دهد.
وقتي كه ريه‌ها با ظرفيت كامل كار نمي‌كنند، بيماري كم‌كم با علائم خفيف شروع مي‌شود و با سرعت زيادي پيشروي مي‌كند و بدون درمان و معالجه هرگز نمي‌توان اين روند را كند كرد.
در اينجا به هفت نشانه اصلي وجود خطر و مشكل در ريه‌ها اشاره مي‌شود:
- كوتاه شدن تنفس
اغلب افراد با گام گذاشتن در آستانه پيري و يا با چاق شدن، تنفس‌شان كوتاه مي‌شود و معمولا هم سعي نمي‌كنند مشكل خود را برطرف كنند. اين كوتاه شدن نفس‌ها ادامه مي‌يابد تا اينكه در جايي توجه فرد را جلب مي‌كند كه ديگر بيماري رشد كرده و ريه‌ها آسيب ديده‌اند و تنها كاري كه مي‌توان انجام داد، كند كردن روند بيماري است. براي جلوگيري از پيشرفت COPD بايد ميزان تحرك و فعاليت خود را افزايش دهيد تا عملكرد ريه‌ها بهبود يابد.
به يك نكته توجه كنيد: آيا به هنگام بالا رفتن از پله‌ها يا ورزش كردن به سختي مي‌توانيد نفس عميق بكشيد؟ و يا براي جلوگيري از به وجود آمدن چنين حالتي حتي به هنگام بالا رفتن از چند پله نيز از آسانسور استفاده مي‌كنيد؟ دقت كنيد كه آيا وضعيت ريه‌تان نسبت به سال گذشته بدتر شده است يا نه؟ آيا مي‌توانيد تمام كارهايي را كه سال گذشته انجام مي‌داديد، باز هم انجام دهيد؟ اگر فكر مي‌كنيد كه توانايي شما در نفس عميق كشيدن كاهش يافته است، حتما سري به پزشك بزنيد.
- سرفه‌هاي پي در پي
همه ما گاهي اوقات دچار سرفه و يا تك سرفه مي‌شويم، اما اگر اين سرفه‌ها پي در پي و جدي‌تر از قبل شوند، بايد به پزشك مراجعه كرد. COPD باعث التهاب مجاري تنفسي و آلوئول‌ها مي‌شود و قابليت انعطاف و ارتجاع پذيري آنها را كاهش مي‌دهد. وقتي كه اين اتفاق رخ مي‌دهد، ديواره مجاري تنفسي ضخيم‌تر مي‌شود و مواد مخاطي بيشتري را توليد مي‌كند كه باعث مسدود شدن مجاري مي‌گردد.
سرفه‌هاي مكرر با آنفلوآنزا تشديد مي‌شوند؛ مگر آنكه هيچ‌يك از علائم آنفلوانزا را نداشته باشيد. اگر رنگ اين مواد مخاطي شفاف نباشد، نشان مي‌دهند كه وضعيت شما بدتر شده است. اين مخاط مي‌توانند زرد، سبز و يا حتي خوني باشند.
در دوران سيگار كشيدن توليد خلط سينه چندان افزايش نمي‌يابد اما اگر به يكباره سيگار را ترك كنيد، اين مواد بسيار افزايش مي‌يابند.
- سردردهاي صبحگاهي
يكي از عجيب‌ترين علائم COPD، سردردهاي عجيب به هنگام بيدار شدن از خواب صبحگاهي است. فرد در طول شب قادر به نفس عميق كشيدن نيست و ميزان دي‌اكسيدكربن حين خواب در بدن افزايش مي‌يابد. توليد دي‌اكسيدكربن باعث گشاد شدن رگ‌هاي خوني در مغز و در نتيجه سردرد مي‌شود. مردم سردرد مي‌شود. مردم سردرد را به COPD ربط نمي‌دهند؛ اما اگر اكسيژن كافي به ريه‌هاي‌شان برسد (مخصوصاً در حين خواب) سردردهايشان از بين مي‌رود.
- تورم زانوها
وقتي‌كه COPD پيشرفت مي‌كند، به نارسايي قلبي نيز مي‌انجامد، زيرا سيستم جريان خون در بدن دچار اختلال مي‌شود و علت آن نيز عدم دريافت اكسيژن موردنياز است.
اين اتفاق با تورم پاها و زانوها همراه است. ريه‌ها بدتر مي‌شوند و توانايي بدن براي همراهي كردن قلب در پمپاژ خون كاهش مي‌يابد.
وقتي كه قلب نتواند خون كافي را پمپ كند و به كبد و كليه‌ها برساند، اين ارگان‌ها نيز نمي‌توانند عملكرد درستي داشته باشند و مواد سمي از بدن دفع نمي‌شوند و از طرفي مايعات اضافي نيز در بدن انباشته مي‌شوند. اين نوع از ادم وضعيتي است كه زنان باردار نيز دچار آن مي‌شوند.
- مشكلات خواب:
آيا شب‌ها ترجيح مي‌دهيد كه در يك موقعيت نشسته روي صندلي بخوابيد تا اينكه روي تخت خود دراز بكشيد؟ آيا صبح‌ها احساس خستگي و سستي زيادي داريد؟ وقتي كه به حالت صاف روي تخت دراز مي‌كشيد، عملكرد ريه‌ها سخت‌تر و در واقع نفس عميق كشيدن دشوار مي‌شود. در اين حالت فرد به سختي به خواب مي‌رود و خودش هم به ذهنش خطور نمي‌كند كه اين بدخوابي‌ها به خاطر COPD است از طرفي سرفه‌هاي شبانه نيز وضعيت خواب را مختل كرده و باعث مي‌شود كه فرد در طول شب چندين بار از خواب بيدار شود و به خواب عميق نروند. رابطه بين COPD و خواب نامناسب شبانه، رابطه‌اي پيچيده است زيرا اغلب آنهايي كه به COPD دچارند، دچار قطع تنفس در حين خواب و COPD نيز مي‌شوند.
- حركت قفسه سينه:
يكي از روش‌هاي چك كردن ميزان رشد و پيشرفت COPD اين است كه دست‌ها را از بالا بگيريد و بعد در اين حالت تنفس بكشيد تا ميزان حركت قفسه سينه مشخص شود. با التهاب شديد ريه‌ها، اندازة آنها بزرگ مي‌شود و ديافراگم را به سمت پايين مي‌كشد و به همين ترتيب به هنگام نفس كشيدن ديافراگم به خوبي منقبض نمي‌شود. ديوارة قفسه سينه نيز بزرگ و عضلات سينه، گردن و دنده ضعيف مي‌شود.
- كبود شدن لب‌ها و ناخن‌ها
اگر اكسيژن كافي از طريق خون در سرتاسر بدن جريان نيابد، لب‌ها و ناخن‌ها كم‌كم به رنگ خاكستري و يا آبي در مي‌آيند. گاهي اوقات اين تغيير رنگ در انتهاي ناخن‌ها كاملا مشخص است و حتي به پوست نيز كشيده مي‌شود؛ چرا كه خون حاوي اكسيژن كافي، قرمز روشن است ولي خوني كه اكسيژن كافي ندارد تيره و آبي است.
در افرادي كه پوست تيره دارند، اين وضعيت بيشتر در لب‌ها ديده مي‌شود.
چگونه به افرادي كه به COPD دچارند، كمك كنيم؟
در مراحل ابتدايي COPD اغلب علائم قابل تشخيص نيستند و فرد معمولاً متوجه عملكرد نامناسب ريه خود نمي‌شود.
ميزان فعاليت جسمي كاهش مي‌يابد پس لازم است كه با ورزش كردن ميزان فعاليت خود را افزايش دهيد. براي تقويت عضلات دستگاه تنفس كه به جلوگيري از پيشرفت COPD كمك مي‌كند، بايد ورزش كرد.
ميزان خستگي‌ها بيشتر مي‌شود. وقتي كه نفس كشيدن به صورت ساده اتفاق نمي‌افتد، تمام فعاليت‌هاي فيزيكي نيز مختل مي‌شود و سستي و احساس خستگي كم‌كم افزايش مي‌يابد.
ساير عوارض بيماري
با رشد بيماري در افراد سيگاري، تعداد سرفه‌ها بيشتر مي‌شود؛ به‌خصوص صبح‌ها به هنگام بيداري از خواب. با برخي روش‌ها مي‌توان تعداد سرفه‌ها را كاهش داد. مصرف مايعات بايد بيشتر شود تا دستگاه تنفسي مرطوب بماند. همچنين در خانه و محل كار از دستگاه بخور (مرطوب كننده هوا) استفاده شود؛ خصوصاً در طول شب.
فرد مبتلا به COPDدر مرحله پيشرفته‌تر بيماري به تعداد دفعات بيشتري از خواب بيدار شده و مشكلات خواب او جدي‌تر مي‌شود؛ به طوري‌كه اصلا وارد مرحله عميق خواب نمي‌شود. در چنين مواقعي نيز مي‌توان به اين افراد توصيه كرد كه به جاي تختخواب روي صندلي بخوابند.
افرد مبتلا به اين بيماري چند نكته را بايد به خاطر بسپارند:
- ارتباط خود را با دوستان و خانواده‌شان كمتر نكنند حمايت عاطفي ديگران مفيد است و تنهايي و انزوا باعث رشد سريع‌تر بيماري مي‌شود.
- فعاليت‌هاي فيزيكي خود را كاهش ندهند و سعي كنند در ورزش‌هاي گروهي نيز بيشتر شركت كنند.
- اطلاعات خود را در زمينه، اين بيماري افزايش دهند. با آنكه بيماري COPD يك بيماري پيشرونده است، اما ميزان رشد و پيشروي آن در افراد مختلف، متفاوت مي‌باشد.
