شهر زیرزمینی کیش نمایش هنر حفر کاریز در ایران
قنات کیش با قدمتی کهن، آب شیرین و قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کرده است. احداث قنات (کاریز) در انحصار ایرانیان بوده است و با توجه به قدمت قنات در ایران می‌توان صاحبان اصلی آن را ایرانیان دانست.
کاریز واژه فارسی قنات است و در گذشته از آن برای هدایت آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شد. قنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کرده است. این قنات بعد از میدان المپیک واقع شده و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کند. قنات كیش از نظر طول رشته قنات و یا عمق چاه‌ها قابل مقایسه با قنات‌هاى دیگر نقاط ایران نیست، اما با توجه به شیب بسیار كم جزیره، چگونگى هدایت آب‌هاى زیرزمینى به سطح زمین در كیش بسیار مهم بوده و نشان مى‌دهد كه در زمان خود از پیشرفته‌ترین روش‌ها براى حفر قنات استفاده مى‌كردند. برای بازدید از این قنات و شهرزیرزمینی و سایر جاهای دیدنی کیش می‌توانید از تور کیش و راهنمای سفر به کیش استفاده کنید.
امروزه مجموعه قنات با تغییر كاربری به یک شهر زیرزمینی شگفت‌انگیز بدل شده که بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت دارد و اکنون کاریز کیش خوانده می‌شود. البته لازم به ذکر است که کاریز هرگز یک شهر زیر زمینی تاریخی نیست بلکه در اصل شبکه‌ای از آب‌های زیرزمینی است که توسط ایرانیان حفر شده و هدایت می‌یابد. اما در این طرح سعی شده این شبکه‌ی زیرزمینی از آب‌های شیرین و قابل شرب به گونه‌ای از طریق حفر زمین و طراحی سیستم‌های حرکتی برای بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده و به نام شهر زیرزمینی نامیده شود ولی این مسیر فقط حرکت آب را نشان می‌دهد. ولی باید گفت از آنجایی که قنات‌ها از دل زمین حفر می‌شدند و آب‌های زیرزمینی نیز به دلیل عبور از لایه‌های خاک تصفیه می‌شدند، همیشه آب پاک را به انسان‌ها می‌رساندند. اما در این طرح میزان پاکی این آب مطمئننا همچون روزگاران قدیم نخواهد بود چرا که هوا و محیط اطراف فضای حفر شده این تاثیر را روی آب قنات دارد.
شهر زیرزمینی کاریز کیش در فاز یک خود به قسمت‌های مختلف از جمله غرفه‌های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه، سالن آمفی تئاتر، سالن کنفرانس و گالری‌های هنری تقسیم و قابل بهره‌برداری خواهد بود. شهر کاریز در عمق ۱۶ متری زیر زمین قرار دارد.
عکس از: امیر حسام نژاد
در مسیر ساخت این شهر زیرزمینی فسیل بسیاری از جانوران دریایی از سقف مرجانی تونل به دست آمد. آزمایش‌های دقیق در دانشگاه مونیخ نشان داد كه این سقف زیبا بین ۱۱۰ تا ۵۵۰ میلیون سال عمر دارد. در حال حاضر طراحان شهر زیرزمینی سقف مرجانی را برای بازدید مردم به‌صورت یك موزه حفظ كرده‌اند.
با توجه به اینکه معمولا قنات‌ها از ارتفاعات شروع شده و به مظهر می‌رسند، عظمت قنات دو هزار ساله کیش با حداکثر ارتفاع چهل و پنج متری در جزیره کیش منحصربه‌فرد است. جزیره کیش با توجه به اینکه ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان می‌کند. قنات قدیمی کیش با طول پانزده کیلومتر، در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به سه رشته تبدیل می‌شود و از این محل مجددا با تبدیل به یک رشته، به شهر قدیمی حریره می‌ریزد. در طول مسیر این قنات‌های قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد که نشان‌دهنده آن است که در این قنات آب هم به صورت ساکن و هم به سمت مظهر قنات جریان و حرکت داشته است. از آب این قنات برای مصرف آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساکنین استفاده می‌شد و در عین حال کشتی‌ها نیز از آب جزیره کیش برای مصرف و فروش و یا معاوضه با اجناس دیگر در کشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده می‌کردند. آب شیرین کاریز حاصل از بارندگی‌های فصلی جزیره است که از مرجان‌ها به صورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می‌کند.
گل مارن نوعی گل رس است که در حالت طبیعی نرم و انعطاف‌پذیر بوده و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد، خشک و محکم می‌شود. در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش (کاریز) برای حفاظت از این گل ارزشمند دیوارهایی جلوی آن کشیده شده است. گل مارن علاوه بر استفاده‌های درمانی برای درد مفاصل با ترکیبات اضافی برای تولید آجر، کوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار می گیرد. نکته قابل توجه این است که این کاریزها بسیار ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده که با شیبی ملایم در طول ۱۵ کیلومتر حرکت، هم از آب آن برای آبیاری استفاده شده و هم امکان برداشتن آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بوده است. پایاب‌ها مکانی پیش‌بینی شده برای فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاریز است.
عکس از: سید حسین تهوری
در طول مسیر کاریز، شش پایاب وجود دارد که یکی از آنها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش موجود و قابل مشاهده است. در گذشته دور اهالی بومی‌نشین جزیره کوزه به دوش از این محل آب شرب خود را تامین می‌کردند. قدمت این پایاب‌ها به بیش از ۸۰۰ سال می‌رسد. در گذشته دور ، به خصوص قرون پنجم و ششم هجری که جزیره کیش مرکز تجارت خلیج فارس و دریای عمان بوده و آب آشامیدنی آن برای مصرف کشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است.
سقف مرجانی کاریز کیش به قطر هفت متر که زمانی بستر دریا بوده، مملو از صدف‌ها و آبزیانی است که هم اکنون به صورت فسیل در سقف مرجانی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش قابل مشاهده است. آزمایش‌های انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان روی فسیل‌هایی كه از سقف مرجانی تونل به دست آمده نشان می‌دهد این سقف بین ۵۳ تا ۵۷۰ میلیون سال قدمت دارد و شناسنامه انواع مختلف آن در موزه شهر زیرزمینی کیش (کاریز) به نمایش گذاشته شده است . اگر با دقت بیشتری به این فسیل‌ها نگاه كنید، لاك‌پشتی را می‌بینید كه از ۵۷۰ میلیون سال قبل خود را برای امروز ما جاودانه كرده است. شهر زیرزمینی کیش (کاریز) با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن از جمله مرجانی بودن جزیره، آب شیرین قنات، هوای خنک در زیر زمین و سقف مرجانی مملو از فسیل‌های با قدمت بسیار بالا در فهرست مهمترین ابنیه جهانی قرار می گیرد. منصور حاجی حسینی مؤسس شهر زیرزمینی كیش یا همان كاریز كیش است.
کارگزاران شهر زیرزمینی کاریز بر این باورند که دو ویژگی، کاریز را در فهرست ابنیه جهانی خواهد آورد. اول اینکه کاریز در دل تنها جزیره مرجانی دنیا واقع است. دوم آنکه تنها بنایی است که سقف آن مملو از صدف‌ها و مرجان‌های طبیعی است. صدف‌ها و مرجان‌هایی که برای بازدید آنها دو راه وجود داشته، بازدید از موزه‌های طبیعی یا غواصی در آب‌های آزاد و اکنون کاریز فصلی جدید و استثنایی پیش روی تمامی دوستداران طبیعت گشوده که بی واسطه خواهند توانست از بزرگترین مجموعه مرجانی بازدید کنند. سقف مرجانی کاریز کیش به قطر هفت متر که زمانی بستر دریا بوده، مملو از صدف‌ها و آبزیانی است که هم اکنون به صورت فسیل در سقف مرجانی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش قابل مشاهده است.
